De biologische oorsprong van het Hikikomori-syndroom

Het Hikikomori-syndroom houdt in dat een lijder zich meer dan zes maanden lang moet opsluiten, waarbij hij alle sociale contacten vermijdt. Het blijkt dat er een heel interessante biologische oorzaak is.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Ze worden de kluizenaars van Japan genoemd. In 80 procent van de gevallen zijn het mannen en ze vermijden allerlei vormen van sociaal contact, vrije tijd, vriendschap, en zelfs werk of studie. Ze leven opgesloten in hun kamer, geïsoleerd, spelen videospelletjes of brengen tijd door op het Internet. Nu schijnt de wetenschap de biologische oorsprong van het hikikomori-syndroom gevonden te hebben.

Dit verschijnsel werd voor het eerst duidelijk aan het eind van de vorige eeuw, rond 1998. Zoals in sommige media tot uitdrukking kwam, symboliseerde hikikomori verzet tegen de druk van de wereld. Het is een protest tegen werk- en academische stress en het soort strengheid in het gezin waardoor van deze jonge mensen verwacht wordt dat ze de beste zijn, succes boeken en goede werkers zijn.

Niet in staat zich aan die maatstaf aan te passen, kozen veel jonge mensen (en sommige niet zo jonge), die het zat waren zich beschaamd te voelen of alsof ze gefaald hadden, voor een ontsnappingsklep. Ze zochten fysieke en ook mentale beschutting.

Zich opsluiten in hun kamers was -en is nog steeds- een verdedigingsmechanisme tegen een te strenge maatschappij die hen niet bevalt, en waarin ze niet kunnen of niet weten hoe te overleven.

Dit is een realiteit die niet alleen Japan treft. Hoewel tot nog niet zo lang geleden de triggers ervan onbekend waren, komt er nu meer informatie aan het licht. Laten we eens een kijkje nemen.

De biologische oorsprong van het hikikomori-syndroom

Geschat wordt dat ongeveer 1,57 procent van de Japanse bevolking aan het hikikomori-syndroom lijdt, hoewel het er meer zouden kunnen zijn. Zuid-Korea en Hong Kong hebben vergelijkbare cijfers. We hebben momenteel geen cijfers voor het Westen, maar men denkt dat het zich steeds meer verspreidt onder de jongere bevolking.

Pas in 2020 stelde Dr. Takahiro A. Kato in een studie (Engelse link)  duidelijker internationale diagnostische criteria voor deze stoornis voor. Hij stelde dat sociaal isolement gedurende meer dan zes maanden als factor moet optreden, vergezeld van emotioneel ongemak en een duidelijke functionele achteruitgang in de verantwoordelijkheden van het individu (niet naar de les gaan, werk, enz.).

Hoewel de diagnose zelf nu een meer rigoureuze basis heeft, is de oorsprong van de stoornis nog niet helemaal opgehelderd. Sommige theorieën houden vast aan de aanwezigheid van psychische stoornissen. Maar een conclusie die onlangs getrokken werd, en die sterk bewijs lijkt te bieden, is die van ‘metabole handtekeningen’.

De sleutel zou kunnen liggen in twee soorten aminozuren

In 2013 richtte het Kyushu Universiteitsziekenhuis in Japan ‘s werelds eerste polikliniek voor hikikomori onderzoek op. Het doel was iets meer te begrijpen van deze schokkende werkelijkheid. Dankzij hun initiatief werd uiteindelijk een onderzoek (Engelse link) gepubliceerd in Dialogues in Clinical Neuroscience. De bevindingen waren als volgt:

• In het bloed zijn biomarkers ontdekt die met het hikikomori-syndroom in verband staan. In feite zijn de niveaus van ornithine en de serum arginase-activiteit veel hoger dan in de bevolking zonder deze sociaal isolerende eigenschap.
• Dit zijn soorten moleculen die geassocieerd worden met verschillende lichaamsfuncties. Bijvoorbeeld de regulatie van de bloeddruk en de ureum cyclus. Ze zijn ook vaak aanwezig bij mensen die te maken hebben met een zware depressie of een seizoensgebonden affectieve stoornis.
• Een kleine verandering is ook gezien in acylcarnitines, verbindingen die een sleutelrol spelen bij de energievoorziening van de hersenen.

Voorlopig benadrukt Dr. Takahiro A. Kato van de Faculteit Medische Wetenschappen van de Universiteit van Kyushu, de initiatiefnemer van de studie, dat deze onderzoeken nog maar het begin zijn van de zoektocht om te begrijpen wat het hikikomori syndroom orkestreert. Er zijn echter gegevens nodig van meer patiënten over de hele wereld, niet alleen uit Japan.

Andere oorsprongen en triggers van hikikomori

Het lijkt erop dat de biologische oorsprong van het hikikomori-syndroom duidelijker is dan de psychologische trigger. Hoewel sommige lijders depressie, schizofrenie en sociale angststoornis vertonen , komt dit inderdaad weinig voor en is het niet significant genoeg om een oorzakelijk verband te leggen.

Het is duidelijk een pathologische vorm van sociaal isolement. De lijder kiest ervoor zich op te sluiten omdat hij zichzelf niet geschikt acht in een concurrerende en veeleisende context. Dit ontsnappingsmechanisme biedt hen bescherming, maar geen echt welzijn. In feite voelen deze mannen zich (voor het grootste deel) niet vervuld of tevreden.

Door hun isolement ontsnappen ze via videospelletjes of door het gebruik van Internet, sociale media, enz. Dit leidt in veel gevallen tot internetverslaving en het ontstaan van nog meer fobieën, zoals de angst voor open ruimten (agorafobie). Er zijn tegenwoordig zelfs ‘hikikomori’s’ die al jaren opgesloten zitten in een kamer in het ouderlijk huis.

Bemoedigend is dat de therapeutische mechanismen die ontwikkeld worden om lijders te helpen steeds verfijnder worden. Zo heeft een Japans bedrijf een robot ontworpen om sociaal contact onder hen aan te moedigen. Ook hebben sommige universiteiten online programma’s gemaakt om de ontwikkeling van sterke punten aan te moedigen en zo hun gevoel van eigenwaarde te verbeteren.

Gelukkig lijkt het erop dat men steeds meer vooruitgang boekt in het begrijpen van een syndroom dat niet langer exclusief is voor Japan.