Tabula rasa van John Locke: wat het is en voorbeelden van deze theorie

De leer van tabula rasa is in overeenstemming met de filosofische stroming van het Engelse empirisme. Het stelt dat alle kennis voortkomt uit ervaring. We leggen er meer over uit in dit artikel.

Tabula rasa is de theorie die werd voorgesteld door de Engelse filosoof John Locke. Hij smeedde vanaf de 17e eeuw een bepaalde manier om de menselijke natuur en de individuele ontwikkeling te begrijpen. Zozeer zelfs dat we nog steeds geloven dat de omgeving bepalend is voor de ontwikkeling van een individu.

In die zin waren de invloeden die deze stelling had op het gebied van psychologie en cultuur erg belangrijk.

Tijdens het lezen vertellen we je wat het concept van de zogenaamde tabula rasa inhoudt. Ook geven we voorbeelden, zodat je het beter kunt begrijpen. We bespreken ook de kritiek die het in de loop der tijd heeft gekregen.

Wat is de tabula rasa volgens John Locke?

Deze theorie werd bekend door de empiristische filosoof John Locke. De denker betoogde in zijn werk An Essay Concerning Human Understanding (1690) dat iemands geest zonder ideeën en concepten ter wereld komt. Vandaar de analogie met een blanco lei, die leeg is van alle inhoud, zoals een lege lei.

Volgens Locke begint de leegte van kennis gevuld te worden zodra we in contact komen met de buitenwereld en ervaring. In deze context stellen onze zintuigen en waarnemingen ons in staat om ons de primaire of basisideeën van de objecten om ons heen in te prenten.

Vanuit dergelijke conceptualiseringen worden relaties gelegd, waardoor complexe ideeën ontstaan en zo abstracte kennis wordt verkregen. Locke wilde met zijn theorie echter onderzoeken of de pasgeboren geest zonder enige kennis komt.

In de concepten van zijn boek maakt hij duidelijk dat het intellect niet zonder vorm begint, maar leeg is van ideeën. Op deze manier zijn we in staat om kennis te ontwikkelen, dankzij de combinatie van de zintuigen en de aangeboren mentale operaties die de mens bezit.

Voorbeelden van de tabula rasa

De tabula rasa gaat ervan uit dat de omgeving waarin mensen zich ontwikkelen bepalend is voor het smeden van hun identiteit en hun vermogens. Dit zou verklaren waarom sommige mensen begiftigd zijn met bepaalde talenten die anderen niet bezitten. Kortom, we beginnen allemaal als een blanco lei. Laten we de volgende voorbeelden eens bekijken om dit standpunt beter te begrijpen.

Twee kinderen die naar verschillende scholen gaan en verschillende families hebben, hebben vaak ongelijke resultaten in academische prestaties. Dit komt omdat het hebben van hulp en steun van gezinnen niet hetzelfde is als het niet hebben van die hulp en steun. Hetzelfde geldt als we kijken naar de diensten en de kwaliteit van de onderwijsinstelling.

Een ander voorbeeld is te vinden in muzikale vaardigheden. Niet iedereen van ons heeft die gevoeligheid, creativiteit en harmonie voor muziek. Volgens de tabula rasa van John Locke komt dat omdat een kind dat van jongs af aan wordt blootgesteld aan muziek, eerder muzikale vaardigheden en affiniteit voor muziek zal ontwikkelen.

Ook als we kinderen van jongs af aan vertrouwd maken met andere talen en ze blootstellen aan verschillende talen, kunnen ze beter in staat zijn om andere talen dan hun moedertaal te leren.

Invloed van de tabula rasa op de moderne psychologie

De tabula rasa theorie had belangrijke gevolgen op het gebied van de psychologie. Sommige wetenschappers stellen dat de ideeën van John Locke van grote invloed zijn geweest op de moderne tijd. Locke wordt in het bijzonder vaak geassocieerd met de stromingen die bekend staan als functionalisme (Spaanse link) en associationisme (Spaanse link) .

In die zin is functionalisme geïnteresseerd in hoe het verstand werkt en waar het voor dient. Locke’s empirisme heeft dus bijgedragen aan deze psychologische houding. Voor de filosoof is ons reflectief vermogen een combinatie van eenvoudige ideeën die complexere ideeën vormen.

Dit gaf aanleiding tot het ontstaan van het psychologisch associationisme, dat werd gepostuleerd als een theorie over leren. Dit merkt Steven Pinker op in zijn boek getiteld De schone lei: De moderne ontkenning van de menselijke natuur.

Dergelijk associationalisme stelt dat ideeën zijn vastgelegd in de inhoudsloze geest. Wanneer deze opeenvolgend verschijnen, vormen ze een compleet concept, bijvoorbeeld: een stoel met vier poten, een zitplaats en gemaakt van hout.

Op deze manier worden de verschillende ideeën over stoelen die ons door de zintuigen worden aangereikt, met elkaar geassocieerd. Zo kunnen we door de herinnering aan één enkel idee verwijzen naar andere, vergelijkbare soorten meubels. Dit zorgt ervoor dat gelijksoortige objecten in de wereld een reeks overlappende gedachten in de geest activeren.

Het behaviorisme

Na het associationisme werd het behaviorisme een ander model van leren. De oprichter hiervan was John Watson (1878-1958). Hij stelde dat alleen openlijk gedrag en de controle van dat gedrag door externe stimuli van belang waren voor leren.

De wetten van associatie werden toen die van conditionering. Dit betekende dat reacties geassocieerd konden worden met nieuwe stimuli.

Debat en kritiek op de tabula rasa-theorie

Natuurlijk was de tabula rasa-doctrine van John Locke niet zonder critici. Het werd beschuldigd van extreem culturalisme, omdat uiteindelijk alle gedrag een product van cultuur was. Een dergelijke benadering leidde tot een ontkenning van de menselijke natuur. Dit werd ondersteund door twee ideeën: de goede wilde en de geest in de machine.

Het idee van de goede wilde, ontwikkeld door Jean-Jacques Rousseau, stelt dat mensen in hun natuurlijke staat vredelievend en belangeloos zijn. In dit opzicht is het de maatschappij die hem corrumpeert.

Aan de andere kant beschouwt het idee van de geest in de machine de geest als beheerst door iets bovennatuurlijks en transcendents, zoals de geest of de ziel. En in die zin zijn ideeën niet van onszelf, maar worden ze opgelegd door buitenwereldse entiteiten, zoals God.

Deze conceptualiseringen leidden tot de postulatie dat de geest bestaat uit algemene cognitieve processen, zonder specifieke inhoud. Daardoor vinden onze gedachten, emoties en gedragingen hun oorsprong in brede leermechanismen. Denk aan mechanismen zoals die gepostuleerd door het associationisme en het behaviorisme.

Identiteitsconstructie volgens Locke

Nu kunnen we ons afvragen hoe we onze identiteit vormen als we als tabula rasa ter wereld komen. In dit verband wordt in een artikel van de Universidad Javeriana (Spaanse link) betoogd dat Locke het probleem van persoonlijke identiteit introduceerde.

In de tweede editie van zijn werk Essay on Human Understanding stelt de Engelse filosoof dat identiteit wordt gevormd uit bewustzijn en geheugen.

Dit betekent dat, ondanks de veranderingen die we in de loop van de tijd ondergaan, het enige dat overblijft het bewustzijn is. Op dit punt speelt ervaring een zeer belangrijke rol, omdat het – op een bepaalde manier – de ervaringen verenigt.

Niemand kan ontkennen dat we gedurende ons bestaan vele transformaties doormaken, zowel fysiek als psychologisch. Hoe kunnen we tegen deze achtergrond zeggen dat we nog steeds dezelfde persoon zijn? We zijn de verzameling van onze ervaringen en belevenissen die in de geest verenigd zijn en via het geheugen de identiteit vormen.

Een tafel waar ervaring en aangeboren natuur samenkomen

Zoals we in dit artikel hebben gezien, stelt de tabula rasa opvatting dat de geest begint als een blanco vel papier. Alleen het contact van onze zintuigen met de buitenwereld stelt ons in staat om eenvoudige en complexe ideeën, oftewel kennis, te verzamelen. Hier houdt deze interpretatie echter niet op.

John Locke hecht enig belang aan onze basale mentale handelingen. Dit omdat we zonder deze handelingen geen ideeën of kennis over de wereld zouden kunnen vormen.

Het is echter belangrijk om op te merken dat de interpretatie van deze filosofie ons op extreme paden brengt: wat we zijn is of alleen een product van cultuur, of cultuur heeft er niets mee te maken en we zijn volledig afhankelijk van onze aangeboren capaciteiten. Een mogelijke uitweg uit dit kruispunt is om beide interpretaties te waarderen.