De eudaemonia van Carl Jung: de sleutel tot gelukkig zijn

"Eudaemonia" is een Grieks concept dat meestal vertaald wordt als 'welzijn' of 'geluk' en dat door de geschiedenis heen in verschillende theorieën is gebruikt.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 22 juli, 2024

Eudaemonia betekent voorspoed, rijkdom of geluk ervaren. Carl Jung geloofde dat we dit allemaal in onszelf moeten koesteren. Om dat te doen moet je volgens hem eerst in verbinding komen met jouw eigen daemon. Een daemon is een innerlijke geest, een archetype dat je onbewuste passies en motivaties gidst. Het is jouw essentie. Je moet er vaker naar luisteren.

Als er één ding is dat we bijna overal in overvloed zien (in boekenwinkels, op sociale media en zelfs in de mode), dan is het de behoefte om gelukkig te zijn. Alle reclames die we op de televisie zien vertellen ons dat we, als we een bepaalde frisdrank drinken of een bepaalde telefoon hebben, nieuwe en prachtige gevoelens zullen ervaren. Tegenwoordig is er een kijk op geluk die bijna een dwingende toon heeft.

In deze postmoderne wereld leidt het gevoel dat gelukkig zijn verplicht is, ironisch genoeg tot ongelukkig zijn. Je moet bijvoorbeeld onthouden wat Nassim Nicholas Taleb in zijn boek The Black Swann zegt: we geloven allemaal nog steeds dat de wereld vol met witte zwanen zit. We denken dat genoeg inspanningen leveren het enige is wat we moeten doen. Want dan zal alles wat men ons beloofd heeft toen we kinderen waren, werkelijkheid worden.

Maar volgens Taleb is onze wereld ongelooflijk ingewikkeld. Hij is zelfs zo ingewikkeld dat we niet weten hoe we moeten reageren wanneer we een zwarte zwaan zien. We zijn kwetsbaar omdat we niet weten hoe we met het onverwachte of het onzekere moeten omgaan. Dus zullen we geluk nooit vinden als we het buiten onszelf blijven zoeken. We moeten ons karakter, onze daemon versterken, net als Carl Jung zelf gezegd heeft.

Eudaemonia en het belang van jezelf leren kennen

Eén van de mensen die de nalatenschap van Carl Jung geërfd heeft, was James Hillman. Deze Jungiaanse analist was diegene die het diepst gegraven heeft in het concept van de archetypen en meer concreet in het idee van de daemon.

In zijn boek The Soul’s Code herinnert hij ons aan het belang van de verbinding met je innerlijke geest of “daemon” om een vol en echt gelukkig leven te hebben. Om deze interessante theorie beter te begrijpen zullen we de inhoud van het boek van professor Hillman wat nader bekijken.

Wat is een daemon?

• Daemon komt uit het Grieks en betekent demon. Maar het heeft geen negatieve bijbetekenis. Eigenlijk symboliseert het de hoogste essentie van een menselijk wezen. In de ethica van Aristoteles stond de daemon voor de deugd en de wijsheid in de meest praktische betekenis.
• Carl Jung heeft verklaard dat de daemon in onze onbewuste geest leeft. Hij leidt onze handelingen, motiveert ons, fluistert ideeën in, inspireert ons en geeft een stem aan onze intuïtie. Maar de moderne maatschappij en het tempo van het leven leiden ons af. Het komt dus vaak voor dat je jezelf van deze innerlijke stem verwijdert.
• Onze opvoeding stuurt ons in de richting van conformiteit. De arbeidsmarkt toont geen waardering voor originaliteit. Het verkleint de kans om je innerlijke ziel naar buiten te brengen. Maar deze entiteit zit vol levenskracht. Hij bezit een enorm potentieel. Wat hij boven alles wil, is zijn creatieve vermogen vrijmaken. We hebben echter vaak de moed niet om hem de ruimte te geven die hij nodig heeft.

De daemon en eudaemonia: een kwestie van moed

Dr. James Hillman gelooft dat er in het leven weinig dingen zo betekenisvol zijn als leren luisteren naar die levenskracht, die magische, kleurrijke entiteit die in onze motivatie leeft. Het is net als wat in de tempel van Apollo in Delphi geschreven staat: “ken jezelf.”

• Wanneer je ophoudt met buiten jezelf naar antwoorden te zoeken en stopt met je zorgen te maken over wat anderen willen, dan zal je je eindelijk op de weg bevinden die leidt naar jezelf leren kennen. Alleen dan kan je in contact komen met jouw daemon.
• Maar het is niet altijd gemakkelijk om eudaemonia te omarmen. Soms wil jouw daemon iets dat de mensen om je heen niet begrijpen. Misschien wil een advocaat niet langer recht beoefenen. Want misschien wil hij eigenlijk een kunstenaar zijn. Misschien wil die beroemde kunstenaar niet langer dingen scheppen. Want zijn daemon vraagt hem om humanitair werk te doen. Jouw daemon wil misschien dat je onafhankelijker bent, dat je je eigen vrijheden vindt die je niet durft te vragen.

Eudaemonia vereist veel moed. Jouw daemon is rusteloos en hunkert naar nieuwe ervaringen. Het gevolg is dat als je niet luistert naar die innerlijke stem, jouw daemon je zal straffen. Carl Jung herinnert ons aan iets. Als je niet in staat bent om naar de behoeften van de daemon te luisteren, dan zal je ziel ziek worden. Waarom? Omdat tegen je verlangens en beweegredenen ingaan jou ongelukkig maakt.

Hoe kan je eudaemonia leren?

Je weet dat niets zo cruciaal is als zelfkennis. In verbinding komen met je verlangens, je essentie, je identiteit en je persoonlijke waarden is één manier om je daemon te omarmen en te herkennen. Maar het is niet genoeg dat je alleen zegt “ik weet dat je er bent.” Je moet het ook bevrijden om te creëren en tot uiting te komen.

Authentieke eudaemonia ontwikkelen zal betekenen dat je veranderingen moet doorvoeren. Het betekent dat je wat de buitenwereld jou oplegt, opzij zet. Je moet leren om jouw eigen werkelijkheid te scheppen. Het is belangrijk dat je je volledig bewust bent van de complexiteit van je omgeving, waar onzekerheid en onvoorziene moeilijkheden voortdurend aanwezig zijn.

Jouw daemon wil dingen. Maar om eudaemonia te bereiken moet je met situaties omgaan waarin het niet zo gemakkelijk is jezelf uit te drukken.

Met dit gegeven in gedachten is het ook een goed idee te onthouden wat Immanuel Kant ooit gezegd heeft: “ als je gelukkig wil zijn, moet je leren om slim te zijn.” Je moet met andere woorden de beste methoden uitkiezen om je welzijn te vergroten. Het is heel duidelijk dat de middelen en het doel niet gemakkelijk zijn.

Maar één voordeel is dat je altijd de Jungiaanse therapie hebt die je kan helpen. Het doel van deze therapeutische aanpak is jou dichter bij eudaemonia brenen. Want het heeft de bedoeling jou te helpen jouw uniek zijn in te zien en de kracht te herkennen om op jouw eigen manier gelukkig te zijn.