Spiegelexposure-therapie: waar gaat het over?

Spiegelexposure-therapie is vooral nuttig bij het voorkomen van eetstoornissen. Het helpt mensen hun lichaam te accepteren en een gezonder emotionele focus te ontwikkelen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Spiegelexposure-therapie is een psychologische techniek voor lichaam en geest. Het helpt om het negatieve lichaamsbeeld te behandelen, angst te verminderen en de knopen los te maken die depressie verergeren. Kortom, dit is een zeer effectieve strategie om je te helpen liefhebben en je te verzoenen met de persoon voor de spiegel, die reflectie die je bang kan maken.

Veel vrouwen en mannen verachten wat ze in de spiegel zien. Het maakt ze ongemakkelijk, gespannen en zelfs bang. Sommige mensen zien vet op plaatsen waar het niet zit. Anderen zien rimpels, lelijkheid, littekens… een lichaam vol gebreken.

Het is een enigszins onbewust proces, waarbij de spiegel een voorwerp van marteling wordt. Het wordt de belangrijkste bepalende factor van het zelfrespect en de identiteit van het individu. Deze verstoringen manifesteren zich vaak in pathologieën zoals eetstoornissen en dysmorfe aandoeningen.

Laten we een belangrijk contrast belichten. Een gezond persoon observeert de reflectie van zijn lichaam met acceptatie en trots. Patiënten die lijden aan pathologieën voelen zich afschuwelijk over hun lichaam omdat ze fouten zien die zelfs niet bestaan. Dit leidt tot extreem ongemak en lijden.

Verschillende onderzoeken tonen aan dat therapie met spiegelexposure heel nuttig kan zijn in gevallen waar ontevredenheid met het lichaam zo extreem is dat de patiënt zichzelf haat.

Het belangrijk om er rekening mee te houden dat deze therapie het beste werkt wanneer de patiënt ook werkt aan het leren beheersen van zijn emoties en negatieve gedachten. We kunnen stellen dat deze twee processen hand in hand gaan. Laten we hier iets meer over vertellen.

Wat is spiegelexposure-therapie?

Spiegelexposure-therapie is zeer effectief. Deskundigen begrijpen echter nog steeds niet volledig de mechanismen waarmee de patiënt uiteindelijk zijn eigen lichaamsbeeld gaat accepteren. Aangezien iedereen anders is, variëren de therapeutische hulpmiddelen die deze techniek gebruikt, al naar gelang de behoeften van de patiënt.

In 2016 onderzocht de Universiteit Maastricht de mechanismen die maakten dat mensen met boulimia of een lage fysieke acceptatie in iets meer dan een maand konden verbeteren. Een belangrijke observatie was dat het werken aan de cognitieve vervormingen en emoties van de patiënt een grote rol speelde in hun herstel.

The Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry publiceerden ook een interessante studie van de Universiteit van Granada. De onderzoekers hebben wetenschappelijk aangetoond hoe vrouwelijke patiënten met boulimia lagere cortisolspiegels vertoonden na spiegelexposure-therapie.

De drie technieken van de therapie

Twee zeer specifieke technieken worden meestal gebruikt tijdens deze therapie:

• Geleide exhibitie: in dit geval stimuleert en leidt de getrainde psycholoog de patiënt om zijn lichaam te beschrijven terwijl hij in de spiegel kijkt. Ze moeten dit neutraal en objectief doen alsof ze een doek beschrijven.
• Pure exhibitie: de patiënt drukt vrij en op authentieke wijze alles uit wat hij voelt en ervaart wanneer hij zijn lichaam ziet. Uiteraard is deze techniek best heftig omdat de patiënt kennelijk niet houdt van wat ze zien. Vaker wel dan niet zullen ze zichzelf beschrijven als lelijk, afschuwelijk en zelfs misvormd. Dit is echter zeer noodzakelijk voor het therapeutische proces.

Griffen, TC, Naumann, E. en Hildebrandt, T. (2018) wezen er echter op dat deze twee technieken niet altijd effectief zijn bij elke individuele patiënt. In gevallen waar geen van beide werkt, gebruikt spiegelexposure-therapie een derde strategie. Hierdoor worden de dingen een stuk eenvoudiger:

• Spiegelbelichting met een positieve benadering: dit hulpmiddel helpt de angst van de persoon te verminderen (welke in bijna alle gevallen vrij ernstig is). De therapeut begeleidt de patiënt om de gebieden van hun lichaam aan te wijzen die zij het meest waarderen. De hoofdregel die ze moeten volgen is dat ze positieve taal moeten gebruiken. Ze mogen hierbij geen negatieve dingen over hun uiterlijk zeggen. Als de persoon niets aantrekkelijks in zijn lichaam ziet, zal de professional aanwezig zijn om hen te helpen en aan te moedigen met zinnen als “Ik vind dat je mooi bent,” “Je huid is erg soepel” of “Je handen zijn ook erg aantrekkelijk.”

Hoe werkt spiegelexposure-therapie?

Veel mensen vragen zich af hoe het mogelijk is dat patiënten na slechts zes sessies verbetering laten zien. Patiënten zijn namelijk duidelijk minder gestrest, hun zelfvertrouwen neemt aanzienlijk toe en ze beginnen over het algemeen hun fysieke verschijning veel meer te waarderen.

Sterker nog, vroeg of laat stoppen ze met het ervaren van het vertekend lichaamsbeeld dat hen achtervolgde. Als een patiënt echt verbetering laat zien met spiegelexposure-therapie, heeft dit de volgende redenen:

De vier pijlers van het succes van spiegelexposure-therapie

Modificatie van zelfinterpretatie: een persoon met een dysmorfische– of eetstoornis associeert elke ongunstige situatie van hun dagelijks leven met hun lichaamsbeeld. Als ze een fout maken, iemand ze afwijst, of iemand laat ze vallen, schrijven ze dat automatisch toe aan hun lichaam. Deze therapie helpt die interpretaties uitroeien.

Aandachtsvertekening: als de patiënt een scherpe neus, dikke enkels, brede schouders, weinig tot geen borsten, of buitensporige sproeten, enz. heeft, zullen zij zich niet meer concentreren op andere fysieke eigenschappen. Met deze klinische benadering verliest deze vertekening kracht.

Vermindering van angst: bij spiegelexposure-therapie is het mogelijk de negatieve emoties van het individu te verminderen door een positieve relatie te versterken met de problematische stimulus, namelijk hun lichaamsbouw.

Cognitieve herstructurering: met deze strategie kan de patiënt voorkomen zijn lichaam te bekijken met een negatief, afwijzend filter. Met deze pijler kan het individu respect en waardering voor zichzelf terugwinnen.

Ongetwijfeld kan deze techniek een einde maken aan de fysieke verstoringen van veel mensen. Het kan vooral een geweldig hulpmiddel zijn voor diegenen die, zonder een eetstoornis te hebben ontwikkeld, het beeld dat de spiegel weergeeft, verwerpen.