Wat is positieve bekrachtiging en hoe gebruik je het?
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iemand bepaalde gedragspatronen herhaalt? Hoe verhogen we de frequentie van deze patronen? Het heeft allemaal te maken met positieve bekrachtiging, een procedure die vooral wordt gebruikt in de opvoeding en bij gedragstherapie waarbij mensen proberen bepaalde gewenste gedragingen of attitudes te versterken.
Maar wat weten we nog meer over positieve bekrachtiging? Hoe gebruik je het? Welke soorten bekrachtiging zijn er? Hoe verschilt het van straf? Als je de antwoorden op deze en andere vragen wilt weten, en ook mogelijke bekrachtigingen wilt ontdekken die je in je dagelijkse leven kunt toepassen, lees dan verder!
Wat is positieve bekrachtiging en hoe kun je het gebruiken?
Positieve bekrachtiging is een veelgebruikt hulpmiddel bij gedragstherapie en opvoeding. Dit type bekrachtiging omvat alle elementen die de kans op een bepaalde respons kunnen vergroten.
We hebben het hier over dingen die ons zullen helpen bepaalde gedragspatronen te consolideren en ervoor te zorgen dat ze vaker voorkomen. Dit zijn logischerwijs gepaste en positieve gedragingen en attitudes, zoals bijvoorbeeld goed aan tafel zitten.
Een sleutelfiguur op dit gebied is B. F. Skinner, een Amerikaanse psycholoog die bekend staat om zijn gedragstheorie. Hij stelde positieve bekrachtiging voor als middel om bepaalde gedragspatronen te versterken. Volgens hem is positieve bekrachtiging namelijk alles dat ons helpt om positief gedrag te herhalen.
Skinner viel op door op een systematische manier de kenmerken van dit soort leerprocedures te beschrijven. Daarnaast paste hij het toe op verschillende vakgebieden, vooral in het onderwijs.
Positieve bekrachtiging is bovendien een techniek die deel uitmaakt van operante conditionering. Dit is een leersysteem dat gebaseerd is op het toepassen van bekrachtigingen en straffen om de kans op het optreden van bepaald gedrag te vergroten of te verkleinen. Door dit soort procedures creëert de persoon een verband tussen zijn gedrag en de gevolgen ervan.
Voorbeelden van positieve bekrachtiging
Dus, wat is werkelijke positieve bekrachtiging? Eigenlijk bijna alles. Het kan lof (verbale bekrachtiging), voorwerpen, gebaren, cadeautjes, prijzen, woorden en eten zijn, naast vele andere dingen.
Afhankelijk van de aard en kenmerken van de positieve bekrachtiging, kan deze tot het ene of het andere type horen. Er zijn namelijk verschillende soorten positieve bekrachtiging. In dit artikel ontdek je welke soorten er zijn.
Hoe gebruik je positieve bekrachtiging?
Een aantal factoren zal positieve bekrachtiging effectiever maken. Ze hebben betrekking op hoe je weet welke procedure en welk type bekrachtiging je moet gebruiken:
- Onmiddellijk. Idealiter zou positieve bekrachtiging onmiddellijk na het verschijnen van het gewenste gedrag moeten worden toegepast. We hebben het hier over het gedrag dat we willen versterken.
- Opeenvolgend. Positieve bekrachtiging zou net na het gewenste gedrag moeten worden toegepast, niet ervoor of tijdens.
- Consequent. We moeten het altijd toepassen wanneer het gedrag dat we willen vergroten, verschijnt.
- Periodiek. De periode voor deze procedure moet worden verlengd om het gewenste gedrag te consolideren.
- Keuze van bekrachtiging. We moeten nieuwe en diverse manieren vinden die de persoon gemotiveerd kunnen houden.
Als we positieve bekrachtiging gebruiken moeten we ook rekening houden met het volgende om effectief te zijn:
- We moeten precies aangeven welk gedrag we willen versterken.
- We moeten ook de onvoorziene omstandigheden (of andere bekrachtigingen) beheersen die mogelijk concurreren met ons.
- Tot slot moeten we voorkomen dat de persoon in kwestie zich gaat vervelen met de methoden. In die zin moeten we ervoor zorgen dat de duur van de bekrachtiging niet buitensporig is. We moeten ook een idee hebben van hoe lang deze zou moeten duren.
“Educatie is wat overleeft wanneer wat is geleerd wordt vergeten.”
-Burrhus Frederic Skinner-
Bekrachtiging en bestraffing
Om duidelijker te begrijpen wat positieve bekrachtiging is, moeten we ook de antagonistische relatie tussen bekrachtiging en bestraffing definiëren.
Bekrachtiging is, zoals we al zeiden, elke stimulus die de kans vergroot dat een bepaalde reactie zal plaatsvinden. Dit kan positief zijn (als het verschijnen van een element het gedrag doet toenemen) of negatief (als het verwijderen van een element het gedrag ook doet toenemen).
Een voorbeeld van positieve bekrachtiging is het prijzen van een kind elke keer dat hij zijn ontbijt helemaal op heeft. Negatieve bekrachtiging daarentegen zou het wegnemen van taken zijn die ze niet leuk vinden, elke keer dat ze hun huiswerk afmaken.
Beide bekrachtigingen (ofwel het prijzen of het wegnemen van taken) zouden, indien herhaald in de loop van tijd direct na het gedrag dat we aan willen moedigen, de kans vergroten dat dit gewenste gedrag zich voordoet. In dit geval zou het het kind zijn dat zijn ontbijt opeet of al zijn huiswerk afmaakt.
Aan de andere kant is straffen het tegenovergestelde van bekrachtiging. Straf zal meestal de kans verkleinen dat de persoon in kwestie veranderingen aanbrengt in het gedrag dat we willen elimineren.
Aan de ene kant hebben we positief straffen. Denk bijvoorbeeld aan een kind vertellen dat het met zijn gezicht tegen een muur moet gaan staan, een streng gesprek met het kind voeren of tekeergaan tegen het kind.
Aan de andere kant is negatief straffen het verwijderen van iets dat het kind wil. Voorbeelden hiervan zijn het wegnemen van hun tv-tijd of hen verbieden om in het weekend uit te gaan.
Verschillen tussen procedures
Het essentiële verschil tussen positief en negatief van beide procedures, is dus het verschijnen (positief) of verdwijnen/verwijderen (negatief) van een bepaald gedragselement. Het belangrijkste kenmerk van de bekrachtigingsprocedure is dat deze beoogt gewenst gedrag te bevorderen. Straf daarentegen probeert juist ongewenst gedrag te elimineren.
“Onderwijs is het krachtigste wapen dat je kunt gebruiken om de wereld te veranderen.”
-Nelson Mandela-
Soorten positieve bekrachtiging
Er zijn in totaal zestien soorten positieve bekrachtiging, gegroepeerd volgens zes criteria, volgens de Vallejo Behavioral Therapy manual (2012):
1. Volgens hun oorsprong
Positieve bekrachtiging kan geclassificeerd worden aan de hand van zijn oorsprong (versterkende waarde) als:
- Primair. Het heeft een aangeboren waarde. Denk bijvoorbeeld aan eten.
- Secundair. Dit worden bekrachtigers door te leren en zijn specifieker.
- Gegeneraliseerd. Dit zijn bekrachtigers van meerdere reacties. Denk bijvoorbeeld aan geld of een token-economy.
2. Volgens het bekrachtigingsproces
Volgens dit criterium kan positieve bekrachtiging van twee soorten zijn:
- Extrinsiek. De procedure is open en observeerbaar (bijvoorbeeld een compliment).
- Intrinsiek. De procedure is verborgen (bijvoorbeeld een gedachte).
3. Volgens de bestuurder
Afhankelijk van wie de positieve bekrachtiging toedient of bestuurt, kunnen er twee soorten zijn:
- Extern. Iemand dient de bekrachtiging aan de persoon toe.
- Zelfbekrachtiging. Het is de persoon zelf die de bekrachtiging innerlijk toedient.
4. Volgens de ontvanger
Afhankelijk van de persoon die de bekrachtiging ontvangt, kunnen we het volgende benadrukken:
- Direct. De persoon zelf krijgt de bekrachtiging.
- Indirect. De persoon observeert hoe een andere persoon de bekrachtiging ontvangt.
5. Volgens zijn of haar aard
Afhankelijk van de aard, kan positieve bekrachtiging de volgende vormen aannemen:
- Materieel of tastbaar. Het heeft een fysieke aard (bijvoorbeeld een fiets).
- Eetbaar of manipuleerbaar. Iets eetbaars zoals bijvoorbeeld snoepjes.
- Sociaal. Interpersoonlijk van aard, inclusief verbale en non-verbale taal (bijvoorbeeld een knuffel).
- Actief. Een plezierige ervaring voor de persoon in kwestie (bijvoorbeeld naar de film gaan).
- Het Premack-principe. Wanneer laagfrequent gedrag de kans op voorkomen vergroot door te associëren met hoogfrequent gedrag.
6. Volgens programmering
Tot slot vinden we volgens programmering de volgende soorten bekrachtiging:
- Natuurlijk. Ze hebben een grote kans om in de omgeving te verschijnen.
- Kunstmatig. Ze worden onder specifieke voorwaarden toegepast.
Voed op door middel van positieve bekrachtiging
Het is duidelijk dat het gebruik van positieve bekrachtiging zeer positieve resultaten oplevert wat opvoeding betreft. Bovendien maakt het deel uit van bredere gedragsprogramma’s en behandelingen.
Denk bijvoorbeeld aan ABA-therapie (Applied Behavior Analysis), bedacht door klinisch psycholoog Ole Ivar Lovaas, welke speciaal geïndiceerd is voor kinderen met autisme.
Zoals we al zeiden, maakt positieve bekrachtiging ook deel uit van bredere gedragstechnieken of programma’s, zoals differentiële bekrachtiging van onverenigbaar gedrag, differentiële bekrachtiging van alternatief gedrag, enzovoort.
In alle gevallen wordt positieve bekrachtiging gebruikt als een hulpmiddel waarmee iemand het gedrag dat hij of zij wenst te behouden, kan bekrachtigen en versterken. Met andere woorden: dat gedrag dat geschikt of gepast is.
Het is zeer geschikt, niet alleen om gewenst gedrag te behouden, maar ook om gedrag te creëren (aan te leggen) dat nog niet bestaat.
We vinden veel positieve aspecten aan dit hulpmiddel: een kind blij maken met verschillende objecten en acties, het begeleiden in een respectvol leerproces en het motiveren met verschillende bekrachtigingen om hun ontwikkeling te bevorderen. Bekrachtiging kan dus inderdaad een educatief hulpmiddel zijn dat ervoor zorgt dat iemand iets leert.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Ackerman, C. (2019., 5 de enero). Positive reiforcement in psychology. PositivePsychology. https://positivepsychology.com/positive-reinforcement-psychology/#:~:text=Positive%20reinforcement%20refers%20to%20the,that%20the%20behavior%20will%20reoccur.
- Cherry, K. (2022, 7 de junio). Positive reinforcement and operant conditioning. Verywellmind. https://www.verywellmind.com/what-is-positive-reinforcement-2795412
- Dad, H., Ali, R., Janjua, M. Z. Q., Shahzad, S., & Khan, M. S. (2010). Comparison of the frequency and effectiveness of positive and negative reinforcement practices in schools. Contemporary Issues in Education Research, 3(1), 127-136.
- González, A. (2005). Aportaciones de la psicología conductual a la educación. Sinéctica, 25, 15-22.
- Payne, S. W., & Dozier, C. L. (2013). Positive reinforcement as treatment for problem behavior maintained by negative reinforcement. Journal of Applied Behavior Analysis, 46(3), 699-703.
- Scott, H. K., Jain, A., & Cogburn, M. (2017). Behavior modification. StatPearls. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459285/
- Sprouls, K., Mathur, S. R., & Upreti, G. (2015). Is positive feedback a forgotten classroom practice? Findings and implications for at-risk students. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 59(3), 153-160.
- Vallejo, M.A. (2012). Manual de Terapia de Conducta. Tomo I. Madrid: Dykinson.
