Vergeten is ingewikkelder dan herinneren

Vergeten is ingewikkelder dan onthouden, dus het is geen gemakkelijke taak voor je hersenen. Dus hoe graag je bepaalde ervaringen en gebeurtenissen ook wilt wissen, je brein staat erop dat je ze moet onthouden. Maar wat is het doel hiervan? Het is zodat je ervaringen opdoet en blijft leren.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Wie heeft er niet geprobeerd een onaangename herinnering of een traumatische ervaring uit te wissen? Voor je hersenen is vergeten echter ingewikkelder dan herinneren. Het is alsof dit fascinerende orgaan wil dat je je iets herinnert, omdat je herinneringen de essentie zijn van je ervaringen.

Hoewel het waar is dat deze realiteit hopeloos lijkt, moet je er rekening mee houden dat alles een einde heeft in het universum van de neurowetenschappen. Het geheugen vertegenwoordigt wie je bent.

Als je elk hoofdstuk van je leven naar believen zou kunnen wissen, dan zou je niet langer zijn wie je bent. Elke persoon is namelijk gemaakt van licht en schaduwen, successen, maar ook van fouten en tragedies.

Dit betekent echter niet dat wetenschappers en de rest van de wereld zich niet afvragen waarom. Waarom kunnen de hersenen een bepaald feit niet naar believen uitwissen?

Verder nog, waarom vergeten mensen sommige dingen en blijven andere dingen hangen als het licht van een vuurtoren dat keer op keer flitst aan dezelfde oevers van pijnlijke herinneringen?

Onderzoekers publiceerden onlangs een onderzoek die de antwoorden op deze vragen onthulde.

Waarom is vergeten ingewikkelder voor de hersenen dan herinneren?

De Universiteit van Texas in Austin voerde een onderzoek uit (Engelse link) om erachter te komen waarom vergeten ingewikkelder is voor het menselijk brein dan herinneren. Het is waar dat iedereen weet dat het vaak gebeurt. Je moet echter begrijpen welke neuronale mechanismen deze psychologische realiteit orkestreren.

Jarrod Lewis-Peacock, de hoofdauteur van het onderzoek en hoogleraar psychologie aan deze universiteit, wees op iets belangrijks. De hersenen werpen constant gegevens en ervaringen af en dit gebeurt bijna altijd terwijl je slaapt.

Mensen doen dit onbewust en hebben er geen controle over. De reden is dat het menselijk brein onbelangrijke en transcendentale feiten weggooit (Engelse link). Het belangrijkste doel is namelijk om de efficiëntie te verbeteren.

Iets dat word waargenomen door middel van magnetische resonantie, is dat wanneer iemand ernaar streeft iets specifieks te vergeten, de inspanning zich concentreert op drie hersengebieden.

Je hebt bijvoorbeeld een poging gedaan om de aandacht te trekken van iemand die je leuk vindt en dat leidde tot een ongelukkige situatie. De ervaring vond plaats in alle drie de gebieden: de prefrontale cortex, de ventrale temporale cortex en de hippocampus.

Vergeten is ingewikkelder dan herinneren vanwege associaties en emotionele belasting

Er zijn neutrale herinneringen en zeer emotionele herinneringen. Zoals neurowetenschappers uitleggen, is het materiaal dat de meeste mensen bijna onmiddellijk vergeten, het visuele.

Gedurende de dag vergeten mensen ongeveer 80% van de dingen die ze zien. Denk bijvoorbeeld aan de kentekenplaten van auto’s, de gezichten van de mensen die je ontmoet, de kleuren van de kleding die anderen dragen, enzovoort.

Er is echter iets is dat een grote weerstand biedt tegen de vergetelheid. Dat zijn namelijk al die feiten waar een afdruk van emotie overblijft. Als iets je bang, beschaamd of blij heeft gemaakt, zal het langer in je geheugen blijven omdat je hersenen het belangrijker vinden.

Aan de andere kant is er een opmerkelijk feit. Veel van onze herinneringen zijn rijk, omdat ze gevormd worden door associaties. Als je iets zinvols ervaart, stelt je brein beelden, geuren, geluiden en je eigen indrukken samen met betrekking tot gebeurtenissen uit het verleden. Dit alles consolideert bepaalde herinneringen nog verder.

Je herinneringen, zowel prettig als onaangenaam, bepalen wie je nu bent

Elke ervaring, sensatie, gedachte, gewoonte en emotie leidt tot een verandering op hersenniveau. Het genereert dus een verbinding en de hersenen herschikken het of passen het aan. Vergeten is ingewikkelder dan herinneren. Het verwijderen van een fragment uit je verleden betekent namelijk dat je ook die verbinding, een hersenynaps, moet verwijderen.

Op de een of andere manier bereidt elke ervaring, zowel plezierig als onaangenaam, de hersenen voor op toekomstige ervaringen.

Al die synapsen en hersenaanpassingen die gecreëerd worden op basis van elk gevoel en beleefd feit, bouwen die cerebrale anatomie op die jou definieert. Elke herinnering, elke gewaarwording bouwt als het ware de bergen van je vitale geologische tijdperken op.

Vergeten is mogelijk, maar alleen onder bepaalde omstandigheden

In het hierboven aangehaalde onderzoek wordt de nadruk gelegd op een merkwaardig detail. Opzettelijk vergeten is in bepaalde gevallen mogelijk.

Volgens dat onderzoek kan iemand een ervaring namelijk vergeten als hij een niveau van matige hersenactiviteit ‘opwekt’. Wat betekent dit?

• Het betekent dat als je geen overdreven belang hecht aan een feit (zoals een fout maken in het bijzijn van andere mensen), het gemakkelijker is om het te vergeten.
• Ook, als je vermijdt de emotionele impact van dat feit te verminderen en er niet te veel over na te denken, is het gemakkelijker voor die ervaring om uit je geheugen te verdwijnen.
• Een gematigd niveau van hersenactiviteit is de sleutel tot vergeten.

Op dezelfde manier, als er een intense emotionele component is, en je je gedachten continue concentreert op het concrete feit dat je wilt vergeten, is het 100% waarschijnlijk dat je dat niet zult doen.

Het lijkt ironisch, maar het hersenmechanisme voldoet aan deze regel. Daarom kun je, met dit in gedachten, een heel simpel feit aannemen: dat vergeten niets oplost.

Jij bent tenslotte je successen en je fouten. Dus elk verlies, elke fout of elke ontevredenheid maakt deel uit van je reis als mens.