Omgekeerde psychologie: hoe pas je het toe
Je hebt vast weleens gebruik gemaakt van omgekeerde psychologie, zelfs als je je niet zozeer bewust was van hoe krachtig omgekeerde psychologie kan zijn. In principe gaat het erom dat jij bewust een bepaald standpunt inneemt, zodat iemand anders het tegenovergestelde standpunt inneemt.
De deskundigen in het innemen van het tegenovergestelde standpunt zijn de tieners onder ons. Vooral wanneer zij midden in de fase zitten waarin ze hun imago of identiteit vaststellen, vinden ze het niet leuk als iemand hun vertelt wat ze wel en niet zouden moeten doen. Om dit gevoel te vermijden, kiezen ze er doorgaans voor om het tegenovergestelde te doen van wat ze verteld is, zelfs wanneer ze van binnen weten dat dit eigenlijk de beste optie is.
Dit gedrag beperkt zich echter helemaal niet alleen tot tieners. Het mag dan misschien minder vaak en minder heftig voorkomen, maar toch blijven veel mensen, zelfs wanneer ze volwassen worden, voor een klein deel aan deze tegendraadse houding vasthouden.
Stel je bijvoorbeeld eens een vijfjarige voor die weigert om zijn groenten op te eten. Je staat erop dat hij zijn hele bord leeg eet, maar dit lijkt volkomen nutteloos; hij wil zijn wortels en zijn aubergine koste wat kost niet opeten. Als je blijft aandringen dat hij zijn bord leeg eet, dan zal de hele situatie alleen maar negatief aflopen. Uiteindelijk geef jij dus op en springt hij vrolijk van tafel om lekker te gaan spelen.
Omgekeerde psychologie is niet zo simpel dat je in deze situatie simpelweg zegt dat hij zijn groenten niet moet opeten en dat hij het dan ineens wel zal doen. In dit geval zal je kind namelijk gewoon van tafel weglopen en zal uiteindelijk jijzelf de groenten op moeten eten. We moeten onszelf voorbereiden en ervoor zorgen dat de groenten er aantrekkelijker uitzien: zorg ervoor dat ze er compleet het tegenovergestelde uitzien van flauw en saai; maak van het eten van groenten iets leuks.
Dit is het punt waarop we omgekeerde psychologie toepassen om het bord er aantrekkelijker uit te laten zien. We worden vrijwel allemaal gelijk nieuwsgieriger wanneer iets verboden voor ons is. Dit is net zozeer zo voor kinderen als voor volwassenen. Ouders verbieden hun kinderen zo vaak iets dat ze voorheen zo leuk vonden.
Een andere reden om tegendraads te zijn, is omdat je heel zelfverzekerd bent in een bepaalde situatie. Als je je onzeker voelt en iemand je aandringt om een kans te wagen, dan kies je waarschijnlijk eerder voor hetgeen de meest gewone keuze is in plaats van voor de meer afwijkende keuze.
Wanneer we daarentegen echter heel zeker van onszelf zijn, dan neigen we vaak vastberaden naar de risicovollere keuze wanneer iemand ons stuurt om voor de meest veilige optie te gaan.
In dit soort gevallen bepaald tegendraads gedrag dus niet altijd naar welke kant de weegschaal uiteindelijk zakt, maar zorgt het er wel voor dat de weegschaal iets meer en sterker neigt naar een bepaalde kant.
Misschien komt het voorbeeld van het kind dat zijn groenten niet wil opeten wat vaker voor, maar wees je er echter van bewust dat omgekeerde psychologie ook vaak wordt gebruikt in de zakenwereld. Bijvoorbeeld: een bedrijf biedt optionele cursussen aan voor zijn werknemers. Aangezien deze cursussen echter worden gehouden buiten de werktijd om, schrijft niemand zich ervoor in. Zodoende informeert hun manager de werknemers dat de cursussen vanaf de volgende maand zullen worden gehalveerd en dat de middelen verloren zullen gaan.
Het bedrijf zal de cursussen niet compleet verwijderen, maar deze strategische zet zorgt er wel voor dat de werknemers zich realiseren dat ze eigenlijk toegang hebben tot zeer waardevolle middelen en dat deze middelen voor iets anders zullen worden gebruikt als zij er geen gebruik van maken. Niemand vindt het leuk om iets waardevols te verliezen, zelfs niet als je je er pas bewust van wordt wanneer het aan je gegeven wordt.
Hoe je omgekeerde psychologie in drie stappen kunt toepassen
Het is natuurlijk niet de bedoeling dat je anderen voortdurend ‘dingen ontzegt’ alleen maar om ervoor te zorgen dat ze doen wat jij wilt. Er gelden een paar voorwaarden om ervoor te zorgen dat manipulatie geen gewoonte wordt.
1- Op wie zul je het toepassen en waarom?
Beantwoordt eerst deze vraag voor jezelf, voordat je deze psychologische techniek toepast. Als het je doel is om ervoor te zorgen dat je kind zich aankleedt om naar school te gaan of dat hij/zij stopt met tv-kijken, ga er dan voor. Als je omgekeerde psychologie echter alleen wilt gebruiken om ervoor te zorgen dat je klanten een nieuw product van je kopen, dan is het misschien verstandiger om eerst nog even goed na te denken of je dit wel wilt doen.
2- Welke gevolgen kan het hebben?
Soms is het zo dat je je kind toestemming geeft om zijn taakjes niet te doen en zorgt dit er juist voor dat hij ze uit zichzelf helemaal perfect doet. Soms zal je plan echter helemaal niet zo uitpakken als je had gehoopt en zal hij alleen maar hartstikke blij zijn dat hij niks hoeft te doen. ‘Joepie, nu kan ik weer lekker verdergaan met mijn videospelletje.’
3- Hoe vrij wil die persoon zich voelen?
Hoe groter de geldingsdrang (de behoefte om het gevoel te hebben dat beslissingen op eigen houtje zijn genomen), des te groter de kans dat iemand een andere weg zal kiezen dan de weg die hem wordt aangeraden. Een persoon die er bijvoorbeeld helemaal niet van houdt om instructies op te volgen, is een geweldige kandidaat voor omgekeerde psychologie.