De self-serving bias: je ego ten koste van alles beschermen

Als er iets goeds gebeurt, is de verantwoordelijkheid van jou, maar als het slecht is, ligt de fout bij anderen. Dat is de manier waarop de self-serving bias werkt. In feite probeert het je zelfrespect te beschermen door je de veronderstelling van een fout of mislukking te laten vermijden.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Als er één cognitieve hulpbron is die je vaak bijna zonder het te beseffen gebruikt, dan is het wel de self-serving bias. Het definieert jouw neiging om externe factoren de schuld te geven wanneer er negatieve dingen gebeuren waarvoor je verantwoordelijk bent. Inderdaad, het is vaak een irritant gedrag dat je gebruikt om je ego te beschermen.

Als je bijvoorbeeld zou beweren dat een leraar je heeft geschorst omdat ze je niet mochten, zou dat een voorbeeld zijn van egoïstische vooringenomenheid. Je versterkt een reeks denkbeeldige overtuigingen om jezelf te valideren. Met andere woorden, je doet een mentale inspanning om de zelfbescherming van je eigenwaarde en competentie te vergemakkelijken.

Het is waar dat je je kwetsbare zelfrespect moet beschermen. Het is echter één ding om een positieve kijk op jezelf te behouden en iets anders om in de val te lopen van zelfbedrog en zelfs onethisch gedrag. In feite is de self-servicing bias vaak onderzocht op het gebied van sociale psychologie als geassocieerd met problematische en schadelijke attitudes. Laten we dat eens van dichterbij bekijken.

De self-serving bias

De self-serving bias is niets meer dan een mentale strategie die de positiviteit van je zelfconcept probeert te behouden. Hiervoor pas je een interne attributie toe wanneer de gebeurtenissen positief zijn.

Er is sprake van een externe attributie wanneer de omstandigheden negatief zijn. Als je baas je bijvoorbeeld een promotie geeft, is dat natuurlijk omdat je over uitzonderlijke kwaliteiten beschikt en die verdient.

Aan de andere kant, als ze je een hogere positie ontzeggen, denk je dat dat komt omdat ze niet weten hoe ze je moeten waarderen zoals je verdient. Je zou ook kunnen bedenken dat er verborgen redenen zijn die je ervan weerhouden de ladder te beklimmen. Zoals je kunt zien, wikkel je met deze kunstmatige overtuigingen je ego effectief in een harnas zodat het geen pijn kan doen.

Deze merkwaardige maar terugkerende attributiebias werd voor het eerst gedefinieerd door de psychologen Dale T. Miller en Michael Ross in een onderzoek uit 1975 (Engelse link) . Ze gaven een voorbeeld van de self-serving bias als het feit dat mensen in de regel denken dat ze betere chauffeurs zijn dan de rest.

Jezelf manipuleren om je zelfrespect te beschermen

De self-serving bias lijkt misschien een negatieve mentale hulpbron. Toch vervult deze mentale strategie in veel gevallen ook een noodzakelijk doel. In feite is het een verdedigingsmechanisme voor eigenwaarde.

Je verzameling waarnemingen, evaluaties, gedachten en gevoelens die op jezelf gericht zijn, moeten positief zijn om je welzijn te waarborgen. Zelfrespect is immers de ruggengraat van je psychologisch evenwicht. Daarom beschermt de self-serving bias je en de positieve visie die je van jezelf hebt.

Een voorbeeld van deze benadering is de werknemer die een bepaalde baan niet krijgt en deze uitsluitend toeschrijft aan de sociale en economische crisis. Op deze manier kunnen ze een positieve benadering van hun capaciteiten en waarde blijven behouden.

Zelfzuchtige vooringenomenheid is ook duidelijk bij de persoon die door hun partner in de steek is gelaten, en gaat ervan uit dat het in de toekomst altijd beter zal zijn om afstand te houden van degenen die niet van hen houden zoals ze verdienen.

Soms is de bescherming echter niet meer gezond en wordt deze problematisch. In feite blinddoekt het je. Omdat de eer voor jezelf nemen en anderen de schuld geven van je mislukkingen, voorkomt dat je verantwoordelijkheid neemt voor de realiteit die je zou kunnen verbeteren als je je mislukkingen zou accepteren.

De self-serving bias en depressie

Interessant is dat de self-serving bias ook aanwezig is bij mensen met depressieve stoornissen. Alleen in deze gevallen werkt het andersom. Het beschermt hun zelfrespect niet, het vernietigt het voortdurend en boycot het.

Dit soort mensen denken dat wanneer er goede dingen met hen gebeuren, ze het resultaat zijn van geluk of externe factoren. Ze geloven echter dat de slechte dingen die hen overkomen hun eigen schuld zijn. Dit mentale schema is duidelijk schadelijk.

Individualistische culturen en egoïsme

De Koreaanse filosoof Byung Chul Han wijst erop dat de samenleving van de 21e eeuw niet langer een disciplinaire samenleving is. Het is nu een samenleving van prestaties. Daarom moeten mensen ten koste van alles dingen bereiken en doelen veroveren. In deze poging om steeds meer doelen te bereiken, passen ze vaak de self-serving bias toe.

Als je succes hebt, schrijf je dat aan jezelf toe. Als je faalt, geef je de omgeving, de omstandigheden of wie dan ook de schuld. In werkelijkheid maakt het aannemen van dit idee het moeilijk voor je om constant te bereiken. Omdat het je ervan weerhoudt om te mediteren en dieper in je fouten te graven.

Deze vooringenomenheid is extreem gebruikelijk in de westerse wereld, en in wat velen individualistische culturen noemen. Landen als Japan of zelfs Korea hebben echter een alternatieve visie. Ze geloven dat als je faalt, de verantwoordelijkheid bij jou ligt en dat je die fout moet herstellen.

Ten slotte kan het nooit kwaad om even stil te staan bij de toeschrijvingen die je in je dagelijkse leven doet. Immers, misschien is niet alles wat je overkomt te wijten aan externe oorzaken.