Alprazolam oftewel Xanax: werkingen en bijwerkingen

Alprazolam wordt meer voorgeschreven dan welk ander medicijn dan ook tegen angststoornissen, paniekaanvallen of intense stress. Zijn merknaam, Xanax, klinkt waarschijnlijk al een stuk bekender in onze oren. Dit is een zeer effectief medicijn binnen de psychiatrie. Het gebruik en de toediening ervan dienen echter goed in de gaten gehouden te worden om tolerantie en afhankelijkheid tegen te gaan.

We hebben allemaal wel eens gehoord van Xanax. We realiseren ons echter niet dat dit medicijn werkingen en bijwerkingen kent die we niet uit het oog mogen verliezen. Ten eerste is het een zogenaamd ‘intermediate-acting’ benzodiapine. Dit betekent dat het relatief snel werkt maar zijn effect langer behoudt dan de zogeheten kortwerkende (‘direct release’) medicatie (wat vaak meerdere keren per dag toegediend moet worden). Het voordeel van de relatief snelwerkende aard van alprazolam is dat het bijvoorbeeld goed van pas komt tijdens een angst- of paniekaanval.

Alprazolam wordt ook ingezet als antidepressivum en kalmeringsmiddel. Het is een anxiolyticum, wat op zichh al suggereert dat het niet exclusief tegen depressies voorgeschreven wordt. Zijn werking tegen alleenstaande depressies is dan ook niet bewezen. De voornaamste problemen waar deze medicatie op is toegespitst, zijn angst of neuroses. Deze gaan echter vaak hand in hand met depressies.

Het is zonder twijfel een nuttig en effectieve farmacologische behandeloptie. Toch blijft het ook belangrijk om op de hoogte te zijn van zijn mogelijke bijwerkingen.

Wat is alprazolam precies?

Alprazolam is een actief ingrediënt van Xanax. Over het algemeen bevat elke tablet 0.5 milligram van deze werkzame stof. De rest van het pilletje bestaat uit:

• lactosemonohydraat
• microkristallijne cellulose
• maïszetmeel
• natriumdioctylsulfosuccinaat (85%) met natriumbenzoaat (15%)
• siliciumdioxide
• magnesiumstearaat
• enzovoort

Zoals je kunt zien bestaat het merendeel van de tablet zelf dus uit hulpmiddelen.

Het mag overigens ook gezegd worden dat Upjohn Laboratories (nu underdeel van Pfizer) de eerste fabrikant van alprazolam was in de jaren ’60. Dit diende toentertijd als een alternatief voor barbituraten, die immens verslavend zijn en ernstige bijwerkingen kennen. Pas in 1981 werd alprazolam echter voor het eerst goedgekeurd als behandelmethode voor paniekaanvallen. Het leek een onmiddellijk succes. Zodanig, in feite, dat het tegenwoordig de meest voorgeschreven benzodiapine is ter wereld.

In welke gevallen wordt alprazolam voorgeschreven?

Natalia slikt al zes jaar alprazolam. Ze neemt deze medicatie echter alleen wanneer ze het nodig heeft, oftewel wanneer haar angsten haar zodanig in de weg staan dat ze niet kan reageren of nadenken. Ze neemt de medicatie wanneer ze overmand wordt door een paniekaanval of het gevoel heeft dat stress haar van haar werk of de zorg voor haar kinderen weerhoudt.

Het begon allemaal met de dood van haar vader. Dit was een onverwachtse en traumatische gebeurtenis waar ze zich niet overheen kan zetten. Haar huisarts, die haar toestand goed heeft bekeken, schreef haar alprazolam voor onder één voorwaarde: ze mag het enkel en alleen nemen wanneer de situatie kritiek is, en niet aan de lopende band. Dit is een enkel voorbeeld van meerdere gevallen waarin alprazolam nuttig is en zijn functie goed vervult. Maar laten we even kijken naar al zijn mogelijke gebruiken:

• Behandeling van angststoornissen
• Paniekaanvallen
• Psychosociale stress of aanpassingsstoornissen
• Angststoornis in combinatie met depressie
• Sociale angststoornis

Het actiemechanisme van alprazolam

Het spijsverteringskanaal neemt het medicijn met gemak op. Het kent een snelle werking en een biobeschikbaarheid van 80% tot 90%. De medicatie wordt gemetaboliseerd in de lever en verlaat door de blaas weer het lichaam. Het is overigens ook gebruikelijk voor artsen om doses voor te schrijven die tussen de 0.25 milligram en 0.5 milligram liggen, en dit driemaal per dag.

Onthoud ook dat het actiemechanisme van benzodiapines onderling bijna altijd hetzelfde is: ze verhogen de gevoeligheid van de GABA-receptoren (voor de GABA neurotransmitter) in de hersenen. Hierdoor wordt hun remmende werking versterkt. De structuur van alprazolam is echter ietwat bijzonder. Deze is namelijk erg vergelijkbaar met die van een tricyclische antidepressiva. Dit genereert verdovende, hypnotische en anti-convulsieve effecten en een bovengemiddeld potentieel om gevoelens van angst te verminderen. Concluderend kent deze benzodiapine dus een bijzonder sterke werking en wordt snel door het lichaam opgenomen.

Welke bijwerkingen kan het hebben?

Alprazolam heeft net als andere medicatie — vooral van de psychoactieve soort — bijwerkingen. Je zou dit medicijn volgens de richtlijnen dan ook nooit langer dan 12 weken achter elkaar moeten gebruiken. Dit omvat ook de afbouw.

Je dokter of therapeut zal altijd eerst je situatie beoordelen. Bovendien zullen ze nadenken over de mogelijkheid om andere medicijnen mee te nemen in je behandeling, de dosis verlagen en uiteindelijk de geleidelijke afbouw van de alprazolam beginnen. Dit omdat uit het niks stoppen met dit medicijn enkel negatieve effecten kan hebben.

Laten we de mogelijke bijwerkingen van alprazolam eens bekijken.

De meest voorkomende bijwerkingen

• Slaperigheid
• Hoofdpijn
• Verstopping
• Diarree
• Droge mond

Minder vaak voorkomende bijwerkingen

• Veranderingen in je lichamelijke coordinatie
• Toename of afname van eetlust
• Vermoeidheid
• Geheugenproblemen
• Angst
• Versnelde hartslag
• Slapeloosheid
• Verwarring
• Aandachtsproblemen
• Misselijkheid en/of braken
• Veranderingen in libido
• Onregelmatige menstruatiecyclus
• Urineretentie

Welke contra-indicaties gelden voor alprazolam?

Doktoren zullen dit medicijn niet als enige medicijn voorschrijven. Er bestaan buitengewone gevallen waarbij artsen het volgende in gedachten zullen moeten houden:

• Patiënten met nauwe kamerhoek glaucoom kunnen niet behandeld worden met deze medicatie.
• Mensen met respiratoire ziektes, long- of nierinsufficiëntie mogen dit medicijn niet gebruiken.
• Zwangere en zogende moeders kunnen dit middel beter niet gebruiken. Dit omdat het nog niet volledig duidelijk is of het middel wel of niet schadelijk is voor de foetus of baby.

Samenvattend: al is alprazolam nog zo effectief voor de tijdige behandeling van kortstondige angst, psychiatrische medicatie is geen definitieve oplossing. Vul deze behandeling aan met psychotherapie. Dit is namelijk de best mogelijke manier om tot de kern van het probleem te komen en deze op te lossen.

Literatuurlijst

Salazar, M.; Peralta, C.; Pastor, J. (2011). Manual de Psicofarmacología. Madrid, Editorial Médica Panamericana.

Caplan, JP, Epstein, LA, Quinn, DK, Stevens, JR, y Stern, TA (2007). Efectos neuropsiquiátricos del abuso de medicamentos recetados. Neuropsychology Review , 17 (3), 363-80. doi: http: //dx.doi.org/10.1007/s11065-007-9037-7

Gómez, M. (2012). Psicobiología. Manual CEDE de Preparación PIR.12. CEDE: Madrid.