Digitaal narcisme en de eindeloze zoektocht naar het zelf

Ben je afhankelijk geworden van de likes en reacties die je ontvangt op je posts op sociale media? Als dat zo is, creëer je mogelijk een social media-personage. Dit staat bekend als digitaal narcisme.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gema Sánchez Cuevas.

Laatste update: 02 januari, 2024

Sociale netwerken zijn als podia. Het zijn ruimtes waarin je de rol speelt die je het leukst vindt. Soms ben je grappig, en op andere momenten serieuzer en bedachtzamer. Of misschien durf je meer en deel je graag extreem intieme details van je leven online. Dat is het digitale tijdperk waarin we leven. Een tapijt van sociale voorstellingen waarin het zelf de hoofdrol speelt.

We leven in een tijdperk van egoïsme, vooral in de digitale wereld. Kijk maar naar de duizenden selfies en foto’s van reizen, eten en allerlei materiële bezittingen die online worden tentoongesteld voor likes, commentaar en volgers.

Het is de magie van interactie. Die kleine high waardoor je je beter voelt over jezelf, al is het maar voor een paar minuten. Als het Griekse mythologische personage Narcissus er vandaag de dag zou zijn, zou hij zijn sociale media zeker overspoelen met selfies die zijn schoonheid en perfectie tonen.

Sociale media: een gemaskerd drama

We vinden het allemaal leuk om tot op zekere hoogte gevleid te worden. Om te horen hoe aantrekkelijk we zijn, hoe goed we eruit zien in wat we dragen, of gewoon om een positieve opmerking te krijgen over iets wat we hebben gedaan.

Dit is heel normaal. Het kan je helpen om je beter te voelen of om iets aan jezelf te verbeteren. Het ontwikkelt zich echter tot een probleem als je te afhankelijk wordt van dit soort gedrag. Met andere woorden, je enige doel is om die positieve opmerkingen en feedback te krijgen. In feite word je er uiteindelijk een slaaf van.

Je post, post en post van alles en nog wat. Je begint steeds meer intieme momenten te delen, alleen maar om deel te blijven uitmaken van de voorstelling. Uiteindelijk begin je te geloven dat je alleen echt bestaat als je online gezien en herkend wordt.

De praktijk van het delen van je intiemste gedachten wordt extimiteit genoemd. Lacan, de psychiater en psychoanalyticus, bedacht deze uitdrukking. Hij verwees naar wat iemand ertoe aanzet om de fysieke en psychische delen van zijn intieme leven tentoon te stellen.

Als dit zo doorgaat, vergeet je uiteindelijk spontaniteit en plan je alles rond het ontvangen van lof. Het applaus dat je op korte termijn tevreden stelt en waardoor je je pagina blijft herladen om te zien hoeveel likes je krijgt.

Maar uiteindelijk sterft je natuurlijke spontaniteit in het digitale universum. Je bent het slachtoffer geworden van narcisme. Je bevindt je in een wereld waar alleen aandacht en fysieke verschijning belangrijk zijn. Bovendien is er een duidelijk gebrek aan empathie en een lage tolerantie voor elke vorm van kritiek.

De onzichtbaarheid van anderen is de bron van digitaal narcisme

Wat zijn de gevolgen van digitaal narcisme? Ten eerste is er een extreem egoïsme dat grenst aan het pathologische. Daarnaast heb je een geïdealiseerde visie op jezelf, een instabiel gevoel van eigenwaarde en gevoelens van onzekerheid.

Achter het karakter dat je hebt opgebouwd en online laat zien, zit een persoon die bang is om niet langer gevleid en bewonderd te worden. In feite ben je bang om eenzaam en onzichtbaar te zijn. Bovendien zit in je angst om te verdwijnen ook de angst dat anderen dat ook zullen doen. Want uiteindelijk is je relatie met hen slechts instrumenteel.

Hoewel deze anderen misschien direct beschikbaar zijn in de online wereld, heb je slechts een oppervlakkige relatie met hen die er alleen is om je eigen ego op te blazen. Er is geen echte band, je houdt alleen een vals gevoel van verbondenheid met hen in stand om je angsten te bestrijden. Toch ben je het grootste deel van de tijd alleen.

Uiterlijk en grootsheid moedigen digitaal narcisme aan. Met andere woorden, wat aan de buitenkant zit in plaats van aan de binnenkant. Daarom voedt het uiteindelijk een gevoel van existentiële leegte.

Als je een digitale narcist bent, ben je ook goed in het misleiden van jezelf. Je denkt waarschijnlijk dat je volwassen, flexibel en verantwoordelijk bent, met een stabiel gevoel van eigenwaarde, terwijl je precies het tegenovergestelde bent.

Verbinding verbreken om opnieuw verbinding te maken

Jezelf bevrijden van digitaal narcisme is niet eenvoudig. Je moet nadenken en accepteren dat je deel uitmaakt van dat gemaskerde drama waarin het verkrijgen van likes en reacties een noodzaak voor je is geworden.

Ten eerste moet je begrijpen wat je doel is. Wat verwacht je te krijgen van je openbare posts en wat doen ze voor jou? Daarnaast moet je accepteren dat het beeld dat je uitstraalt niet 100 procent echt van jou is. Er gebeuren meer dingen in je leven dan je online post en je hebt waarschijnlijk ook dingen verzonnen om te laten zien.

Meestal leidt dit alleen maar tot teleurstelling en frustratie omdat er een enorme botsing is tussen verwachting en werkelijkheid. Bovendien realiseer je je dat je de kans op echt plezier en echt bestaan hebt verspeeld, ten gunste van een fictief personage en een leven online.

Daarom is een van de belangrijkste factoren om te leren los te koppelen van het digitale universum en opnieuw verbinding te maken met het echte leven.

Om in het reine te komen met de mogelijkheid om echte, veilige relaties aan te gaan waarin je anderen niet alleen ziet als middel om onmiddellijke bevrediging te krijgen. Op deze manier versterk je je gevoel van eigenwaarde door je hernieuwde zelfacceptatie en zelfvertrouwen.

Toch betekent dit niet dat je helemaal moet stoppen met het gebruik van sociale media of dat je nooit meer iets moet posten over wat je doet. Je moet er echter wel verantwoordelijk mee omgaan, zodat je niet langer een slaaf bent van je uiterlijk en het digitale universum. Uiteindelijk is er niets beter dan jezelf te laten zien zoals je bent.