William Stern, de schepper en toch felste criticus van het concept IQ

De man die het concept van IQ bedacht, werd uiteindelijk de grootste tegenstander. William Stern waarschuwde zelfs dat bij het classificeren van iemands mentale aanleg ook met alles rekening moet worden gehouden, van hun emoties tot hun vastberadenheid.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 10 augustus, 2023

Heb je ooit een IQ-test gekregen? Heb je wel eens een psychometrische test moeten invullen in een selectief proces? Er zijn verschillende instrumenten voor deze doeleinden, van de Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS) tot de uitdagende Raven’s Progressive Matrices (RPM) test.

Deze middelen zijn niet alleen bedoeld om ons te laten zien hoe efficiënt we zijn op cognitief niveau. Ze classificeren ons ook op onze veronderstelde sociale vaardigheden. Denk bijvoorbeeld aan de Mensa vereniging. Het is een gemeenschap waar alleen mensen met hoge capaciteiten en die het 98e percentiel overschrijden in kunnen. In feite is het beoordelen van IQ nog steeds belangrijk op veel gebieden en in veel scenario’s.

Ze worden bijvoorbeeld vaak gebruikt in rechtszaken om de psychologische volwassenheid van verdachten te beoordelen. Ook als iemand een hoofdwond heeft opgelopen en medici willen weten hoe ernstig die verwondingen zijn. En natuurlijk zijn er intelligentietests die worden gebruikt om de beste kandidaten voor bepaalde banen te vinden. Veel deskundigen waarschuwen echter al tientallen jaren voor een bepaald aspect van dit soort testen.

Ze beweren dat het gebruik van IQ als een exclusieve manier om iemands geschiktheid te meten discriminerend en ook beperkend kan zijn. Interessant genoeg was de eerste persoon die waarschuwde voor het gevaar van het gebruik van deze indicator als het enige mechanisme om menselijk talent en geschiktheid te evalueren, zijn eigen bedenker: William Stern.

Wie was William Stern?

William Stern (1871-1938) was een Duitse psycholoog en filosoof die beroemd is om zijn opmerkelijke bijdragen op het gebied van intelligentie en persoonlijkheid. Hij was de eerste die de term intelligentiequotiënt (IQ) muntte en innovatieve instrumenten creëerde om aanleg en talent in individuen te ontdekken. Dit opende meteen een tijdperk waarin selectieprocessen begonnen te worden geregeld door deze instrumenten.

Een gebied dat profiteerde van de introductie van IQ was de ontwikkeling van kinderen. Dat komt omdat psychologen tientallen jaren hadden besteed aan het beoordelen van de mentale leeftijd van kinderen en het waarderen van individuele verschillen in ontwikkeling. Figuren als Alfred Binet en Théodore Simon hadden dit al geprobeerd. William Stern gaf echter de doorslag.

Zijn theorie stelde de volgende formule voor: IQ= cognitieve leeftijd/chronologische leeftijd x 100. Chronologische leeftijd verwijst naar de geboortedatum en het geboortejaar van het individu. Cognitief is een gestandaardiseerde maat die de cognitieve vaardigheden vergelijkt met de gemiddelde prestaties van personen van dezelfde leeftijd.

Deze gegevens stelden vast dat iemands mentale retardatie op een IQ niveau van 70-85 ligt. Stern waarschuwde echter dat deze formule niet als enige methode moest worden gebruikt om de intelligentie van een individu te categoriseren. Zijn waarschuwingen werden genegeerd.

De interesse van William Stern in de ontwikkeling van kinderen

Stern trouwde met een andere psycholoog, Carol Joseephy. Ze waren allebei geïnteresseerd in de ontwikkeling van kinderen, wat leidde tot de uitvoering van een beroemd project. De Sterns bestudeerden hun drie kinderen vanaf hun geboorte tot 18 jaar om te begrijpen hoe ze taal tot stand brachten en de hele reeks cognitieve processen: geheugen, aandacht, oordelen, redeneren, etc.

Dr. James T. Lamiell voerde een onderzoek uit (Engelse link) waarin hij alle conclusies verzamelde die het echtpaar in hun gezinsstudie had getrokken. De IQ test mat bepaalde aspecten niet die ook deel uitmaakten van de intelligentie van kinderen. In feite benadrukte Stern het belang van volitionele variabelen (motivatie, resolutie) en emotionele variabelen.

De IQ pionier die uiteindelijk de grootste criticus ervan werd

De persoon achter het IQ concept werd uiteindelijk de grootste criticus ervan. Het is een van de meest merkwaardige ironieën in de geschiedenis van psychometrie en de studie van intelligentie. Niet iedereen weet echter dat William Stern niet wilde dat zijn naam geassocieerd zou worden met deze theorie en haar klassieke formule (Lamiell, 2003, p. 1).

In 1933 schreef hij de volgende woorden:

De filosofie van het personalisme tegenover het mercantilisme van personeelsselectie

William Stern ontwikkelde IQ en andere psychometrische benaderingen om mensen beter te leren kennen, niet om hun potentieel af te bakenen op basis van een percentiel. In feite was hij een verdediger van de filosofische theorie van het personalisme, een benadering die de mens ziet als een vrij en uniek individu dat een inherente waarde heeft, gewoon om wie hij is.

Individuen mogen nooit als koopwaar worden behandeld. Ze moeten de kans krijgen om hun potentieel te verwezenlijken wanneer ze maar willen. Dit staat in contrast met het idee van intelligentietests. De arbeidsindustrie en ook het leger hebben echter lange tijd mensen geselecteerd op basis van de IQ-indicator.

Stern betreurde het zijn hele leven dat psychotechniek mensen veranderde in machines voor de arbeidsmarkt of het leger. Velen zagen hun kansen volledig beperkt door het simpele feit dat ze een lage of gemiddelde score behaalden op deze tests. Dit was aan het begin van de 20e eeuw. De onwillige vader van de IQ-test wist niet dat deze trend nog tientallen jaren zou aanhouden.