Een goede cognitieve reserve beschermt de hersenen

De term cognitieve reserve omschrijft het vermogen van onze hersenen om te ‘compenseren’ zodat we normaal kunnen blijven functioneren in het geval van hersenschade. Regelmatig activiteiten uitvoeren die je cognitieve vermogen trainen, bijvoorbeeld lezen of rekenen, kan je beschermen tegen de effecten van ouderdom en dementie, neurale plasticiteit vergroten en nieuwe verbindingen tot stand brengen wanneer andere minder sterk zijn geworden.

Na vele jaren van onderzoek werd waargenomen dat hetzelfde hersenletsel niet altijd dezelfde impact heeft op verschillende mensen. Dus vragen wij: welke factoren zijn van invloed op het ontstaan van dementie en andere neurologische stoornissen? Veel therapieën voor het behandelen van de ziekte van Alzheimer zijn gebaseerd op het feit dat de hersenen plastisch zijn en dat intellectuele activiteit gunstig is voor de hersenen, zelfs tijdens de ouderdom en in geval van schade.

The Nun Study

Een van de meest toonaangevende onderzoeken naar de cognitieve reserve was het beroemde experiment van neuroloog David Snowdon dat in 1986 werd uitgevoerd aan de Universiteit van Kentucky. Snowdon noemde het ‘The Nun Study’ (het nonnenonderzoek). Het experiment bestond uit het onderzoeken van een groep nonnen in een klooster en het observeren van hun cognitieve functies, zoals het geheugen.

Zeventien jaar lang werden gegevens over deze functies verzameld. Toen nadat de nonnen overleden waren autopsies op ze werden uitgevoerd, werd ontdekt dat de hersenen van een van de nonnen, die nooit blijk had gegeven van symptomen van dementie, tekenen vertoonden van de pathologische kenmerken van gevorderde ziekte van Alzheimer. Hoe was dit mogelijk?

Welke factoren beïnvloeden de cognitieve reserve?

Er zijn veel factoren die gerelateerd zijn aan het opbouwen van een goede cognitieve reserve. De meest belangrijke zijn onder andere:

• Opvoeding en een interesse in cultuur.
• Een baan uitvoeren die intellectueel veeleisend is.
• Het hebben van een breed netwerk van sociale relaties.
• Matig intensieve lichamelijke activiteit die dagelijks wordt uitgevoerd.
• Regelmatig lezen.
• Het uitvoeren van complexe intellectuele activiteiten zoals het bespelen van een muziekinstrument.

Dit zijn de belangrijkste factoren zoals beschreven in de wetenschappelijke literatuur, hoewel andere factoren zoals het dieet ook zijn overwogen. Hoe dan ook, kunnen dagelijkse taken zoals het leren van nieuwe dingen, het ontwikkelen van je creativiteit, proberen om dezelfde taak op een nieuwe manier uit te voeren en vaker hoofdrekenen ervoor zorgen dat je een grotere cognitieve reserve opbouwt.

Voor mensen is het nooit te laat om te leren. Hoewel de kindertijd de periode is waarin de hersenen de meeste informatie kunnen absorberen, kunnen we onze vermogens altijd blijven vergroten. Onthoud dat het volume van jouw cognitieve reserve niet constant is. We conditioneren de grootte ervan op jonge leeftijd, maar blijven deze vormgeven gedurende de jaren.

De invloed van de cognitieve reserve

Yaakov Stern, deskundige op dit gebied, stelt dat al deze factoren de werkzaamheid van onze neurale netwerken en de compensatie door middel van alternatieve neurale netwerken bevorderen. Op deze manier kunnen we onszelf beschermen tegen de veelvoorkomende veranderingen in de cognitieve functies die zich voordoen na letsels en ongelukken.

Niet alleen beschermt leren ons tegen ziektes zoals Alzheimer, vertraagt het de vordering van deze ziektes en stelt het zelfs hun verschijning uit, maar het bevordert tevens het herstel na een traumatisch hersenletsel als gevolg van een ongeluk.

Het risico op dementie gedurende de ouderdom blijft aanwezig, maar de wetenschap heeft de deur geopend naar een mogelijke preventieve oplossing die ons minder kwetsbaar kan maken voor ziektes die zich vaker voordoen naarmate we ouder worden.