Zelfkritiek en perfectionisme maken jou tot je eigen ergste vijand

We zijn allemaal wel eens te streng voor onszelf geweest. In deze en andere gevallen gedragen we ons als onze ergste vijanden. We praten over perfectionisme, zelfkritiek en zelfmedelijden, en leggen de rol bloot die ze spelen in die momenten van onrechtvaardigheid met het zelf.

Waarom bekritiseer je jezelf zo vaak? Waarom is het zo moeilijk voor je om je prestaties te erkennen, maar zo gemakkelijk om je mislukkingen te zien? Als je je eigen ergste vijand bent, ziet alles er grijzer, troebeler en onzekerder uit. Jezelf met mededogen behandelen is geen gemakkelijke opgave, maar soms moet je het gewoon doen.

Twee veelgebruikte begrippen zijn perfectionisme en zelfkritiek. Ze zijn echter vaak slecht gedefinieerd. Op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg is perfectionisme in verband gebracht met klinische entiteiten zoals de ernst van eetstoornissen, depressie, angst en stress. Terwijl zelfkritiek in verband is gebracht met sociale fobie of suïcidaliteit.

Perfectionisme

Perfectionisme is de neiging om jezelf te houden aan een hoge norm van prestatie en tegelijkertijd jezelf te veel te evalueren (Spaanse link). Vaak is het resultaat van deze evaluaties zelfkritiek. Dit leidt tot een toenemende bezorgdheid over het maken van meer fouten. Er zijn twee soorten perfectionisme.

Adaptief perfectionisme

Adaptief perfectionisme impliceert, naast hoge prestatienormen, een lage discrepantie als de dingen lang niet gaan zoals je wilt. In feite erken je dat altijd alles goed doen onmogelijk is.

Adaptief perfectionisme verwijst naar het feit dat je, ondanks dat je veel van jezelf eist, jezelf meelevend behandelt als je faalt in het bereiken van je doelen.

Maladaptief perfectionisme

Aan de andere kant zinspeelt maladaptief perfectionisme erop dat je veel van jezelf eist, maar jezelf hard bestraft als de resultaten niet zijn wat je verwachtte. Het houdt in dat je het buitensporig oneens bent met het resultaat van je handelingen. Met andere woorden, de voortdurende waarneming hebben dat je voortdurend ver verwijderd bent van de hoge eisen die je stelt.

Zelfkritiek

Perfectionisme en zelfkritiek zijn zusjes. Zelfkritiek kan gedefinieerd worden als een cognitieve persoonlijkheidsstijl waarmee je jezelf evalueert en beoordeelt.

Als je zelfkritisch bent, ben je hyperwaakzaam bij de minste mislukking en beoordeel je jezelf negatief. Er zijn twee soorten zelfkritiek, adaptieve en disfunctionele.

Adaptieve zelfkritiek

Weten waar je gefaald hebt helpt je om de moeilijke momenten in je leven met meer integriteit tegemoet te treden. Bovendien is het belangrijk bij de vorming van je identiteit. Want door jezelf te evalueren en te zien hoe je kunt verbeteren, voel je je beter in staat om met de negatieve contingenties van het leven om te gaan.

Disfunctionele zelfkritiek

Wanneer je gelooft dat je je ongepast gedraagt (Spaanse link) of wanneer je, ondanks het behalen van succes, dit niet herkent, ontstaan er problemen. Handelen als je eigen ergste vijand betekent dat je de positieve resultaten van je acties onderschat, omdat je ze beschouwt als louter verplichtingen.

Bijgevolg ervaar je een grote mate van ontevredenheid wanneer je je voorgestelde doel bereikt. In feite denk je dat wat je bereikt hebt in werkelijkheid verre van bijzonder belangrijk was. Dit wordt de devaluatie van prestaties genoemd. Het bevestigt het algehele falen.

Het belang van het beoefenen van zelfcompassie

Zelfcompassie houdt in dat je leert jezelf te steunen als je lijdt (Spaanse link). Velen zien het als een gevoel van vriendelijkheid, zorg en begrip voor jezelf, ook al zijn de resultaten verre van wat je wilde. Het wordt ook geassocieerd met de erkenning dat je als mens kwetsbaar en onvolmaakt bent.

Voor Neff, een expert op het gebied van zelfcompassie, zijn er drie fundamentele kenmerken van deze reactie:

• Vriendelijkheid voor jezelf. Jezelf behandelen met zorg en begrip, in plaats van een kritisch oordeel.
• Gedeelde menselijkheid. Erkenning van het feit dat anderen ook het soort lijden doormaken dat jij ervaart.
• Mindfulness. Het vermogen om op te merken en te accepteren wat er in het huidige moment gebeurt.

Je zou zelfcompassie echter kunnen verwarren met zelfmedelijden. Dat is een vergissing. Zelfcompassie gaat veel verder dan zelfmedelijden, want het houdt in dat je je eigen leven en dat van anderen ziet vanuit een positie van ontkoppeling, zonder enige vervorming om de ervaring te verkleinen.

Concluderend, een goed hulpmiddel als je je gedraagt als je eigen ergste vijand is om in plaats daarvan je beste vriend te worden. Bovendien moet je begrijpen dat het volkomen natuurlijk is om fouten te maken en soms te falen. Sterker nog, falen betekent gewoon dat je menselijk bent, onvolmaakt maar mooi.