4 sleutels tot het begrijpen van de gedachten van Mao Zedong

Leer meer over de gedachten van Mao Zedong, de architect van de Chinese Revolutie, en verken de sleutels die zijn visie op de wereld en zijn stempel op de geschiedenis bepaalden.

Geschreven en geverifieerd door de filosoof Matías Rizzuto.

Laatste update: 26 juni, 2024

Mao Zedong, ook bekend als Mao Tse-Tung, is niet alleen een figuur uit het verleden. Zijn gedachtegoed loopt diep door de geschiedenis en het heden van China.

Maar wie was deze persoon? Welke ideeën vormden de kern van zijn politieke denken? Hoe vertaalden ze zich in acties die het weefsel van deze Aziatische samenleving onomkeerbaar veranderden? Waarom wordt hij, tientallen jaren na zijn dood, door sommigen vereerd en door anderen afgewezen?

In dit artikel duiken we in het leven en de geest van een man wiens revolutionaire filosofie en politieke acties een natie en de loop van de moderne wereld opnieuw vormgaven .

1. Kindertijd en opvoeding van een revolutionair

Mao Tse-Tung kwam in 1893 in Shaoshan ter wereld, in de provincie Hunan. Hij was de zoon van een welgestelde boer en voormalig soldaat. Zijn jeugd, geworteld in de landelijkheid en tradities van zijn dorp, zou in contrast staan met de radicale ideeën die later zijn leven en werk zouden bepalen.

Tijdens zijn jonge jaren was Mao getuige van de harde realiteit van het boerenleven onder de Qing-dynastie. Deze ervaring zou in hem de zaden van sociale onvrede en rebellie zaaien. Hoewel zijn familie een stabiele economische positie had, voelde de jongeman zich aangetrokken tot de progressieve idealen en de groeiende politieke onrust die zijn tijd kenmerkten.

Mao Tse-Tung kreeg een klassieke Chinese opleiding, waardoor hij oude teksten kon lezen en overdenken. Het was echter de blootstelling aan nieuwe stromingen, zowel Westerse als Chinese, die zijn ideologische transformatie versterkte.

Naarmate zijn onderwijsloopbaan vorderde, verdiepte Mao zich meer in de studie van marxistische theorieën. Dat bracht hem ertoe om in 1921 lid te worden van de nieuw gevormde Chinese Communistische Partij (CCP). De marxistische filosofie bood hem een theoretisch kader voor zijn zorgen over sociale rechtvaardigheid en de noodzaak van een radicale transformatie van de samenleving.

2. Grondslagen van het denken van Mao Zedong

Het maoïsme, of de politieke ideologie van Mao Zedong, is geen eenvoudige reproductie van het marxisme-leninisme, maar een unieke aanpassing en uitbreiding op basis van de specifieke omstandigheden van China. Om deze ideologie te begrijpen, is het essentieel om de basisprincipes van zijn denken uit te splitsen en te kijken hoe deze verschillen van andere marxistische stromingen.

Ideologische principes

Mao’s theorie concentreerde zich op het idee dat revolutie niet alleen mogelijk, maar ook noodzakelijk is in een semi-feodale en semi-koloniale samenleving, zoals China in die tijd. In tegenstelling tot het klassieke marxisme, dat het industriële proletariaat in het middelpunt van de revolutie plaatste, zag Mao de boerenstand als de belangrijkste kracht voor revolutionaire verandering in China.

Deze opvatting was op zichzelf al revolutionair en verplaatste de aandacht van de steden naar de uitgestrekte plattelandsgebieden, waar de meerderheid van de Chinese bevolking woonde.

Bovendien introduceerde Mao het idee van “constante strijd,” waarmee hij suggereerde dat revolutie en verzet ook na het bereiken van de macht door moesten gaan om de terugkeer van kapitalistische en feodale structuren te voorkomen.

Marxisme aanpassen aan de Chinese realiteit

Het maoïsme werd een officiële doctrine in China, waarbij het klassieke marxisme, typerend voor een geïndustrialiseerde samenleving, werd aangepast aan de problemen van een agrarisch en onderontwikkeld land.

Op zijn beurt omvatten de belangrijkste bijdragen van Mao’s gedachtegoed in de revolutionaire periode de militaire strategie van guerrillaoorlogvoering, gebaseerd op de mobiliteit en steun van de boerenmassa’s.

Mao’s gedachtegoed bleef niet statisch, het evolueerde tijdens zijn leven en paste zich aan de veranderende politieke, economische en sociale omstandigheden in China aan. Deze ideeën zouden op de proef gesteld worden toen Mao en de Communistische Partij aan de macht kwamen in hun poging om een land te verenigen dat verscheurd was door jaren van oorlog en kolonialisme.

3. Mao Tse-Tung aan de macht

Eenmaal aan de macht begon Mao Zedong aan een ambitieus en gedurfd project om China om te vormen van een agrarische, semi-feodale samenleving tot een moderne socialistische macht.

Zijn leiderschap in deze periode werd gekenmerkt door een reeks campagnes en beleidsmaatregelen die niet alleen de economische en sociale structuren van China wilden veranderen, maar ook de cultuur en mentaliteit.

Landhervorming en collectivisatie

Een van Mao’s eerste acties was het doorvoeren van een radicale landhervorming. Land werd geconfisqueerd van de landheren en herverdeeld onder de boeren. In de volgende stap naar collectivisatie gaf Mao de aanzet tot de oprichting van volkscommunes op het platteland, waar eigendom en landbouwproductie werden gedeeld.

Dit beleid was bedoeld om het leven van de boeren te verbeteren en de productie te verhogen. Het leidde echter tot desorganisatie en ontmoediging. Dat leidde tot de Grote Chinese Hongersnood tijdens de Grote Sprong Voorwaarts.

Hoewel er discussie is over het exacte aantal, staat in een artikel (Engelse link) in de The Review of Econ omic Studies geschat dat meer dan 45 miljoen mensen stierven tijdens de hongersnood.

Culturele Revolutie

In 1966 luidde Mao Zedong de Culturele Revolutie in, een periode van sociale onrust die een decennium besloeg. Het doel was om de communistische waarden te versterken en wat hij zag als burgerlijke en revisionistische tendensen binnen de CPC en de maatschappij tegen te gaan.

Mao gebruikte deze beweging om zijn politieke rivalen opzij te schuiven en om een intensieve heropvoedingscampagne te lanceren onder de jongeren, om hen zijn revolutionaire idealen bij te brengen. Zoals een artikel (Engelse link) in The Human Rights Brief.

Een van de strategieën was door middel van de Laogai, dwangarbeiderskampen waar ze probeerden degenen die zich verzetten tegen het maoïstische regime te heropvoeden.

De Culturele Revolutie had ernstige negatieve gevolgen. Kenmerkend voor deze periode zijn intense vervolgingen, mensenrechtenschendingen en de vernietiging van onbetaalbare stukken Chinees cultureel erfgoed.

4. Het gedachtegoed van Mao in het China van vandaag

Mao Zedong heeft een onuitwisbare stempel gedrukt op de Chinese geschiedenis. Zijn nalatenschap is veelzijdig en onderhevig aan tegenstrijdige beoordelingen. De invloed ervan strekt zich uit van de politieke structuur van het land tot zijn positie op het wereldtoneel en het dagelijks leven van zijn burgers.

Op politiek gebied blijft het eenpartijstelsel, dat Mao hielp consolideren, tot op de dag van vandaag bestaan. De CCP is de enige regerende politieke macht. Haar controle over de natie is nog nooit zo volledig geweest als in Mao’s tijd.

Hoewel de partij tal van transformaties heeft ondergaan en veel aspecten van de economie en de samenleving heeft geliberaliseerd, is haar centrale rol een directe echo van het Maoïstische beleid.

Economie en samenleving

Op economisch gebied ziet het China van vandaag er misschien heel anders uit dan Mao’s visie, met zijn omarming van de markt en het geglobaliseerde kapitalisme. De grondbeginselen van staatscontrole over belangrijke aspecten van de economie. Het gebruik van gecentraliseerde planning hebben echter hun wortels in het systeem dat Mao implementeerde.

Op sociaal niveau is Mao’s invloed complex. Mao’s campagnes tegen analfabetisme en zijn bevordering van gelijkheid tussen mannen en vrouwen hadden blijvende gevolgen voor de sociale structuur van China. Vrouwenemancipatie en de bevordering van onderwijs blijven prioriteiten voor de Chinese regering. Zij het onder een nieuwe reeks beleidsmaatregelen en hervormingen.

Cultuur en denken

De Culturele Revolutie die Mao in gang zette, is nog steeds een gevoelig en controversieel onderwerp in China . Hoewel de staat probeert het culturele erfgoed dat tijdens die periode werd beschadigd te behouden en nieuw leven in te blazen, blijft het collectieve trauma bestaan.

Daarnaast is de persoonlijkheidscultus die Mao ooit omringde grotendeels ontmanteld. Men vereert zijn imago nog steeds. Ook domineert zijn portret nog altijd het Plein van de Hemelse Vrede in Beijing.

Een complex fenomeen

De sleutel tot het begrijpen van het denken van Mao Zedong ligt niet alleen in het bestuderen van zijn geschriften en toespraken, maar ook in het observeren van de gevolgen van zijn beleid en de weerspiegeling daarvan in het China van vandaag.

Zijn poging om de maatschappij opnieuw vorm te geven leidde tot een tijdperk van radicale verandering en controverse. Dat is zelfs vandaag de dag nog onderwerp van onderzoek en reflectie.

Mao’s denken en tijdperk zijn cruciaal om de ontwikkeling van China en de processen van revolutie en modernisering in de rest van de wereld te begrijpen. Het verhaal van Mao Tse-Tung is in veel opzichten het verhaal van het moderne China zelf: complex, veelzijdig en voortdurend in ontwikkeling.