De invloed van een trauma, de ongeopende doos van Pandora
Het leven kabbelt voort als een verhaal. Vele verhaallijnen worden echter onderbroken door gebeurtenissen die zich uiteindelijk tot een trauma (of meerdere trauma’s) ontwikkelen. Ze gebeuren gewoon en het leven gaat verder. Niemand bereidt jou ooit voor op een trauma. Wat is precies de invloed van een trauma?
Mensen die een trauma hebben, lijden meestal meer onder de spijt of het schuldgevoel dan als gevolg van de concrete traumatische gebeurtenis. Vele mensen herbeleven dagelijks hun trauma’s. Dit zorgt ervoor dat ze zich angstig, woedend, verward en onbeheerst voelen. Ze zijn ervan overtuigd dat ze meer hadden kunnen doen en beter hadden moeten opletten. Misschien konden ze een andere weg naar huis gekozen hebben.
Deze mensen voelen zich slecht omdat ze toen de toekomst niet voorzien hebben. Ze veroordelen zichzelf ook hard en denken aan hoe alles anders had kunnen zijn. Allemaal blijven ze echter met dezelfde gedachte zitten: wat werkelijk gebeurd is.
“Tot je het onbewuste bewust maakt, zal het jouw leven sturen en jij zal het het lot noemen.”
-Carl Jung-
De waarheid over trauma’s
Trauma’s horen in het verleden. Ze laten echter littekens achter die diep zijn en soms blijvend. Ze conditioneren de gedachten en gedragingen van mensen. Men heeft bijvoorbeeld door middel van de Rorschachtechniek ontdekt dat getraumatiseerde mensen hun trauma voorrang geven boven alles dat hen omringt.
Dit is dus een aanvulling van wat we al vermeld hebben. De invloed van een trauma treft met andere woorden ook de verbeelding, wat noodzakelijk is bij het overwegen van andere mogelijkheden. Er is bijvoorbeeld vastgesteld dat oorlogssoldaten alleen het gevoel hadden dat ze leefden, wanneer ze aan hun traumatisch verleden dachten.
Geest, hersenen en lichaam: de invloed van een trauma
Het is belangrijk dat we slachtoffers van een trauma helpen om hun verhaal te vertellen. We kunnen hen dus aansporen en laten praten. Dit zal er echter niet voor zorgen dat hun traumatische herinneringen verdwijnen. Om verandering mogelijk te maken moet hun lichaam leren hoe het de huidige werkelijkheid kan beleven zonder bang te zijn voor wat er al gebeurd is.
Veel onderzoeken hebben aangetoond dat mensen die in hun kindertijd verwaarloosd werden, vaak gewaarwordingen ervaren die geen lichamelijke oorzaak hebben. Ze kunnen bijvoorbeeld beangstigende stemmen horen of zelfdestructief of gewelddadig gedrag vertonen. De onverwerkte gedeeltes van het trauma zijn buiten het verhaal opgenomen.
Wanneer men aan getraumatiseerde mensen prikkels toont die te maken hebben met hun traumatische ervaring, dan reageert de amygdala (het angstcentrum). Het zet een soort alarm aan. Deze activatie veroorzaakt een waterval van zenuwprikkels die het lichaam voorbereiden om te ontkomen, te vechten of te vluchten. Dit toont aan het groot de invloed van een trauma kan zijn.
Een trauma ontkennen
Sommige mensen ontkennen hun traumatische ervaringen. Hun lichaam herinnert zich alles echter nog steeds, met inbegrip van de dreigingen. Op die manier leren we om de boodschappen te negeren die de emotionele hersenen ons sturen. Niettegenstaande deze ontkenning houdt het alarmsysteem van het lichaam niet op. De invloed van een trauma blijft dus aanwezig.
Een trauma ontkennen heeft als gevolg dat zijn lichamelijke effecten tot uiting komen in een veeleisende ziekte zoals fibromyalgie en chronische vermoeidheid. Medicatie of voorgeschreven medicijnen kunnen de ondraaglijke gewaarwordingen en vervelende gedachten verzachten. Het is echter belangrijk dat we trauma’s zowel op het geestelijk als op het fysiologisch niveau behandelen.
“Niet-uitgedrukte emoties zullen nooit sterven. Ze zijn levend begraven en zullen later op vervelendere manieren tot uiting komen.”
-Sigmund Freud-
Een tragische aanpassing
Meerdere studies hebben een antwoord proberen vinden op dezelfde vraag: “Wat gebeurt er in de hersenen van iemand die een trauma overleefd heeft?” Dr. Lanius vroeg zich dit af: “Wat doen onze hersenen wanneer we niet aan iets specifiek denken?” Het blijkt dat we dan aandacht schenken aan onszelf en een hoogtepunt bereiken in zelfbewustzijn.
Volgens sommige onderzoeken was er bij patiënten met PTSS en trauma’s uit de kindertijd geen activatie merkbaar in de zones die verbonden zijn met zelfperceptie. Ze vertonen een lage activiteit in de zone die verantwoordelijk is voor de ruimtelijke basisoriëntatie.
Frewen en Ruth Lanias hebben ontdekt dat mensen die meer losgekoppeld zijn van hun gevoelens, minder activatie van de zelfperceptie vertonen. Wat toont dit nu precies aan? Als reactie op hun trauma hebben ze geleerd om de hersengebieden los te koppelen die gevoelens en emoties verbonden met angst overbrengen.
“Het meest angstaanjagende is jezelf volledig aanvaarden.”
-Carl Jung-
De dreiging van het “ego”
Het fundamentele systeem van het “ego” is opgesplitst tussen de hersenstam en het limbisch systeem. Dit systeem wordt geactiveerd wanneer mensen zich bedreigd voelen. Een intense fysiologische activatie gaat gepaard met gevoelens van angst en verschrikking.
Wanneer mensen hun trauma herbeleven, dan merken ze dat ze dezelfde verlammende en onaangename gewaarwording hebben. Na het trauma worden de geest en het lichaam voortdurend geactiveerd. Het is net alsof ze opnieuw met dat dreigend gevaar geconfronteerd worden. Hier zien we hoe intens de invloed van een trauma kan zijn.
Getraumatiseerde mensen hebben het gevoel alsof het verleden nog steeds binnenin hun lichaam leeft. De signalen van het viscerale alarm gaan voortdurend af. Vele van die mensen voelen zich chronisch onzeker. Ze zien loskoppeling als de gemakkelijkste manier om met zintuiglijke veranderingen om te gaan. Vaak hebben ze paniekaanvallen en moeten ze hun buitenwereld regelen. Ze nemen hun toevlucht tot drugs of medicatie of vertonen dwangmatig gedrag.
Na verloop van tijd missen ze op een bestendige manier het vermogen om met hun eigen lichaam in verbinding te staan. Het verklaart de afwezigheid van zelfbescherming en de problemen om genot te voelen en een doel te hebben. Dit is eveneens de verklaring waarom zoveel mensen opnieuw het slachtoffer worden.