De boeddhistische psychologie kan je helpen om met pijnlijke gevoelens om te gaan
Pijnlijke gevoelens maken deel uit van het leven. Maar we hebben de neiging om ons in onszelf op te sluiten. We weten dan niet wat we moeten doen of hoe we moeten reageren. Op dit vlak kan de boeddhistische psychologie een grote hulp zijn.
Wanneer je door een moeilijke periode gaat, dan is het vaak de steun van de mensen rondom je die je gaande houd. Ze helpen je om verder te gaan. Maar wat doe je wanneer je geen goede vrienden of familie hebt of niet op hun steun kan rekenen? Op dat moment kan je verder kijken om te ontdekken wat de boeddhistische psychologie voor jou kan doen.
De boeddhistische psychologie wil een eind maken aan het menselijk lijden
We denken vaak dat het boeddhisme een belangrijke religie in de oosterse wereld is. Maar 2500 jaar geleden is deze beweging ontstaan als een filosofisch en psychologisch systeem, en eigenlijk niet als een godsdienst. Want volgens de ascetische monnik Sikddharta Gautama (bekend als de Boeddha) is het boeddhisme een wetenschap van de geest.
De boeddha heeft de school van het denken met één doel gesticht. Hij wou de mensen een manier tonen om ons lijden uit te roeien. Hij gebruikt hypothesen en een denkstructuur die heel bruikbaar kunnen zijn om je emoties te begrijpen en te aanvaarden.
De vier nobele waarheden van de boeddhistische psychologie
De boeddhistische psychologie is gebaseerd op een idee dat misschien pessimistisch lijkt. Maar eigenlijk is het een inspirerend idee. Volgens het boeddhisme is het lijden de aard van het menselijk leven. Op basis van dit idee zegt hij dat er vier nobele waarden zijn. De meeste lessen van de boeddhistische psychologie zijn gevat in deze waarheden. Ze zijn ook de basis van het boeddhistische meditatiesysteem:
- De eerste waarheid is dat lijden bestaat.
- Lijden heeft een oorzaak.
- En aan lijden kan een eind gemaakt worden als de oorzaak uitgeroeid wordt.
- Om dat te doen moeten we tenslotte het achtvoudige pad volgen.
Ons lijden of “dukkha” vernietigen
Om met moeilijke situaties om te gaan en pijn uit te roeien zegt de boeddhistische psychologie dat we de wortel van het lijden moeten begrijpen. Pas als we de oorzaak bepaald hebben, zullen we in staat zijn ons te bevrijden van het lijden. Het is de enige manier waarop we kunnen zien hoe zinloos onze zorgen en ontmoediging zijn.
“Tien procent van het leven bestaat uit wat jou overkomt… negentig procent van het leven wordt bepaald door hoe je reageert.”
– Stephen R. Covey –
Volgens de boeddhistische psychologie hebben we allemaal gewoonten die ons ertoe gebracht hebben de waarheid van het leven te ontkennen. We weten met andere woorden niets over de verschillende processen en de fasen van het leven. En dat is wat ons lijden veroorzaakt.
“Dukkha komt voort uit verlangen, gehechtheid en onwetendheid. Maar we kunnen het overwinnen.”
-Boeddha-
Ideeën voor actie
De laatste van de vier nobele waarheden vermeldt het achtvoudige pad. Dit pad is samengesteld uit acht takken of ideeën voor actie. Ze helpen jou om in harmonie, evenwicht en volledig bewustzijn te groeien. Het wordt ook voorgesteld in de vorm van het wiel van de dharma. Elke spaak symboliseert een element van het pad. Deze takken kunnen we in drie hoofdcategorieën indelen:
- Wijsheid: de juiste visie en beslissing.
- Moreel gedrag: de juiste houding, spraak en manier van leven.
- Training van de geest: de juiste inspanning, concentratie, en mindfulness of meditatie.
Deze acht ideeën moet je niet als rechtlijnige stappen zien. Maar je moet daarentegen aan alle ideeën tegelijkertijd werken. Doe dit zoveel als je kan.
De misvatting over gelukkig zijn
We willen allemaal gelukkig zijn. Maar niemand is het erover eens wat geluk precies is. Want iedereen heeft een ander idee over wat het is: hogerop komen op het werk, materiële bezittingen, een erfenis achterlaten… Zelfs wanneer we al deze doelstellingen behaald hebben die we onszelf gesteld hebben, voelen we ons niet volledig.
Wanneer één van onze verlangens vervuld is, komt er een ander en nog een ander. En beetje bij beetje zitten we uiteindelijk gevangen in een eindeloze cyclus. We volgen uiteindelijk de valse hoop om gelukkig te zijn.
De nood ons te bevrijden van gehechtheid
Volgens de boeddhistische psychologie bouwen deze verlangens zich in ons hoofd op en zijn ze de voornaamste afleiding. Want onze verlangens leiden tot gehechtheid (aan mensen, materiële dingen, overtuigingen…). Dit is eigenlijk precies wat het grootste lijden veroorzaakt.
Want wanneer we gehecht raken, dan identificeren we ons met andere voorwerpen of mensen. We verliezen dus onze eigen identiteit. We vergeten met andere woorden wie we zijn en wat we als menselijke wezens echt nodig hebben.
Het boeddhisme geeft je de middelen die je kunt gebruiken om door de gehechtheid heen te komen en tot begrip te kunnen komen. Pas als je dit punt bereikt hebt, zal je begrijpen welke andere dingen je nodig hebt (persoonlijke groei, harmonie in je emoties). Je zal je leven dan op een bewustere manier leiden.
Hoe laat je lijden ophouden?
Meditatie is de boeddhistische beoefening van zelfreflectie. Zijn doel is je inzicht en je wijsheid te vergroten en lijden uit te roeien. De specifieke meditatietechnieken verschillen tussen de scholen en de tradities. Maar ze hebben allemaal hetzelfde einddoel. De bedoeling is dat je tot een toestand van maximaal bewustzijn en rust komt.
Dit zijn de voornaamste bewegingen in het boeddhisme. Ze kunnen je helpen wanneer je pijn lijdt.
- Theravada is analytisch. Het beschrijft de verschillende psychologische of meditatieve toestanden en structuren die je tijdens de meditatie ervaart.
- Zen richt zich op de spontaniteit en de intuïtie van wijsheid. Het doel is dat je je natuurlijke harmonie vindt en het dualisme in het begrijpen van de werkelijkheid vermijdt.
- De Tibetaanse meditatie gaat volledig over het diepgaand begrijpen van de realiteit. Het focust op het onbewuste en op de symbolische mechanismen van je geest. Het is de meest symbolische en mystieke van alle boeddhistische tradities.
- Het Zuiver Land-boeddhisme beklemtoont toewijding, nederigheid en dankbaarheid. Het zijn rechtstreekse wegen naar spirituele vervulling. Het is een soort vrome meditatie waarbij mantra’s centraal staan.
Het boeddhisme spoort je aan om openlijk in verbinding te komen met je emoties. Het moedigt je aan om je bewust te zijn van je gevoelens, ze uit te drukken en te aanvaarden. Ze maken deel uit van je leven. Maar net als alle andere dingen kunnen ze veranderen. Je hoeft dus niet te proberen ze onder controle te houden.
