Hoe kan je volgens het Zenboeddhisme een vijand verslaan?

Oosterse filosofieën kijken op een heel andere manier naar strijd dan westerse filosofieën. Voor vele van die denkscholen betekent een vijand verslaan niet dat je hem neerslaat, vernietigt of uitroeit. Volgens hen betekent winnen dat je het effect van die mensen opheft die ons willen kwetsen. Indien mogelijk worden we ook met hen bevriend.

Dit perspectief klinkt misschien heel vreemd. Helaas zien mensen het neerslaan van hun tegenstanders meestal als een overwinning die hen gelukkig moet maken. Dit is afkomstig van het idee dat het resultaat belangrijker is dan het proces. Persoonlijke verheerlijking wordt dan immers belangrijker dan belangrijker dan groeien.

Wat is dan het probleem met een vijand verslaan door hem pijn en schade te berokkenen? Meestal verschaft dit een heel tijdelijk en beperkt gevoel van triomf. Diep van binnen voeden we dan echter onze vijand en tegelijkertijd ook het meest negatieve deel van onszelf.

Misschien voelen we dan onmiddellijke bevrediging. Op hetzelfde moment zullen we echter ook elke vernietigende emotie versterkt hebben die zich binnenin ons bevindt.

Verslaan we een uitwendige of een innerlijke vijand?

Vijanden kunnen uitwendig of innerlijk zijn. Zen zegt ons dat innerlijke vijanden veel gevaarlijker en vernietigender zijn dan uitwendige vijanden. Woede, trots, haat, enzovoort zijn enkele innerlijke vijanden. Al deze emoties zijn in staat ons te verblinden. Ze laten ons dingen doen die tegen onszelf ingaan.

Anderzijds hebben uitwendige vijanden slechts een beperkte macht over ons. Hun macht is dus begrensd tenzij we ze een overdreven hoeveelheid aan belang geven.

Eigenlijk beginnen ze pas de controle over te nemen wanneer ze erin slagen onze innerlijke vijanden te activeren. In deze toestanden van woede en haat verliezen we het voornaamste instrument dat we bezitten: intelligentie.

Oosterse filosofieën leren ons dus dat een uitwendige vijand verslaan niet mogelijk is tenzij we eerst onze innerlijke vijanden overwinnen. Als we dit niet vooraf doen, dan zullen we volledig onderworpen worden aan de invloed van onze uitwendige vijanden. Zij zullen ons bepalen. Eigenlijk laten we hen dan winnen.

De echte vijand

De Zenfilosofie nodigt ons uit om te onderzoeken wie de echte vijand is. Zij stellen dat het geen afgunstige, egoïstische of ambitieuze persoon is die ons wil kwetsen.

We worden eigenlijk geconfronteerd met emoties als afgunst, egoïsme en ambitie. Al deze emoties zijn negatieve aspecten die we binnenin onszelf vasthouden. Al deze gevoelens en passies kunnen binnenin ons leven.

Een vijand verslaan betekent dat we deze gevoelens en emoties overwinnen ongeacht wat hun drijfveer en bedoelingen zijn. Voor de Zenboeddhisten dragen we allemaal bij in het scheppen van meer orde en meer chaos. Dit hangt af van hoe we handelen.

Conflict leidt tot chaos. Vroeg of laat zal dit ons beïnvloeden. Elke actie veroorzaakt een reactie. Dit betekent dus dat hatelijke daden meer haat creëren. Het Zenboeddhisme zegt ons dat we een vijand moeten overwinnen in plaats van hem te verslaan. Conflict is nooit noodzakelijk. Bovendien put het ons uit. Het brengt ook meer moreel verval in de wereld.

Een vijand verslaan

Het doel van elke actie om een vijand te verslaan moet volgens Zen ontworpen worden om hem op te heffen. Dat betekent dat we hun kansen om te handelen blokkeren.

Als een persoon bijvoorbeeld een beledigende opmerking maakt maar je laat niet toe dat het jou raakt, dat heb je de vijand geneutraliseerd. Als ze jou willen kwetsen en jij beslist om te proberen hen te begrijpen in plaats van hen af te wijzen, dan heb je ook gewonnen.

Dit is echter heel moeilijk als we onvoldoende hard aan onszelf werken. We moeten ons inspannen om afstand te nemen van al die passies en negatieve emoties. Bovendien is het ook belangrijk dat we beginnen met meer mededogen te tonen. We moeten leren om de beperkingen te begrijpen van die mensen die door het leven gaan en voortdurend anderen kwetsen.

Net als in Zen geldt dit ook in de krijgskunsten. Iedereen die erin slaagt om een gevecht te vermijden, wint. Als beide partijen kunnen leren en groeien als resultaat van de confrontatie, dan is er sprake van een echte overwinning.

Deze strategie is gebaseerd op het idee de vijand te laten inzien dat ze hun kracht en hun inspanningen verspillen. Je laat hen begrijpen dat het zinloos is. Hun haat kwetst namelijk niemand. Het enige waar het toe leidt, is dat zij hun energie verspillen.