Supernormale prikkels: waarom we van junkfood houden
Supranormale of supernormale prikkels zijn een interessant psychobiologisch verschijnsel. Ze verklaren waarom er specifieke omstandigheden zijn waarin onze meest basale instincten lijken te falen. Bijvoorbeeld met junkfood: we houden van iets dat ons niet alleen niet voedt, maar ook de potentie heeft om ons ziek te maken.
Het verschijnsel van supernormale prikkels en de gevolgen ervan werd voor het eerst ontdekt in de jaren veertig, door Konrad Lorenz en Niko Tinbergen. Deze beroemde onderzoekers werden beschouwd als een van de grondleggers van de ethologie, de studie van het gedrag van dieren. Daarom legden zij, zoals te verwachten viel, het verschijnsel van supernormale prikkels bij diersoorten vast.
Alle organismen, ook de mens, komen bereid om specifieke reacties te geven op bepaalde prikkels. Bijvoorbeeld het vluchten voor gevaar of het voeden van onze kinderen. In de aanwezigheid van supernormale prikkels nemen onze instincten echter een andere weg en falen ze. Maar hoe gebeurt dit en waarom?
“Je moet verder kijken dan de supernormale prikkels. Ze zijn per definitie te veel van het goede en er moeten gezonde grenzen worden aangehouden…hoewel er niets mis is met af en toe een beetje suiker .”
-Becky Burch-
.
Supernormale prikkels
Technisch gezegd zijn supernormale prikkels een modaliteit van prikkels die de kwaliteiten van andere prikkels overdrijven. Het resultaat is dat hun receptoren een veel sterkere reactie uitzenden dan ze zouden uitzenden op een normale prikkel.
Alle organismen zijn uitgerust om instinctief te reageren op bepaalde prikkels. Als deze normale prikkels worden ingeruild voor prikkels met meer uitgesproken kenmerken, wordt het gedrag vreemd en is de reactie ook veel intenser dan normaal.
Een eenvoudig voorbeeld is te zien in de waarneming van Tinbergen bij zilvermeeuwen. Bij die soort hebben de moeders een rode stip op hun snavel. Het instinct van de kuikens brengt hen ertoe om op die punt te pikken, zodat de moeder het voedsel weer uitbraakt.
Tinbergen probeerde de natuur te verbeteren en creëerde een supernormale prikkel. Hij schilderde drie witte ringen aan het uiteinde van een grote rode breinaald. Deze abstracte dummy ontving 26 procent meer pikken dan een realistischer driedimensionaal model van de kop van een meeuw.
Een ander voorbeeld doet zich voor bij bepaalde vogels die blauwe eieren leggen, gespikkeld met grijs. In een van zijn experimenten verwisselde Tinbergen hun eieren voor veel grotere gipseieren met overdreven tekening.
De moeders lieten de echte eieren in de steek en legden zich toe op het uitbroeden van de grotere eieren. Maar waarom gebeurt er iets dat mogelijk een soort in gevaar kan brengen?
Een geverifieerd fenomeen
We zouden kunnen beweren dat vogels dom zijn en zich laten misleiden door eenvoudige trucs. Dit is echter niet het geval en het verschijnsel van supernormale prikkels komt bij alle soorten voor, ook bij mensen. In feite is het bij de mens waar het effect het duidelijkst is.
We hebben het al gehad over onze fascinatie voor junkfood, waarvan de belangrijkste verdienste is dat het ons snelle calorieën levert met weinig voedingswaarde.
Het trekt ons zodanig aan dat we de schade die het ons kan berokkenen over het hoofd zien. Een voorbeeld daarvan is suikerspin: een luchtig pluisje met een intens zoete smaak. Het staat vrijwel gelijk aan niets eten, maar we zijn er dol op.
Een ander voorbeeld van supernormale prikkels bij mensen is het overdrijven van bepaalde seksuele kenmerken om andere individuen van dezelfde soort aan te trekken.
Bijvoorbeeld wanneer iemand cosmetische chirurgie ondergaat om volumineuzere borsten, een slankere taille of bollere heupen te krijgen. Hoewel het resultaat een ongeloofwaardig lichaam kan zijn, is het in feite seksueel aantrekkelijker.
Supernormale prikkels in de wereld van vandaag
Supernormale prikkels zijn tegenwoordig op verschillende plaatsen in de wereld aanwezig. Het zijn overtreffende voorstellingen van de werkelijkheid die ons aanzetten tot gedrag dat, zo niet absurd, dan toch minstens onrealistisch is. Bijvoorbeeld wanneer iemand zijn seksualiteit beleeft via pornografie of buitengewone avonturen beleeft in videospelletjes.
Deze vergrote versies van de werkelijkheid oefenen een grote aantrekkingskracht op ons uit. Het zijn supernormale prikkels en veroorzaken het verwachte effect.
De vraag die opkomt is of deze overdrijvingen er niet toe zullen leiden dat we ‘normaal’ als gewoon en onaantrekkelijk gaan zien, ook al komt het overeen met de werkelijkheid. Als dat zo is, veroordelen we onszelf ertoe gevangenen te blijven van de wereld van de fictie, terwijl het echte leven aan ons voorbijgaat.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Gamboa Ruiz, V. O. (2010). El Instinto. Motivación Y Emoción.
- Mora Galeote, J. J. (2022). Estímulos supernormales en la experimentación estética: porno y belkitsch. Valenciana, 15(30), 131-160.