De beangstigende invloed van zintuiglijke ontbering
De eerste onderzoeken naar zintuiglijke ontbering dateren uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. Het is echter mogelijk dat er al voor dat decennium geheime onderzoeken waren. Onderzoekers van McGill University in Montreal, Canada waren de eersten die verwante experimenten met vrijwilligers uitvoerden.
In zijn meest basale vorm is zintuiglijke ontbering de gedeeltelijke of totale beperking van prikkels van een of meerdere zintuigen. Het betekent het blokkeren van bijvoorbeeld het zicht, het gehoor, de aanraking, of alles op hetzelfde moment. Mensen passen dit soort dingen toe uit therapeutische of onderzoeksdoeleinden, maar ook voor marteling.
Helaas zijn mensen door die laatste toepassing eigenlijk pas geïnteresseerd geraakt in zintuiglijke ontbering. Na de Tweede Wereldoorlog waren er meldingen van gevangenen die van alles zouden bekennen zonder geslagen te worden.
Het was genoeg marteling dat cipiers hun zintuigen beroofden van omgevingsprikkels om grote veranderingen in hun wilskracht teweeg te brengen.
De condities van de experimenten
In principe werkten de onderzoekers alleen met drie soorten experimentele condities als het gaat om zintuiglijke ontbering. Dit is tenminste het geval voor de onderzoeken die we kennen.
De eerste is het onderzoek van Bexton, Heton, en Scott’s, dat teruggaat tot 1954. Ten tweede hebben we het onderzoek van Wexler, Mendelson, Liederman en Solomon uit 1958. De derde is het onderzoek van Shurley uit 1960.
- Eerste situatie. De zintuiglijke ontbering is niet absoluut. De vrijwilligers liggen op een bed in een geïsoleerde, maar verlichte kamer. Ze dragen een donkere bril, handschoenen en wat kartonnen capsules op hun handen. Ze blijven daar twee tot zes dagen.
- Tweede situatie. De vrijwilliger ligt op een matras binnenin een capsule die hun bewegingen beperkt. Deze capsule is een kamer met kale muren en een minimale hoeveelheid licht. Ze blijven 36 uur in deze situatie.
- Derde situatie. De onderzoekers dompelen de volledig naakte vrijwilligers onder in een watertank. Ze dragen een masker waarmee ze kunnen ademen, maar niet om iets te zien of te horen. Ze raken de bodem van de tank niet aan. De vrijwilligers blijven in deze situatie zolang ze het kunnen uithouden.
Zintuiglijke ontbering en waarnemingsprocessen
De experimenten die de onderzoekers uitvoerden, beoordeelden in de eerste plaats of deze omstandigheden de waarnemingsprocessen veranderden. Ze concludeerden dat dit het geval was.
De ontnomen ervaring bracht vooral sterke visuele verstoringen met zich mee. De vrijwilliger zag statische objecten alsof ze in beweging waren en steeds van vorm of grootte veranderden.
Ze zagen dingen zoals muren die bewegen en tafels die lopen. Ze hebben ook een grotere visuele gevoeligheid. Na enkele dagen nemen ze de prikkels langzamer waar. Proefpersonen zagen rechte lijnen als een S-vorm. Ze ervaren ook andere hallucinaties.
Tegelijkertijd is er ook een algemene desoriëntatie als het gaat om aanraking en de perceptie van ruimte en tijd. In een van de experimenten toonden onderzoekers aan hoe de effecten van sociaal isolement vergelijkbaar zijn met die van zintuiglijke ontbering.
Cognitieve effecten
Veel van de vrijwilligers gaven aan dat ze hun periode van deelname aan het experiment wilden gebruiken om na te denken over persoonlijke problemen waar ze geen tijd voor hadden.
In het begin konden ze dat wel, maar naarmate de uren verstreken, werd het steeds moeilijker om zich te concentreren op hun gedachten. Na een bepaalde tijd waren ze niet in staat om zelfs maar tot dertig te tellen.
De onderzoekers vonden dat het vermogen van de proefpersonen om informatie te onthouden en op te slaan na de experimenten verbeterde. Tegelijkertijd was echter het vermogen om te abstraheren, te veralgemenen en wiskundig te redeneren verminderd.
Verrassend genoeg verbeterde het leervermogen bij mensen die zintuiglijke ontbering meemaken, in plaats van bij mensen die dat niet doen. Hun motoriek gaat echter aanzienlijk achteruit, vooral na 48 uur of meer geen prikkels te hebben ervaren.
Een paar interessante conclusies over zintuiglijke ontbering
Simpel gezegd, alle experimenten toonden aan dat het mogelijk is om staten van pseudopsychose te induceren door zintuiglijke ontbering.
Dat is een tijdelijke psychose. We voegen het voorvoegsel “pseudo” toe, want als het experiment voorbij is en de deelnemer teruggaat naar zijn of haar normale leven, herstelt hij of zij ook al zijn of haar normale capaciteiten.
Een van de meest interessante resultaten was dat zogenaamd “normale” mensen hallucinaties ervoeren tijdens zintuiglijke ontbering. Bij de mensen bij wie de diagnose schizofrenie was gesteld, waren de hallucinaties echter verdwenen.
Op dezelfde manier vonden de onderzoekers dat de persoonlijkheid van elk individu een rol speelt in de manier waarop ze zintuiglijke ontbering zullen ervaren. Alle vrijwilligers doen moeite om zich aan te passen aan de omstandigheden, maar een groot deel van hen heeft de neiging om zich te concentreren op het verleden en belandt in een depressie.
Bijna allemaal worden ze ook meer beïnvloedbaar. Daardoor zijn de effecten van psychologische martelingen in deze toestand des te groter, net als die van psychologische therapie.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Ardila, R. (1970). Privación sensorial. Revista Interamericano de Psicologia, 4, 253.
