Alles overwinnen, je kan het leren
Als je je als een schipbreukeling voelt zul je niemand hebben om je een reddingsboei aan te bieden. Wanneer je een blinde sprong in de enorme leegte moet maken, merk je dat je geen parachute hebt. Toch slaag je er op de een of andere manier in om deze moeilijke tijden te doorstaan. Soms doe je het met een glimlach. Andere keren sla je de deur dicht en kijk je niet achterom. Je hebt misschien geen wondermiddel voor elke fout of een kompas dat je de juiste weg wijst. Maar wanhoop niet. Vroeg of laat zul je alles overwinnen. Je zult er triomfantelijk uitkomen met opgeheven hoofd.
Dit klinkt misschien gewoon weer een motiverend citaat uit de positieve psychologie. Nog een melige “Als je het wilt, kan je het doen!” poster met een grote smiley. De waarheid is dat deze psychologische focus veel dieper gaat dan een afgezaagde slagzin. In feite kunnen we de evolutie van dit concept zien sinds Martin Seligman in de jaren negentig de theoretische en wetenschappelijke basis van positieve psychologie uiteenzette.
Hedendaagse positieve psychologie ervaart een tweede fase. Deze nieuwe herhaling waardeert het menselijke vermogen tot transformatie. Om dat te doen, moet je de complexiteit van de emotionele ervaring begrijpen en waarderen dat het niet altijd gemakkelijk is om het negatieve van het positieve te scheiden. Om tegenspoed te overleven en overwinnen, moet je weten hoe je met deze reeks emoties kunt leven. Ze kunnen een uitdaging zijn, maar ook complementair. Ze maken deel uit van een emotioneel evenwicht dat zichzelf vrij efficiënt reguleert.
“Het onder ogen zien, het altijd onder ogen zien, dat is de manier om er doorheen te komen.”
– Joseph Conrad –
Waar is de uitgang?
Je zou je probleem kunnen oplossen door zelf afstand te nemen of van omgeving te veranderen. Stap in een vliegtuig, ga ergens heen, doorbreek je routine. Of misschien is dat het niet, misschien is dat wat je nodig hebt om te zeggen wat je al zo lang hebt ingehouden, om jezelf eindelijk duidelijk uit te drukken. Sluit die fase van je leven met een glimlach af (of gooi de deur dicht). Het is ook mogelijk dat wat je nodig hebt er al is. Je hebt het gewoon nog niet beseft.
Wat de situatie ook is, welk probleem of zwart gat je ook probeert uit te komen, onthoud één ding. Je komt eruit. Het belangrijkste is je blik op de uitgang te fixeren en niet vast te lopen op het probleem zelf. Geloof het of niet, de meeste van ons doen het eerste. Dus als je tegenspoed hebt, zou je je alleen kunnen concentreren op je pijn en de onrechtvaardigheid van dit alles… Je kijkt angst in het gezicht maar je kunt er niet overheen komen.
Elk probleem heeft zijn grens. Als het je lukt om erlangs te komen, kun je eindelijk vrijuit ademen en een ontsnappingsplan maken. Maar hoeveel van ons doen dat eigenlijk? Zo vaak doen we dat niet en dat heeft consequenties. Tegenspoed kan verlammend werken en we zijn slecht getraind en niet gewend om met negatieve gevoelens om te gaan. De meesten van ons kunnen ze niet tolereren. De tweede fase van positieve psychologie richt zich op het belang van het niet uitputten van je middelen. Als het je lukt je negatieve emoties te accepteren in plaats van ertegen te vechten, zul je vooruitgang boeken.
Je kunt alles overwinnen maar waar is de uitgang? De uitweg is aan de horizon, net voorbij de grens van je angst.
Lessen over tegenspoed
In de afgelopen paar jaar is positieve psychologie niet het enige gebied dat interessante ontwikkelingen doormaakt. Elke dag hebben we meer studies en artikelen gericht op de psychologie van posttraumatische groei. Deze tak van onderzoek benadrukt dat, hoewel dingen niet altijd lukken, je door tegenspoed tevoorschijn komt als een ander mens. Alle processen brengen een verandering met zich mee, en verandering betekent verliezen, winnen en transformeren.
Lessen over tegenspoed vertellen ons dat je misschien een deel van je onschuld kwijtraakt. Je verliest je vaardigheid om te vertrouwen, je spontaniteit… Bepaalde dingen vallen weg in het proces en je komt niet ongeschonden aan de andere kant. Daar bestaat geen twijfel over. Niettemin, in de woorden van dichter en architect Joan Margarit, is een wond ook een plaats om te leven. Op die moeilijke plek vind je een ongeëvenaarde creatieve kracht. Je ontdekt bronnen waarvan je niet wist dat je ze had en je maakt een betere versie van jezelf.
Hoe kan je alles overwinnen?
Je kunt alles overwinnen als je een ontsnappingsplan hebt. Het enige dat je hoeft te doen, is je realiseren dat je aan de andere kant niet hetzelfde zult zijn. Je zult sterker zijn. Als je dat begrijpt en deze ideeën internaliseert zal het je helpen op je levensreis. Eerst moet je je realiseren dat niemand immuun is voor tegenslagen. Ten tweede dat we allemaal de potentie hebben om over deze post-traumatische stress heen te groeien.
Martin Seligman zelf herinnert ons er aan in zijn werk over 9/11. Iets dat hij zag bij iedereen die de terroristische aanslag overleefde, was hun vermogen tot veerkracht. Zo vaak leiden de moeilijkste gebeurtenissen tot de meest positieve veranderingen. Ze maken je bescheiden en nuchterder. Je wordt veerkrachtiger, accepteert je eigen kwetsbaarheid en je hebt een holistische levensfilosofie.
Concluderend, iemands kracht is niet te vinden in de kracht die hij heeeft om bepaalde dingen te weerstaan. Het wordt gevonden in de onbreekbare menselijke wil om onszelf steeds opnieuw te transformeren en te maken. Zo kan je alles overwinnen.