Wanneer tieners liegen: wat kun je doen?

Tieners kunnen om vele redenen liegen. Als je een van je kinderen ermee heeft betrapt, zoek dan uit wat je kunt doen om deze situatie aan te pakken.

Tieners liegen dagelijks. Als een kind begint te liegen, is dat trouwens een mijlpaal in hun ontwikkeling. Dat komt omdat het een vooruitgang betekent in hun cognitieve ontwikkeling en de vorming van hun theory of mind. Het feit dat ze kunnen liegen, betekent inderdaad dat ze mentaal kunnen werken met een denkbeeldige realiteit. Dit is een vaardigheid die geavanceerde cognitieve vaardigheden vereist.

In de adolescentie kan liegen een probleem worden wanneer het een frequente of geprefereerde copingstrategie wordt. Dit patroon komt niet minder vaak voor bij adolescenten dan bij kinderen of volwassenen. In feite is het het tegenovergestelde, aangezien adolescenten meer geneigd zijn om te liegen, vooral tegen hun ouders.

In 2004 hebben Arnett c.s. hiernaar onderzoek gedaan. Ze ontdekten dat adolescenten vaak tegen hun ouders liegen. Bovendien gebruiken ze leugens als een manier om hun recht op autonomie te bevestigen. De onderzoekers ontdekten ook dat tieners meer leugens vertelden in vergelijking met een steekproef van jonge volwassenen.

In 2013 hebben Levine et al. een ander onderzoek gedaan. Ze ontdekten dat adolescenten vaker liegen dan studenten of volwassenen. Gemiddeld gaven ze aan 4,10 leugens te hebben verteld in de afgelopen 24 uur. Dit was 75 procent meer dan universiteitsstudenten en 150 procent meer dan volwassenen.

De manieren waarop tieners liegen

Mensen kunnen op minstens twee manieren liegen:

• Standaard. Dit is om bewust geen informatie te delen.
• Door commissie. Dit bestaat uit het op een andere manier vertellen van wat er werkelijk is gebeurd. Dit soort leugens gaan niet alleen over feiten. De leugenaar kan bijvoorbeeld doen alsof hij denkt dat één optie de juiste is. In werkelijkheid geloven ze echter dat het een ander is.

Mensen gebruiken vaak een andere strategie. Dit is vermijding. Ze proberen bepaalde mensen niet te ontmoeten, zodat ze niet tegen ze hoeven te liegen.

Wat motiveert tieners om te liegen?

Een van de redenen waarom adolescenten tegen hun ouders liegen, is omdat ze dominantie en autonomie proberen te laten gelden bij het nemen van beslissingen. We mogen niet vergeten dat de adolescentie een ontwikkelingsfase is waarin autonomie belangrijk is.

Dit wordt door Erikson (Spaanse link) (zoals geciteerd in Papalia, 2017) gedefinieerd als een ‘coherente opvatting van het zelf, samengesteld uit doelen, waarden en overtuigingen waarmee de persoon een solide verbintenis aangaat’ (p.357).

Leugens bij adolescenten komen vaak voor als gevolg van overmatige ouderlijke controle. Arnet et al. (2004) ontdekten in hun onderzoek dat hoe meer controle ouders uitoefenden, hoe groter de kans was dat adolescenten zouden liegen.

Dit kan leiden tot het in stand houden van de leugencontrolecyclus. Dat komt omdat ouders, die zich realiseren dat hun kinderen tegen hen liegen, de neiging hebben om zelfs nog meer controlerend te zijn.

Tieners liegen ook uit angst of schaamte, om iets te verkrijgen, om iemand te beschermen of om de consequenties van de waarheid niet onder ogen te zien (Martins en Carvalho, 2019). Ze kunnen dit doen om emoties of gevoelens te verdoezelen die ze niet met hun ouders willen delen. Als er thuis veel problemen zijn, hebben adolescenten de neiging om de waarheid niet te vertellen.

Psychologe Kate Aubrey stelt vijf redenen voor tienerleugens voor:

• Om problemen te voorkomen.
• Om hun ouders niet teleur te stellen.
• Door sociale druk. Zo missen ze bijvoorbeeld geen feestje of een activiteit met hun vrienden.
• Slechte communicatie. Als een adolescent het gevoel heeft dat hij niet begrepen, gehoord of gerespecteerd wordt, vermijden ze om te communiceren.
• Voor controle. Dit is belangrijk voor de ontwikkeling van hun autonomie.

Wat te doen tegen leugens van tieners?

Chris Hudson is jeugdspecialist en opvoedingscoach. Hij stelt acht manieren voor om tienerleugens te confronteren en te verminderen:

1. Verbonden relaties

Een verbonden relatie vraagt om goede communicatie. Het betekent ontvankelijk zijn voor het horen van bepaalde waarheden.

Soms liegen tieners omdat ze weten dat hun ouders de waarheid niet willen horen. Daarom moet er een klimaat van vertrouwen zijn om bepaalde vertrouwelijkheden te delen.

2. Model van eerlijkheid

Een van de belangrijkste manieren waarop mensen leren is door observatie, en tieners zijn daarop geen uitzondering. Leer ze door het voorbeeld. Wees eerlijk. Dan zullen ze beseffen dat je een toonbeeld van eerlijkheid bent en niet alleen maar iemand die ‘preekt’.

Hoe kun je je tiener tenslotte vertellen geen leugens te vertellen als je het zelf consequent doet?

3. Onderhandelen

Leer met de adolescent grenzen te stellen. Als ze iets niet mogen doen of als hun vrijheid wordt beperkt, proberen ze die meestal terug te krijgen door op de tegenovergestelde manier te handelen. Door te onderhandelen vermindert de adolescent echter hun perceptie van controle en vergroot ze hun gevoel van autonomie door deel te nemen aan de besluitvorming.

4. Vermijd ondervragingen, stimuleer gesprekken

Als je kind tegen je heeft gelogen, probeer dan een rustig gesprek met hem te voeren. Zelfs als je echt boos bent, probeer te kalmeren voordat je met ze praat. Want als je boos bent, zul je minder snel naar je kind luisteren en de redenen begrijpen waarom hij loog. Denk eraan om assertief te communiceren en duidelijk te zijn over wat je ze wilt leren en hoe je dat gaat doen.

5. Speel niet vals

Omdat leugens bij tieners heel gewoon zijn, moet je, als je de waarheid ontdekt, niet wachten op een kans om de adolescent op heterdaad te betrappen. Onthoud dat het verbergen van de waarheid een manier van liegen is. Daarom zou je precies doen wat je niet wilt dat je kind doet.

6. Gebruik straf op een proportionele en intelligente manier

De manier waarop je reageert op het gedrag van je adolescent zal veel van hun toekomstig gedrag bepalen. Als je een onevenredige straf oplegt, zaai je ze gewoon angst.

Als je discipline bijbrengt, probeer dan in gedachten te houden wat je wilt leren en de juiste manieren te vinden om het te doen. Communiceer assertief en luister naar wat je kind te zeggen heeft.

7. Label ze niet

bestempel je tiener niet als een leugenaar. Dat komt omdat, als je dat doet, ze zich op dezelfde manier kunnen blijven gedragen en dat ‘label’ bevestigen.

De manier waarop je mensen een naam geeft en labelt, bepaalt hoe je je om hen heen gedraagt. Als je je kind als een leugenaar bestempelt, is de kans groter dat ze zich uiteindelijk als een leugenaar gaan gedragen.

8. Let op

Wees op je hoede voor de leugens van je kind en bespreek hun beweegredenen met hen. Dat zal je helpen een beetje te begrijpen hoe ze zich verhouden tot bepaalde situaties en waarom ze liegen.

Zodra je weet waarom ze het doen, kun je je kind uitnodigen om na te denken over nieuwe manieren om met situaties om te gaan en het belang van eerlijkheid. Concentreer je niet zozeer op de leugen, maar op de redenen erachter.

Leugens bij adolescenten komen zeer vaak voor en zijn multicausaal. Om hiermee om te gaan, en met de moeilijkheden die op gezinsniveau worden veroorzaakt, is een van de belangrijkste strategieën om de relatie met de adolescent te veranderen.

Je moet ruimtes creëren voor assertieve dialogen die het mogelijk maken de dynamiek te begrijpen en de redenen waarom ze hun toevlucht nemen tot het vertellen van leugens.