11 tekenen van zelfverwaarlozing

Veel mensen verwaarlozen zichzelf, ze verwaarlozen hun emotionele behoeften en zelfs hun waarden. Wat als jij jezelf op de een of andere manier verwaarloost? Hier zijn wat richtlijnen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 15 februari, 2024

 Er zijn twee vormen van lijden die geen enkel mens zou mogen ervaren. De eerste is verlating in welke vorm dan ook, of het nu gaat om ouderschap, partner, vriendschappen, enz. De tweede is 11 tekenen van zelfverwaarlozing en dat  heeft te maken met de ontkoppeling met onszelf, met het verwaarlozen van behoeften, emoties, waarden en identiteiten.

Vreemd genoeg is dit de dimensie die we het moeilijkst herkennen. Hoewel zelfverwaarlozing als zodanig ons een wat vreemd concept lijkt, komt het maar al te vaak voor.

Het is waar dat we altijd bij onszelf zijn en dat niemand uit zijn of haar eigen huid kan kruipen. Het komt echter vaak voor dat we onszelf zo verwaarlozen dat we dimensies die we zelf zouden moeten koesteren, in de handen van anderen leggen.

Deze eigenschap, deze luiheid in het herzien, versterken en bevorderen van het zelfconcept, zelfvertrouwen of waarden begint meestal in de kindertijd of adolescentie. Opgroeien in een disfunctionele en emotioneel koude omgeving maakt ons vaak los van onszelf. Dit heeft ernstige gevolgen voor de geestelijke gezondheid.

Wat is zelfverwaarlozing?

Het is een manier van met jezelf omgaan die gekenmerkt wordt door verwaarlozing en onoplettendheid voor de eigen behoeften. Zelfverwaarlozing kan zich fysiek, emotioneel of intellectueel manifesteren. Bovendien kan het meerdere gebieden in het leven van de lijder beïnvloeden. Laten we eens kijken naar enkele voorbeelden van dit gedrag.

• Gabriel beschuldigt zijn partner er altijd van dat hij hem verwaarloost en dat het zijn schuld is dat hij niet goed kan presteren op het werk.
• Ana zorgt de hele dag voor haar afhankelijke moeder, maar als haar vriendin Clara haar belt omdat ze een slechte dag heeft, komt ze meteen, hoe uitgeput ze ook is.
• Roberto blaast stoom af door te feesten en alcohol te drinken wanneer hij zich angstig of gestrest voelt.

Deze voorbeelden zijn voorbeelden van hoe mensen elkaar in de steek laten, zoals iemand die zijn bril vergeet in een lade van het nachtkastje. Ze proberen zich in de wereld te bewegen, maar door hun ernstige bijziendheid kunnen ze zichzelf niet in de spiegel zien of over straat lopen zonder tegen elkaar op te botsen.

Jezelf in de steek laten is het weggooien of volledig negeren van innerlijke psychologische ervaringen.

Dit kan leiden tot situaties die zo divers en tegenstrijdig zijn als anderen ondergeschikt maken om je eigenwaarde te valideren, of een zelfgenoegzame figuur worden zonder enige autoriteit. Negeren wat je nodig hebt leidt tot de ontbinding van het zelf, tot die bijtende malaise die elk gebied van je bestaan doordringt.

Laten we eens kijken naar de dynamieken die zich neigen te manifesteren wanneer we gedomineerd worden door innerlijke onthechting.

Tekenen van zelfverwaarlozing

Je vraagt je misschien af of je aan dit probleem lijdt. Om je te helpen deze zorg aan te pakken, zijn hier 11 tekenen die je de basis kunnen geven om vast te stellen of je aan zelfverwaarlozing lijdt.

1. Je geeft anderen de schuld van je ongelukkig zijn

Je hebt misschien een moeilijke jeugd gehad en pech in de liefde. De uiteindelijke verantwoordelijkheid voor het bevorderen van je welzijn en geluk ligt echter bij jezelf. Zoals de psychotherapeut Albert Ellis terecht zei, komt de beste fase van ons leven wanneer we ons realiseren dat onze problemen alleen van ons zijn.

Als we stoppen met onze ouders of de maatschappij de schuld te geven, kunnen we de controle over ons leven nemen.

2. Niet denken aan wat je pijn doet en jezelf afleiden zijn twee constante behoeften in je

Na een stressvolle dag vinden we het allemaal fijn om de verbinding te verbreken door een serie te kijken of met een vriend af te spreken voor een drankje. Je wendt je echter hardnekkig tot elke afleiding die je ervan weerhoudt om je bewust te worden van je verdriet en emotionele pijn.

Dit kan ertoe leiden dat je je tot voedsel wendt als een catharsisch mechanisme om je angst te verlichten. Winkelen, de hele dag videospelletjes spelen of overmatig drinken zijn ook voorbeelden van zelfverloochening.

3. Je bent niet in staat om grenzen te stellen

Grenzen zijn psychologische barrières die je uitspreekt naar anderen om je welzijn te waarborgen en om de mensen om je heen van de nodige informatie te voorzien. Dit vereist open en assertieve communicatie; iets wat, zoals je weet, niet altijd gemakkelijk is.

Omdat je echter gekenmerkt wordt door deze zorgeloosheid of onthechting van jezelf, voel je je niet in staat om “nee” te zeggen tegen een eis of verzoek. Je laat je gaan, je stemt overal mee in, je accepteert alles en je gaat met de stroom mee door louter traagheid. Dit gedrag wordt verklaard door dit onvermogen om je eigen behoeften veilig te stellen.

4. Gebrek aan emotioneel zelfbewustzijn

Een onderzoeksartikel van de Universiteit van North Carolina benadrukt het belang van zelfbewustzijn voor psychologisch welzijn (Engelse link). Dat wil zeggen, als we in staat zijn om contact te maken met onze gedachten en emoties en ze te begrijpen, hebben we meer controle over ons leven. Het stelt ons ook in staat om gelukkiger te zijn op elk gebied van het leven.

Zelfverwaarlozing zorgt ervoor dat je geen verantwoordelijkheid meer neemt voor je emoties en gevoelens. Je verwacht dat anderen je kalmeren als de wereld in beroering is, je verwacht dat je partner verantwoordelijk is voor het valideren van wat je voelt, om de gaten op te vullen die jij niet kunt vullen.

5. Je leeft in voortdurende vermijding

Leven in vermijding is het ontkennen van de problemen die je plagen en je innerlijke balans ondermijnen. Voortdurend gebruik maken van de meest uiteenlopende ontsnappingsmechanismen betekent dat je in uitstel leeft, dat je niet toegeeft wat je dwars zit en dat je gevangen zit in onbeweeglijkheid. Zo’n bestaan, dat niets oplost, zorgt ervoor dat je je altijd gefrustreerd voelt.

6. Overmatige zelfeis

Wanneer verlating diep in je psychologische lagen doordringt, maakt het je tot je eigen ergste vijand. Je waardeert jezelf niet, je waardeert je prestaties niet en de kritische stem bereikt oorverdovende decibels in je.

Bovendien is een realiteit die je definieert die zelfeisendheid die voorkomt dat je fouten maakt, die je onder druk zet en je onderwerpt aan onverdraaglijke staten van angst.

7. Je verbergt delen van jezelf

Onzekerheid, angsten, gebrek aan initiatief? Je bent een persoon van grote waarde en opmerkelijke vaardigheden, maar je twijfelt zo aan jezelf dat je je lichtgevende delen liever verbergt.

Dit doe je uit angst voor de kritiek, oordelen en opmerkingen die ze over je kunnen maken. Je overlevingsregel herinnert je eraan dat het, om te voorkomen dat je gekwetst wordt, altijd beter is om bepaalde gebieden te verbergen.

8. Je bent een gevangene van je twijfels

Je wordt gedomineerd door herkauwende gedachten, gedachten die alle waarde aantasten en je voeden met twijfels. Hierdoor vertrouw je niet meer op je intuïtie, je opgedane ervaring en zelfs je instinct. Je ervaart jezelf als feilbaar, ook al lijk je voor anderen vastberaden.

9. Je handelt in dissonantie met je waarden

Niet in harmonie leven met je waarden doet pijn. Het doet pijn omdat je, bijna zonder het te beseffen, handelt en beweegt in overeenstemming met de waarden van je familie of partner, die ver af kunnen staan van die van jezelf. Je wordt in bijna elk aspect geleid en geconditioneerd door anderen. Dit resulteert in een levensstijl die gekenmerkt wordt door ontevredenheid en ongelukkig zijn.

10. Je vermijdt plezierige activiteiten

Een van de meest opvallende tekenen is het vermijden van deelname aan activiteiten die plezier en welzijn genereren. Je hebt geen leuke hobby’s meer, je besteedt geen ruimte aan je hobby’s, je gaat niet meer uit met je vrienden om plezier te maken en je hebt het vermogen verloren om geïnteresseerd te zijn in die dingen die vroeger voldoening gaven.

11. Je verwaarloost je lichamelijke en geestelijke gezondheid

Op lichamelijk vlak beweeg je niet, eet je niet goed, negeer je de waarschuwingssignalen van een ziekte, volg je geen medische behandelingen, enz. Op psychologisch niveau ontken je je emotionele ongemak, heb je schadelijke gewoonten en gedachtepatronen, is je interne dialoog negatief, denk je dat je het niet verdient om gezond te zijn en weiger je professionele hulp te zoeken.

Oorzaken van zelfverwaarlozing

De oorzaken verschillen van geval tot geval en iedereen heeft zijn eigen redenen. Er zijn echter een aantal algemene factoren die deze vorm van verwaarlozing kunnen verklaren, en een daarvan is opvoeding.

Opgroeien in een gezinssituatie waarin emotionele en lichamelijke behoeften werden genegeerd of geminimaliseerd, kan een rol hebben gespeeld bij het vormen van het patroon van verwaarlozing op volwassen leeftijd.

Ook opgroeien met verzorgers die zelfverwaarlozend waren, is van grote invloed. De persoon heeft als kind dit gedrag gemodelleerd en draagt het nog steeds uit tot in de volwassenheid. De internalisatie van dit gedrag laat een patroon achter dat van invloed is op de manier waarop de persoon zijn volwassenheid beleeft en op zijn relaties met anderen en met zichzelf.

Naast de opvoeding en de band met verzorgers kunnen we nog andere variabelen vinden die zelfverwaarlozing beïnvloeden. Chronische stress is er daar één van.

Wanneer een persoon gedurende een lange periode aan hoge stressniveaus wordt blootgesteld, is hij of zij geneigd zichzelf te verwaarlozen door manieren te zoeken om om te gaan met de omgevingseisen die hem of haar stress bezorgen, wat leidt tot verwaarlozing van fysiologische en psychologische behoeften.

Mentale stoornissen zoals depressie, angst en posttraumatische stress zijn andere factoren om rekening mee te houden. Trauma tast bijvoorbeeld zowel de relatie van een persoon met zichzelf als zijn relatie met de wereld aan en beïnvloedt gezonde zelfzorggewoonten.

Fysieke gevolgen van zelfverwaarlozing

Gebrek aan zorg kan leiden tot een verscheidenheid aan problemen en invloed hebben op de fysieke gezondheid en het welzijn. Als je de zorg voor je lichaam verwaarloost, worden ziekte en ongemak een rode draad in je dagelijks leven.

1. Gewichtsproblemen

Verwaarlozing kan leiden tot ongezonde eetgewoonten, zoals te veel eten of te weinig eten. Op korte en lange termijn leiden deze gedragingen tot gewichtsproblemen, obesitas of ondervoeding. Op hun beurt gaan deze problemen gepaard met andere lichamelijke en geestelijke complicaties die het welzijn en de levenskwaliteit verminderen.

2. Hartproblemen

Gebrek aan lichamelijke verzorging, ongezonde voeding, stress en andere aspecten die samenhangen met verwaarlozing kunnen je voorbestemmen voor hartproblemen. Deze omvatten hoge bloeddruk, beroertes, enz. Het hangt allemaal af van het risicogedrag dat gepaard gaat met jouw vorm van zelfverwaarlozing.

3. Vermoeidheid en gebrek aan energie

Als je niet luistert naar de signalen van je lichaam voor rust en herstel, beginnen voortdurende vermoeidheid, gebrek aan energie en moeheid je dagelijkse metgezellen te worden. Als je bovendien niet genoeg slaap en voeding krijgt, zal de uitputting verder toenemen.

4. Verergeren van medische aandoeningen

Gebrek aan zorg en aandacht kan ertoe leiden dat je je bestaande medische situatie verwaarloost. Het leidt er bijvoorbeeld toe dat je je lichamelijke kwalen (diabetes, astma, hoge bloeddruk, enz.) verwaarloost en vergeet om de door je arts aanbevolen behandeling op te volgen. Dit alles maakt de ziekten die je al hebt na verloop van tijd erger.

Mentale gevolgen van zelfverwaarlozing

Verwaarlozing heeft ook psychologische gevolgen voor jou. De gevolgen in die zin kunnen je dagelijks functioneren en de relaties die je hebt met andere mensen aanzienlijk belemmeren. Laten we eens kijken naar enkele van de gevolgen.

1. Laag gevoel van eigenwaarde

Als je niet meer voor jezelf zorgt, kun je het gevoel krijgen dat je minder waard bent. Dit komt omdat je jezelf niet met liefde behandelt en niet zorgt voor je welzijn en gezondheid. Geleidelijk aan begin je te beseffen dat je minder waard bent omdat je niet voor jezelf zorgt. Als gevolg daarvan begint je gevoel van eigenwaarde te dalen.

2. Angst

Als je jezelf verwaarloost, kweek je een vruchtbare bodem voor zorgen, stress en angst. Verwaarlozing en gebrek aan aandacht voor je eigen lichaam en geestelijke gezondheid kunnen je overweldigd doen voelen door een onvermogen om te gaan met de eisen van je leven op verschillende ontwikkelingsgebieden: werk, gezin, partner.

3. Aantasting van interpersoonlijke relaties

Verwaarlozing kan leiden tot sociaal isolement, omdat je niet deelneemt aan sociale integraties, uit schaamte of vanwege een laag gevoel van eigenwaarde. Op de lange termijn en hierdoor beginnen je banden te verslechteren door een gebrek aan toewijding, intimiteit, betrokkenheid en emotionele steun.

4. Depressie

Jezelf negeren, je behoeften verwaarlozen en geen aandacht besteden aan je emoties kan ervoor zorgen dat je je verdrietig en hopeloos voelt. Depressie zal op zijn beurt je verlatingsgedrag doen toenemen. Deze onderlinge relatie heeft een grote invloed op je dagelijkse prestaties en verstoort je relatie met jezelf en anderen verder.

Hoe zelfverwaarlozing overwinnen

Het aanpakken van dit probleem is voor iedereen een grote uitdaging, omdat het veel inspanning en toewijding vergt om contact te gaan maken met jezelf, je emoties en je behoeften. Het gaat ook om het ontwikkelen van gewoonten op het gebied van emotionele en fysieke zelfzorg. Hier zijn enkele ideeën om je op weg te helpen in dit proces.

Identificeer en accepteer het probleem

De eerste stap is accepteren dat je jezelf hebt verwaarloosd. Je moet de gevolgen hiervan inzien, zodat je begrijpt hoe belangrijk het is om dit patroon te veranderen. Als je niet accepteert dat je een probleem hebt, is het heel moeilijk voor je om bereid te zijn om te stoppen.

Stimuleer je zelfkennis

Neem aan het eind van de dag de tijd om na te denken over je behoeften. Vraag jezelf af wat je echt nodig hebt, waar je emoties en je lichaam om vragen (rust, eten, slaap?). Luister naar de eisen van je geest en je lichaam.

Beoefen mindfulness

Deze oefening zal je helpen om contact te maken met je essentie en het huidige moment, de plek waar die behoeften en emoties die je negeert zich manifesteren.

Stel doelen

als je eenmaal contact hebt gemaakt met je gevoelens, maak dan een lijst van wat je nodig hebt. Stel vervolgens kleine doelen en een actieplan op om aan je biologische en psychologische behoeften te voldoen.

Zorg voor je lichamelijke en geestelijke gezondheid

Beweeg, eet gezond, mediteer, slaap, breng tijd door met je geliefden, schrijf, teken, dans, schilder, doe activiteiten waar je blij van wordt, neem tijd voor hobby’s, rust…

Stel grenzen

Leer je grenzen en behoeften op een assertieve manier kenbaar te maken. Leer “nee ” te zeggen als je gevraagd wordt om dingen te doen die je niet wilt doen omdat ze te veel tijd en moeite kosten.

Zoek professionele ondersteuning

Zelfverwaarlozing is een complex patroon waarbij emotionele, cognitieve en relationele variabelen een rol spelen. Daarom raden we je aan om de hulp in te roepen van een professional in de geestelijke gezondheidszorg.

Zelfzorg: de beste hulpbron van allemaal

Zelfzorg is het tegenovergestelde van verwaarlozing. Dit is het toverwoord om in gedachten te houden als je je geïdentificeerd voelt met de dimensies die hier zijn beschreven. Het is tijd om naar binnen te kijken en orde op zaken te stellen in dat chaotische en eenzame universum dat je jaren geleden om de meest uiteenlopende redenen aan de kant hebt geschoven.

Het is altijd een goed moment om adequate emotionele managementvaardigheden, persoonlijke verantwoordelijkheid en assertiviteit te ontwikkelen. Begin met in de spiegel te kijken en contact te maken met dat figuur dat je te lang hebt verwaarloosd.

Die persoon heeft genegenheid, bevestiging en medeleven nodig. Op het moment dat je hem of haar als je beste bondgenoot ervaart, zal alles ten goede veranderen.