De vele gezichten van dementie

Dementie heeft vele gezichten, veel manieren om ons te leren hoe vreselijk vergeetachtigheid is. Traditioneel gezien is de meest bekende soort dementie de soort die veroorzaakt wordt door de ziekte van Alzheimer, maar dit is niet de enige soort die er is. Toch is het de meest voorkomende.

In tegenstelling tot wat er over het algemeen wordt gedacht, zijn niet alle soorten dementie onomkeerbaar. In sommige gevallen, als de oorzaak vastgesteld is, kan het worden behandeld en zelfs gecorrigeerd. Dit soort gevallen zijn onder andere: dementie als gevolg van een tekort aan vitamine B12, of dementie veroorzaakt door vasculitis, hypothyreoïdie of hydrocephalus.

Momenteel zijn alle soorten dementie opgenomen in de DSM-5 onder de categorie neurocognitieve stoornissen. Ze worden geclassificeerd samen met delirium, amnestische stoornissen en andere neurocognitieve stoornissen. Bij dit soort aandoeningen is er geen sprake van cognitief verlies of affectatie sinds de geboorte of vroege kindertijd. Daarom is er sprake van een daling, die zichtbaar wordt wanneer we het huidige prestatieniveau vergelijken met een vorige test.

Dementie als gevolg van Alzheimer

In dit geval is dementie het gevolg van een degeneratieve hersenziekte waarvan de oorzaken nog onbekend zijn. Het ontstaan ​​ervan is geleidelijk, en het impliceert een continue, langzame en progressieve achteruitgang. Dit soort dementie heeft meestal een gemiddelde duur van acht tot tien jaar. Momenteel kent deze ziekte geen genezing. Er kunnen drie fasen onderscheiden worden:

De eerste fase (ongeveer twee tot vier jaar):

Het begin is meestal plotseling, en het belangrijkste kenmerk is een verslechtering van het recente geheugen. Dit is het deel van het geheugen dat verwijst naar wat er in het huidige moment gebeurt. Dat wil zeggen, mensen die last hebben van deze vorm van dementie, ervaren problemen met het herhalen van dagelijkse taken en leren.

Wat de taal betreft is het gebruikelijk dat het individu de rijkdom van zijn woordenschat verliest. Omdat hij het moeilijk vindt om de woorden te vinden (anomia), wat hij vervolgens probeert op te lossen door gebruik te maken van omschrijvingen (praten over het onderwerp) en parafraseren. Parafraseren bestaat uit het vervangen van één woord voor een ander in een vergelijkbare context.

Ook kunnen er veranderingen in de persoonlijkheid optreden, zoals apathie (wat algehele luiheid of een gebrek aan interesse is), prikkelbaarheid, agressie, stijfheid, enzovoort. Onder stijfheid wordt in dit geval ​​het onvermogen om flexibel te denken verstaan. Dat wil zeggen, deze mensen raken geobsedeerd door een idee. Het maakt niet uit hoeveel je met hen probeert te argumenteren, het idee verandert niet.

Er kunnen ook affectieve veranderingen zijn, zoals angst of depressie. Soms zijn mensen zich bewust van het begin van de ziekte, vooral omdat ze hun eigen geheugenproblemen opmerken. In deze gevallen moeten de individuen en hun familieleden zich aanpassen aan een nieuwe manier van leven. En dit is een uitdaging waarbij stress en veel pijn ontstaan.

Tweede fase (ongeveer drie tot vijf jaar):

De intellectuele achteruitgang zet door, samen met het verschijnen van het aphasisch-apraxisch-agnostisch syndroom. Dit resulteert in veel voorkomende vergeetachtigheid, moeilijkheden bij het realiseren van eenvoudige taken, zoals zichzelf aankleden of wassen en de moeite om familie en objecten te herkennen. Dit syndroom zorgt ervoor dat verzorging nodig is.

Er treedt ook retrograde amnesie op, dat wil zeggen het onvermogen om gebeurtenissen uit het verleden te herinneren. Deze personen hebben de neiging om dit te verbergen door te gaan confabuleren. Dit bestaat uit het verzinnen van gebeurtenissen die niet zijn gebeurd om de lege ruimten in hun geheugen in te vullen. Toch doen de mensen het zonder dat ze de bedoeling hebben om te liegen.

Hun oordeel verslechtert. Ze worden impulsiever en kunnen geen onderscheid meer maken tussen goed en kwaad, en weten ook niet meer wat het juiste gedrag in de privésfeer is of juist in het openbaar. Hun capaciteit voor abstract denken gaat ook achteruit, wat ervoor zorgt dat ze minder goed in staat worden om problemen op te lossen of planningen te maken. 

De rest van de symptomatologie verergert en psychotische symptomen kunnen zich voordoen. Hallucinaties bijvoorbeeld, zoals zeggen dat ze tijd doorbrengen met hun moeder terwijl die al vele jaren geleden overleden is. Of waanbeelden, zoals zeggen dat er dingen van hen worden gestolen, wanneer ze ze eigenlijk alleen verliezen of kwijtraken.

In deze fase weten ze niet meer hoe ze zich op tijd moeten oriënteren (het uur, de dag, maand of het jaar waarin ze zich bevinden), ook niet in de ruimte (waar ze wonen, de verschillende kamers van het huis, enzovoort.). Een persoon die lijdt aan Alzheimer, is op dit moment niet in staat om zonder toezicht te overleven. Ze hebben toezicht nodig, ook al kunnen ze bepaalde basiswerkzaamheden nog wel zelfstandig uitvoeren.

Derde fase (variabele duur):

Gedurende deze fase herkent het individu zichzelf niet meer in de spiegel, omdat hij denkt dat hij jonger is dan de persoon die hij in de spiegel ziet. Hij herkent ook zijn nabestaanden niet meer. Zijn spraak wordt geleidelijk langzamer en uiteindelijk stopt hij met praten.

Er ontstaan veranderingen in hun manier van lopen. Een manier van lopen met zeer korte stappen en het schuiven of slepen van de voeten is het meest kenmerkend. Ze gaan steeds meer struikelen en vallen, wat resulteert in apraxie van de manier van lopen (het onvermogen om te lopen, omdat ze vergeten zijn hoe ze dit moeten doen). In deze fase zal de patiënt hulp nodig hebben om in principe elke activiteit uit te voeren. Het eindigt meestal in bedrust.

Lewy body dementie

Lewy body dementie is een van de moeilijkste types om te onderscheiden, naast dat het een van de nieuwste ontdekkingen is. Dit komt doordat het een aantal symptomen deelt met de vorm van dementie veroorzaakt door Alzheimer en de vorm van dementie veroorzaakt door de ziekte van Parkinson. Zo komt het vaak voor dat deze vorm van dementie verward wordt met andere vormen van dementie. Het wordt momenteel beschouwd als het tweede meest voorkomende type.

Daarom zijn de symptomen voornamelijk de volgende:

• Aphasisch-apraxisch-agnostisch syndroom: dit is kenmerkend voor de dementie als gevolg van Alzheimer, wat bestaat uit vaak voorkomende vergeetachtigheid, moeilijkheden met het uitvoeren van eenvoudige taken en moeilijkheden met het herkennen van familieleden of objecten. In dit geval wordt het gekenmerkt door uitgesproken variaties als het gaat om aandacht en alertheid.
• Terugkerende complexe visuele hallucinaties: evenals auditieve hallucinaties en waanideeën. Symptomen die worden geassocieerd met aandoeningen die betrekking hebben op het REM slaapgedrag komen zeer vaak voor (wat een zeer vroege manifestatie kan zijn), naast hallucinaties van andere soorten zintuiglijke modaliteiten, depressie en waanideeën.
• Parkinson-achtige symptomen: zoals bij de ziekte van Parkinson, zoals tremors en stijfheid van de ledematen.

Spontane Parkinson-achtige symptomen ontstaan naar verwachting na het begin van de cognitieve afname. De grotere neurocognitieve defecten verschijnen minstens een jaar voor de motorische symptomen. Ze moeten ook worden onderscheiden van de extrapiramidale symptomen, die door neuroleptica ontstaan. Dit zijn motorische symptomen als gevolg van de medicatie die gebruikt wordt om de hallucinaties en waanbeelden te behandelen. Tot 50% van de personen met Lewy body dementie is significant gevoelig voor deze medicijnen.

Zij vallen vaak en lijden aan andere motorische uitvallen, wat veroorzaakt wordt door een tijdelijk verlies van bewustzijn. Deze gaan gepaard met een tijdelijke verlamming van de bewegingen van het hart en de ademhaling. Dit komt door een gebrek aan bloedtoevoer naar de hersenen, evenals onverklaarde doorlopende periodes van bewustzijnsverlies.

Vasculaire dementie

Vasculaire dementie wordt veroorzaakt door een aantal kleine beroertes gedurende een langere periode. Deze vaatreacties zijn verstoppingen of onderbrekingen in de bloedstroom naar een bepaald deel van de hersenen. Dit veroorzaakt de neuronale dood van het getroffen gebied.

Zo wordt het gekenmerkt door een stapsgewijze verslechtering waarvan de symptomen moeilijk te voorspellen zijn, omdat ze afhankelijk zijn van waar in de hersenen de beroerte plaatsvond. Het wordt in de vroege stadia gekenmerkt door frequente vergeetachtigheid en oriëntatieproblemen. Ook kan de persoonlijkheid veranderen of de persoon kan last krijgen van spraakproblemen.

Dementie als gevolg van Parkinson

Dit type dementie, de dementie van Parkinson, moet onderscheiden worden van de ziekte van Parkinson. De ziekte van Parkinson wordt gekenmerkt door tremors in de handen, armen, benen, kaak en gezicht, stijfheid in de armen, benen en torso, traagheid van bewegingen en balans, en coördinatieproblemen.

Dit type dementie wordt gekenmerkt door de typische tremors van de ziekte van Parkinson, samen met de cognitieve vertraging van de superieure functies en zeer belangrijke emotionele veranderingen. Patiënten die aan deze vorm van dementie lijden zijn vaak ernstig depressief.

Het verschilt van de andere soorten doordat er bijvoorbeeld geen sprake is van het aphasisch-apraxisch-agnostisch syndroom, zoals bij dementie als gevolg van Alzheimer wel het geval is. Daardoor zijn de hallucinaties en waanideeën niet zo prominent of gebruikelijk als bij Lewy body dementie. Opvallend is echter wel de cognitieve traagheid en het beven van het lichaam.

In dit artikel hebben we de meest voorkomende vormen van ongeneeslijke dementie beschreven. Maar er bestaan ook andere vormen van dementie, zoals de frontotemporale vorm, waarvan Picks’ dementie de meest voorkomende is, de ziekte van Huntington, dementie geassocieerd met HIV, en dementie veroorzaakt door prionen.