De neurobiologie van verslaving

Mensen die met een verslaving kampen, gaan van impulsiviteit naar dwangmatig gedrag. Deze twee stadia kunnen ook samen bestaan. Meestal treden ze echter in die volgorde op. Lees verder en ontdek meer!
De neurobiologie van verslaving
Paula Villasante

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Paula Villasante.

Laatste update: 27 december, 2022

Verslaving komt in veel verschillende aspecten van het menselijke leven voor. De meestvoorkomende en bekendste is drugsverslaving. Wat weet je echter over de neurobiologie van verslaving?

Je kan een verslaving aan drugs omschrijven als het dwangmatige gedrag om drugs te kopen en te gebruiken. Dit houdt ook het verlies van controle om het gebruik te beperken in en een negatieve emotionele toestand als de persoon de drugs niet gebruikt. De meeste mensen zijn redelijk vertrouwd met de details omtrent drugsverslaving.

Impulsiviteit “houdt een bereidheid in om onmiddellijk en ongepland te handelen als reactie op inwendige en uitwendige prikkels, zonder rekening te houden met de negatieve gevolgen voor zichzelf of anderen.”

Anderzijds bestaat dwangmatig gedrag uit “repetitieve handelingen die gekenmerkt zijn door het gevoel dat iemand ze ‘moet’ uitvoeren terwijl die persoon er zich van bewust is dat deze handelingen niet in overeenstemming zijn met iemands algemene doel.”

Individuen die aan een verslaving lijden, gaan dus van impulsiviteit naar dwangmatig gedrag. Deze twee stadia kunnen ook samen bestaan. Ze treden echter meestal in die volgorde op. De hersenen werken eveneens op een specifieke manier tijdens elk van deze twee stadia.

De intoxicatie

De neurobiologie van verslaving tijdens de intoxicatie

Het beloningsmechanisme

Verslavende drugs activeren de beloningszones van de hersenen. Eén belangrijke focus in de neurobiologie van verslaving en de bevredigende effecten van drugs is de oorsprong en de hersengebieden van het mesocorticaal circuit. Die spelen een fundamentele rol in de bevredigende eigenschappen van bijna alle drugs.

Het lijkt erop dat een intoxicatie met drugs of alcohol dopamine en opioïde peptiden vrijmaakt in het striatum ventrale. De snelle en uitgesproken vrijmaking van dopamine heeft ook te maken met hoe mensen zich voelen wanneer ze drugs gebruiken.

De prikkels

In studies bij primaten hebben onderzoekers ontdekt dat de dopaminecellen in de hersenen aanvankelijk ontvlammen als reactie op een nieuwe beloning. Na herhaaldelijke blootstelling aan de beloning, stopten de zenuwcellen echter met de ontvlammen wanneer de voorspelde beloning ontvangen was.

Ze reageerden daarentegen wanneer ze blootgesteld werden aan prikkels die de beloning voorspelden. Het lijkt er dus op dat dopamine een intieme relatie heeft met hoe de hersenen op zoek gaan naar beloningen.

De neurobiologie van verslaving tijdens de anticipatiefase

Wetenschappers geloven dat deze fase de sleutel is tot het feit dat mensen die aan een verslaving lijden, hervallen in het gebruik. Verslaving is tenslotte een chronische terugvalstoornis. Bij mensen houdt het verlangen naar de drug een activatie van de prefrontale hersenschors is. Hiertoe behoren:

Een verslaving aan cocaïne of nicotine is ook verbonden met de werking van de insula. Dit hersengebied lijkt een onderscheppende functie te hebben. Het voegt de autonome en viscerale informatie samen met emotie en motivatie. Onderzoeken tonen eigenlijk aan dat de reactiviteit van de insula een biomarker is die kan helpen om een terugval te voorspellen.

Wetenschappers geloven ten slotte ook dat er tijdens deze fase twee tegengestelde systemen in het spel zijn: het startsysteem en het stopsysteem.

De neurobiologie van verslaving tijdens de anticipatiefase

Start- en stopsystemen

Het startsysteem kan via de basale ganglia een hunkering en een belofte veroorzaken. Bij mensen die afhankelijk zijn van cocaïne, is er een verband tussen een snellere hunkering naar cocaïne en een betere verbinding binnen de hersenen.

Het maakt de verbinding beter in het netwerk dat de mediale prefrontale cortex en de gyrus cinguli anterior in het striatum ventrale verbindt. Bovendien zorgt het voor een betere verbinding in het netwerk dat de insula met het dorsale striatum verbindt.

Het stopsysteem kan de evaluatie van de prikkelende waarde beheersen. Daarnaast zou het ook de controle kunnen houden over de keuzes en de onderdrukking van de emotionele reactie op negatieve emotionele signalen. In dat systeem zou een stopsysteem het startsysteem en het systeem van hunkering naar drugs tegenhouden.

Tot slot kunnen we zeggen dat er in de neurobiologie van verslaving drie belangrijke circuits zijn. Ze beantwoorden aan wat waarschijnlijk de hoofdrolspelers zijn: de basale ganglia, de amygdala en de prefrontale cortex.


Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.


  • Koob, G. F., & Volkow, N. D. (2016). Neurobiology of addiction: a neurocircuitry analysis. The Lancet Psychiatry, 3(8), 760-773.
  • Koob, G. F., & Le Moal, M. (1997). Drug abuse: hedonic homeostatic dysregulation. Science, 278(5335), 52-58.
  • Goldstein, R. Z., & Volkow, N. D. (2002). Drug addiction and its underlying neurobiological basis: neuroimaging evidence for the involvement of the frontal cortex. American Journal of Psychiatry, 159(10), 1642-1652.
  • Baumeister, R. F., Heatherton, T. F., & Tice, D. M. (1994). Losing control: How and why people fail at self-regulation. Academic press.
  • Moeller, F. G., Barratt, E. S., Dougherty, D. M., Schmitz, J. M., & Swann, A. C. (2001). Psychiatric aspects of impulsivity. American journal of psychiatry, 158(11), 1783-1793.
  • Berlin, G. S., & Hollander, E. (2014). Compulsivity, impulsivity, and the DSM-5 process. CNS spectrums, 19(1), 62-68.
  • Contreras‐Rodríguez, O., Albein‐Urios, N., Perales, J. C., Martínez‐Gonzalez, J. M., Vilar‐López, R., Fernández‐Serrano, M. J., … & Verdejo‐García, A. (2015). Cocaine‐specific neuroplasticity in the ventral striatum network is linked to delay discounting and drug relapse. Addiction, 110(12), 1953-1962.

Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.