Wat is het functionalisme in de psychologie en waar is het op gebaseerd?

Deze psychologische stroming bestudeert hoe onze gedachten en emoties ons in staat stellen problemen op te lossen en alledaagse situaties het hoofd te bieden. We leggen de belangrijkste kenmerken ervan uit.

Heb je je ooit afgevraagd waarom we bepaalde emoties op specifieke momenten ervaren of hoe onze geest zich lijkt aan te passen aan onverwachte situaties? Die nieuwsgierigheid naar het waarom en waarom van onze gedachten en gedragingen heeft geleid tot het ontstaan van het functionalisme in de psychologie.

Onder leiding van figuren als William James stelt deze stroming voor dat onze geest niet alleen werkt als een geheel van structuren, maar als een flexibel instrument dat reageert op de eisen van onze omgeving. We presenteren de basisprincipes en sleutels ervan.

Oorsprong en exponenten van het functionalisme in de psychologie

Het Functionalisme ontstond aan het einde van de 19e eeuw als reactie op het structuralisme dat probeerde de menselijke geest te begrijpen en deze op te splitsen in de meest fundamentele delen.

In tegenstelling tot deze benadering concentreerde de functionele theorie zich op het begrijpen van mentale processen op basis van waar ze voor dienen en hoe ze mensen helpen zich aan te passen en te overleven in hun omgeving.

In de psychologie heeft het functionalisme zijn wortels in het filosofisch pragmatisme, vooral de ideeën van William James (Spaanse link). Deze Amerikaanse filosoof en psycholoog stelde voor om mentale processen te bestuderen op basis van hun nut.

Voor James hebben gedachten, emoties en gedrag een doel: bijdragen aan onze aanpassing aan de wereld.

Op deze manier werd deze trend in de psychologie geconsolideerd dankzij figuren als John Dewey, die het belang van ervaring en aanpassing bij het leren benadrukte. Op dezelfde manier heeft Harvey Carr meegeholpen aan de totstandkoming van de functionele psychologie als een discipline die zich richt op het aanpassingsvermogen van de geest.

De 5 sleutelideeën van het functionalisme in de psychologie

Functionalisme biedt een dynamische en praktische visie op de menselijke geest: van het zien als een dynamisch systeem voor interactie met onze omgeving, tot het begrijpen van de processen die daarin plaatsvinden. Hieronder presenteren we de belangrijkste ideeën ervan.

1. De geest is een flexibel systeem

Cognitieve processen hebben een adaptieve functie: ze helpen ons problemen op te lossen, beslissingen te nemen en dagelijkse uitdagingen het hoofd te bieden. In plaats van geïsoleerd te zijn, werken deze mentale mechanismen op een geïntegreerde manier, waardoor we ons effectief kunnen aanpassen aan de eisen van de wereld om ons heen.

2. Het is belangrijk om te begrijpen hoe de geest werkt

De functionaliteitstheorie richtte zich op het begrijpen van de taak die elk mentaal proces in het dagelijks leven vervult en hoe deze bijdragen aan onze aanpassing en overleving.

Emoties zoals angst of geluk zijn bijvoorbeeld niet alleen maar reacties, maar adaptieve reacties die ons helpen gevaar te vermijden of plezierige situaties te zoeken. Bovendien zijn denken en redeneren gunstige hulpmiddelen bij het plannen en nemen van beslissingen die onze levenskwaliteit verbeteren.

3. De omgeving is van fundamenteel belang bij mentale processen

Vanuit het functionaliteitsperspectief, beïnvloed door pragmatisme, is de geest ontworpen om praktische problemen op te lossen en de interactie met de wereld te vergemakkelijken. In die zin beïnvloedt de omgeving hoe we denken, voelen en handelen. De manier waarop we op dingen reageren varieert omdat we ons moeten aanpassen aan de eisen van het dagelijks leven.

4. De geest verandert voortdurend

Mentale processen evolueren voortdurend en passen zich aan nieuwe situaties en uitdagingen aan. Vanuit dit uitgangspunt benadrukt het functionalisme hoe gedachten, emoties en gedrag zijn ontworpen om effectief te handelen in een wereld die voortdurend verandert.

5. Mentale processen moeten op hun bruikbaarheid worden geanalyseerd

Functionalisme waardeert de geest niet vanwege zijn structuur, maar vanwege zijn vermogen om bij te dragen aan welzijn en overleving. Vandaar het belang van het begrijpen van de mechanismen van de geest, gebaseerd op hoe deze het individu ten goede komen. Deze aanpak omvat het bestuderen van de praktische functie van gedachten, emoties en gedrag.

Toepassingen en voorbeelden van functionaliteit in het dagelijks leven

Wat we denken, de gevoelens die we ervaren en de manier waarop we ons gedragen hebben een doel dat, zoals we al vermeldden, beantwoordt aan de flexibiliteit van de geest die door de functionele theorie wordt voorgesteld. Laten we naar drie voorbeelden kijken.

Angst ervaren vóór een grote gebeurtenis

Voelde jij je angstig voor een sollicitatiegesprek, een examen of een presentatie? Functionalisme vertelt ons dat het doel van deze sensatie is om lichaam en geest voor te bereiden op de situatie.

Angst houdt ons alert en gefocust. Hoewel het misschien ongemakkelijk voelt, is het in feite een adaptieve reactie die je helpt effectiever te zijn in belangrijke situaties.

Geheugen en besluitvorming

Het geheugen is als een gereedschapskist waarin we opslaan wat we leren van onze ervaringen. Heb je ooit teruggekeken op een situatie uit het verleden en gedacht “de volgende keer doe ik dit anders”? Functionalisme legt uit dat dit geheugen in actie is, dat je motiveert om in de toekomst betere beslissingen te nemen, gebaseerd op wat je eerder hebt ervaren.

Emoties als signalen

Heb jij je verdrietig gevoeld na een ruzie met een vriend of geliefde? In dit geval nodigt het functionalisme in de psychologie ons uit om verdriet te begrijpen als een teken dat iets belangrijks aandacht nodig heeft, en niet als een negatief aspect.

Emoties helpen ons te begrijpen wat belangrijk voor ons is en ons aan te passen aan emotionele situaties. Verdriet vertelt ons bijvoorbeeld dat we moeten nadenken over wat er is gebeurd en iets moeten doen om onze relatie te verbeteren.

Functionalisme erfenis in de moderne psychologie

Gedurende de 20e eeuw beïnvloedde deze theorie gebieden als de onderwijspsychologie, de toegepaste psychologie en de evolutionaire psychologie, waardoor een diepe stempel werd gedrukt op de ontwikkeling van de moderne psychologie.

Door elk psychologisch proces als een overlevingsinstrument te beschouwen, inspireerde het functionalisme in de psychologie een adaptieve kijk op de geest, waarin denken, voelen en handelen een concreet doel dienen. En hoewel het niet langer een overheersende theorie is, leven de ideeën ervan voort.

Dankzij de functionele invloed blijft de huidige psychologie geïnteresseerd in het begrijpen waarom bepaalde gedragspatronen blijven bestaan en hoe deze variëren afhankelijk van de omgeving. De evolutionaire psychologie onderzoekt bijvoorbeeld hoe cognitieve en emotionele vermogens zich ontwikkelen om mensen te helpen zich aan te passen.

Op dezelfde manier deelt de toegepaste psychologie de interesse van het functionalisme in het gebruik van psychologische kennis om problemen op te lossen en het dagelijks leven te verbeteren. En er zijn ook de adaptieve en praktische principes van mentale processen nodig om deze in specifieke contexten zoals werk, onderwijs, gezondheid en welzijn te implementeren.

Een stroming die de geest in een meer reële en bruikbare dimensie begrijpt

Hoewel het vandaag de dag geen overheersende stroming is, ligt de erfenis van het functionalisme op het gebied van de toegepaste en evolutionaire psychologie aangezien het een theorie is die de studie van de geest en het gedrag beïnvloedt vanuit een praktische en functionele benadering.

Door te begrijpen dat elke emotie, gedachte of actie een adaptief doel heeft, is deze benadering niet alleen geïnteresseerd in wat we doen, maar ook waarom en met welk doel we dat doen. Daardoor kunnen we de menselijke geest in zijn meest realistische en bruikbare vorm beter begrijpen.