Wat zijn benzodiazepinen? Gebruik en gevolgen

Benzodiazepinen leven op onze nachtkastjes en in onze handtassen. Het zijn pillen tegen de pijn van het leven, ze garanderen dat slapeloosheid ons niet zal besluipen en dat het monster van angst zich niet laat zien. Ze zijn magisch samengesteld door die enorme farmaceutische bedrijven, maar ze zijn ook ontzettend verslavend.

In de geweldige film ‘August: Osage County’, wordt gezegd dat vrouwen hun problemen over het algemeen oplossen met pillen, terwijl mannen dit doen met alcohol. In de film creëert Meryl Streep een krachtig beeld van hoe consistente, ongecontroleerde consumptie van benzodiazepinen eruit kan zien.

Slaappillen worden opgedrongen door artsen als een makkelijke, snelle en goedkope manier om het existentiële lijden van hun patiënten te verlichten.

De film schetst een zeer grimmig, maar waargetrouw beeld. Een beeld dat we maar al te vaak zien: mensen die verslaafd zijn geworden aan een legale drug die door hun arts is voorgeschreven. Patiënten die elke dag hogere doseringen nodig hebben om zich goed te kunnen voelen. Of zelfs oude vrouwen die hun ‘kleine’ slaappilletje inmiddels al tientallen jaren innemen en nu een lagere levenskwaliteit hebben dan ze verdienen.

Er heerst een hoop duisternis rondom kalmeringsmiddelen en hun zogenaamde doel om onze levens handelbaarder te maken wanneer de dingen slecht gaan. Of het nu gaat om tastbare of denkbeeldige problemen.

Niemand twijfelt aan hun effectiviteit op de korte termijn, want werken doen ze wel. Maar zoals we al weten, kunnen angst en depressie ontzettend lang aanhouden. Daar ligt dan ook het risico. Daar worden wij afhankelijk en krijgen we te maken met bijwerkingen die we eigenlijk niet langer kunnen negeren.

Wat zijn benzodiazepinen?

Veel mensen zullen het woord ‘benzodiazepinen’ niet herkennen. Maar als we zeggen Orfidal, Tranxilium, Lorazepam, Bromazepam, Valium of  Xanax, dan wordt het een ander verhaal. Een groot deel van de bevolking heeft deze medicijnen om de een of andere reden namelijk wel eens ingenomen of heeft tenminste een familielid, vriend, of collega die ze elke dag nodig heeft.

Goed dan, maar … wat zijn benzodiazepinen nu echt?

• Benzodiazepinen werken kalmerend (ze vertragen de lichaamsfuncties).
• Daarnaast zijn het psychotrope medicijnen die invloed hebben op het centrale zenuwstelsel. Dat wil zeggen, ze doen meer dan ons alleen laten ontspannen of kalmeren. Ze verslappen onze spieren, tasten ons vermogen om ons te concentreren aan en kunnen geheugenverlies veroorzaken.
• Ze zorgen er in de hersenen voor dat het stofje GABA (Gamma-aminoboterzuur) wordt afgescheiden.
• GABA is een inhiberende neurotransmitter in de hersenen die gemaakt wordt in de kleine hersenen, de basale ganglia, en meerdere delen van de wervelkolom. De functie van GABA is het ontspannen en verminderen van de activiteit van onze neuronen.

Even terzijde, het is het waard om hieraan toe te voegen dat benzodiazepinen in de jaren ’60 de farmaceutische markt op werden gebracht als vervanger voor barbituraten. Sinds toen, en met de start van het farmaceutische bedrijf ROCHE, maker van het welbekende Valium (diazepam), zijn benzodiazepinen de meest geconsumeerde voorgeschreven ‘medicijnen’ aller tijden geworden.

Gebruik en soorten benzodiazepinen

We gebruiken benzodiazepinen voor het behandelen van paniek- of algemene angststoornissen. We gebruiken ze bij slapeloosheid, alcoholontwenning, epilepsie, affectieve stoornissen, na operaties, en zelfs voor het verlichten van de ontwenningsverschijnselen van andere drugs.

Ook is het zo, zoals verschillende onderzoeken aantoonden, waaronder het onderzoek dat werd uitgevoerd aan de Universiteit van San Jorge in Zaragoza (Spanje), dat benzodiazepinen steeds vaker worden voorgeschreven in bejaardencentrums.

Dit belangrijke gegeven deed specialisten zich afvragen of de klinische voordelen van deze medicijnen wel echt opwegen tegen hun negatieve bijwerkingen.

Het is overigens het herhalen waard dat benzodiazepinen medicijnen zijn die je alleen kunt gebruiken als je arts je deze voorschrijft. En of de medicijnen nu kunnen worden ingenomen naast antidepressiva of antipsychotica, het zal altijd een specialist zijn die ze voorschrijft en de dosis controleert.

Soorten benzodiazepinen

Benzodiazepinen worden ingedeeld op basis van hun halfwaardetijd (de tijd die het lichaam nodig heeft om de concentratie van een stof in het lichaam te halveren). Laten we de verschillende soorten eens nader bekijken.

Verlengde werkingsduur, tussen 40 en 200 uur:

• Clobazam
• Clorazepate
• Clordiazepoxide (Librium)
• Diazepam (Valium)
• Flurazepam
• Medazepam
• Phenazepam
• Clotiazepam
• Prazepam

Middellange werkingsduur, tussen 20 en 40 uur:

• Clonazepam
• Bromazepam
• Flunitrazepam
• Nitrazepam

Korte werkingsduur, tussen 5 en 20 uur:

• Alprazolam
• Lormetazepam
• Lorazepam
• Oxazepam

Verminderde werkingsduur, tussen 1 en 5 uur:

• Brotizolam
• Midazolam

Effecten geassocieerd met benzodiazepinen

Benzodiazepinen zijn effectief. Ze doen altijd wat ze beloven, ze geven ons ongestoorde rust, verlichten dat wanhopige leed na een relatiebreuk, en helpen zelfs onze werkdagen handelbaarder te maken.

Maar alles in het leven heeft een prijs, en met benzodiazepinen is het soms alsof je een pact sluit met de duivel zelf. We zouden deze medicijnen nooit langer dan 4 of 6 weken achter elkaar moeten gebruiken. Doen we dit wel, dan is de kans aanwezig dat we een afhankelijkheid creëren.

Het leven blijft echter pijn doen, de problemen blijven een last vormen, de slapeloosheid blijft ons bezoeken, en de angst blijft ons verslinden. We vragen onze arts om hulp en aangezien hij ons niets anders te bieden heeft, geeft hij toe. En dan begint de langzame en vernietigende verslaving.

Algemene lichamelijke bijwerkingen van een verslaving aan benzodiazepine zijn:

• Sufheid, slaperigheid
• Duizeligheid
• Verwarring
• Verlies van evenwicht (vooral bij ouderen)
• Moeite met praten
• Spierzwakte
• Constipatie
• Misselijkheid
• Droge mond
• Wazig zicht

Progressieve effecten op het geheugen geassocieerd met de consumptie van benzodiazepine

Benzodiazepinen hebben een opmerkelijke invloed op onze intellectuele prestaties. Daarnaast leidt verlengd gebruik tot moeilijkheden in de cognitieve processen. Het is moeilijk voor ons om ons te concentreren, problemen op te lossen, informatie af te leiden, ideeën te formuleren…

Paradoxale effecten

Een ‘paradoxale reactie op een medicijn’ is wanneer er een reactie plaatsvindt die het tegenovergestelde is van de beoogde reactie. Er zijn veel patiënten die, na maanden- of zelfs jarenlang een soort benzodiazepine in te hebben genomen, last beginnen te krijgen van enkele of meerdere van de volgende symptomen:

• Toename van angstgevoelens
• Agitatie
• Melancholie
• Depersonalisatie (onverschillig gevoel tegenover hun omgeving)
• Depressie
• Derealisatie (het gevoel dat hun omgeving niet echt is)
• Hallucinaties
• Nachtmerries
• Veranderingen in de persoonlijkheid
• Psychose
• Rusteloosheid
• Suïcidaal gedrag of suïcidale gedachten

Benzodiazepinen bij mensen ouder dan 60

Mensen die ouder zijn dan 60 en last hebben van slapeloosheid krijgen van hun huisarts vaak benzodiazepinen met een korte werkingsduur voorgeschreven. Dit gebeurt hartstikke vaak en heeft tot doel het verbeteren van de slaapkwaliteit, met een betere levenskwaliteit als einddoel. Er zijn echter een hele hoop onderzoeken die waarschuwen voor de verschillende risico’s die geassocieerd worden met een langdurige consumptie van deze medicijnen bij oudere patiënten:

• Veranderingen in de bewustwording en het geheugen.
• Verhoogd risico op vallen en de gevolgen hiervan (zoals heupfracturen).
• Grotere kans op auto-ongelukken.
• Het gebruik van benzodiazepinen kan ook een vroege indicator zijn als het aankomt op de ontwikkeling van dementie.

Dit alles brengt ons tot een zeer duidelijke conclusie om over na te denken. Het onverantwoorde, langdurige gebruik van deze medicijnen zou moeten worden opgevat als een volksgezondheidskwestie.

Laura en het verhaal van haar verslaving op voorschrift

Laura is 39 jaar oud, heeft twee jonge kinderen van 3 en 8 jaar oud, en werkt voor een bedrijf in public relations. Het is een goede baan, die zorgt voor veel druk, doelen om te verwezenlijken, en een bedrijf dat de markt op moet. Er zijn dagen waarop het ontzettend moeilijk is om het allemaal te doen: moeder zijn, een succesvol creatief persoon zijn, allemaal terwijl je met angstgevoelens worstelt.

Enkele weken geleden moest ze worden opgenomen in het ziekenhuis als gevolg van de heftige ontwenningsverschijnselen. Het begon allemaal met gezoem in haar oren. Ze kon zich op niets anders meer concentreren, behalve die aanhoudende tinnitus. Vervolgens kwamen de tintelingen in haar armen en voeten, het gevoel alsof haar mond in brand stond en die verschrikkelijke gevoeligheid voor licht.

Het veranderde haar humeur, zo ineens. Het was toen dat haar kinderen bang voor haar werden. Het was toen dat de wereld begon te kantelen en het leven plots niet meer synchroon liep. Niets paste in haar gedachten en het enige wat ze voelde was het verlangen om zich ergens te verbergen waar ze kon verdwijnen, wegvagen, en oplossen in het niets.

Toen ze zich realiseerde dat ze verslaafd was aan de benzodiazepinen, kon ze het niet geloven. Het is ontzettend moeilijk om te leren leven met het gegeven dat je verslaafd geraakt bent aan medicijnen die je arts je heeft voorgeschreven. Maar de processen van angst en depressie zijn lang en ons bezoekje aan onze huisarts slechts kort. Onder deze omstandigheden kan het, soms, ingewikkeld zijn om naar behoren met de medicijnen om te gaan.

Laura en haar poging om te stoppen met benzodiazepinen

Laura probeerde ermee te stoppen. Ze kwam er echter snel achter dat dat onmogelijk was, omdat de effecten zo vernietigend zijn. Het leven is geen rechte weg, maar een lange, zigzaggende strijd heuvelopwaarts. Soms hebben we dan ook de hulp nodig van die kleine pilletjes. De kleine pilletjes die onze pijn wegnemen en ons in slaap brengen.

Maar een verslaving aan benzodiazepine is te vergelijken met een heroïneverslaving, en soms hebben we geen andere optie dan om ons te laten behandelen in een kliniek om van de verslaving af te komen.

Makkelijk maar gevaarlijk, goedkoop maar zo duur

We kunnen niet alle verantwoordelijkheid bij onze artsen leggen. De organisatie, het systeem en de politiek vallen namelijk ook het een en ander te verwijten. Zo wordt de persoonlijke aandacht die een juiste diagnose en behandeling vereisen veel te weinig aangemoedigd.

Ook kunnen andere factoren, zoals werkloosheid, slechte banen, de recessie, armoede, eenzaamheid, en een slechte manier van met emoties omgaan, de dingen erger maken en ervoor zorgen dat we naar medicijnen grijpen.

Tot slot willen we mensen eraan herinneren dat benzodiazepinen alleen effectief zijn op de korte termijn. Op de lange termijn hebben we andere strategieën nodig, andere benaderingen om de knoop in ons leven los te maken: psychotherapie, persoonlijke wilskracht, en authentieke, zinvolle en meelevende steun van de mensen om ons heen. We kunnen het.

Bibliografie

-Andrés-Trelles, F. (1993) Fármacos utilizados en la ansiedad: benzodiacepinas y otros ansiolíticos. Madrid: MacGraw Hill Interamericana.

-Hardman J. G., Goodman L. S., Gilman A. (1995) The Pharmacological Basis of Therapeutics. Pagina’s 385-398. New York, MacGraw-Hill.

-Robert Whitaker, (2010) Anatomy of an Epidemic. Crown Publishing Group.

-Sophie Billioti, Yola Moride , Thierry Ducruet (9-09-2014) Benzodiazepine use and risk of Alzheimer’s disease: case-control study. British Medical Journal, 349, pagina’s 205-206

Eugene Rubin, Charles Zorumski, (2015) How Many People Take Benzodiazepines? Psychology Today https://www.psychologytoday.com/blog/demystifying-psychiatry/201505/how-many-people-take-benzodiazepines