Omgaan met een geestelijk gezondheidsprobleem in de familie

Door de hele geschiedenis heen is de mensheid helaas bang geweest van geestesziekten. In vele gevallen was de reden dat we ze niet begrepen. Wanneer we te maken krijgen met een geestelijk gezondheidsprobleem in de familie, weten we dus vaak niet hoe we er mee om moeten gaan.

Mensen gingen op zoek naar verklaringen (paranormale, wetenschappelijke of religieuze) en onderzochten behandelingen, met de bedoeling het leven van de mensen die door problemen met de geestelijke gezondheid getroffen werden, te verbeteren… Dit is het verhaal van de overleving van onze soort. De mens heeft dit op zich genomen sinds we voor het eerst te maken kregen met problemen van de geestelijke gezondheid.

Op vlak van de geestelijke gezondheid bestaat er een specifieke gevoeligheid ten aanzien van ernstige of chronische stoornissen. Dit is het gevolg van sociale stigmatisering. Bij de sluiting van verouderde instellingen raakten deze pathologieën meer algemeen bekend. Momenteel is er sprake van een vorm van onbeweeglijkheid in de stappen naar herstel (wanneer genezing niet mogelijk is).

De mensen voor wie deze situatie het moeilijkst is, zijn de families met kinderen, ouders, tantes, ooms of broers en zussen met problemen die hun bevattingsvermogen of begrip overstijgen.

De eerste schok wanneer een geestelijk gezondheidsprobleem in de familie optreedt

De familie van de patiënt zijn de eerste personen die last beginnen krijgen en zich zorgen maken. Zij zijn dus meestal de eersten die merken dat er “iets mis” is. Want het familielid lijdt aan veranderingen in zijn gedrag, emoties en gedachten.

Meestal begint het op een erg ingewikkelde manier. De familieleden ervaren verbijstering en begrijpen het niet. Ze krijgen te maken met wijzigingen in de diagnose en steeds weer die gesprekken en onderzoeken bij de arts.

Eigenlijk kan het zelfs een gedeeltelijke ontkenning van de situatie inhouden. De familie begint te zien hoe hun zoon, broer of vader lijdt. Ze merken hoe hun familielid zich op manieren gedraagt die ze zich nooit konden voorstellen. En ze beginnen vooral getuige te zijn van hoe hun leven beetje bij beetje uiteenvalt. Het is dezelfde persoon, maar tegelijkertijd ook niet.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie wijst geestelijke gezondheid op “de manier waarop een individu met anderen in zijn familie, op het werk, in zijn vrije tijd en met zijn gemeenschap in het algemeen communiceert.”

Wanneer een geliefde persoon zijn evenwicht verliest, dan lijden we. We ontkennen het, stellen het in vraag en geven onszelf de schuld. Vaak halen we ook alles uit de kast in onze zoektocht naar oplossingen en alternatieven.

Negatieve emoties zijn deel van het proces

Het is niet vreemd dat we op een bepaald moment woede, wrok en frustratie voelen. De familie is de ruggengraat van een individu met een geestelijk gezondheidsprobleem. De steun, het begrip, de rust en het evenwicht die de familie verschaft, zijn essentieel.

Achter elke persoon ligt een familiegeschiedenis. Het is een geschiedenis die opgebouwd is uit stadia van erkende aanpassing, waarin al deze gedachten en emoties verzameld zijn.

We hebben het hier over een alarmfase, een periode van verzet en uitputting. Afhankelijk van waar we zijn, zullen we enkele richtlijnen of andere hulp krijgen om te verwerken wat er gebeurt.

De hulpmiddelen voor geestelijke gezondheid omvatten dus ook bestuderen en de beste manieren toepassen om met families verder te gaan. Of de families doen dit tot minstens zover als hun mogelijkheden reiken. Helaas is dit in sommige gevallen heel beperkt.

De meest aangepaste oplossing is de confrontatie met het geestelijk gezondheidsprobleem

Alle vorige stormen hebben de familie, de geliefde persoon en hun vriendschappen ontworteld. Nu komt de laatste en definitieve diagnose van het geestelijk gezondheidsprobleem. Bovendien is nu de tijd gekomen om de confrontatie met de kwestie en de komende veranderingen op een rustige manier aan te gaan.

• Vertrouw op de steun van deskundigen: tijdens het diagnostische proces van je familielid zal je veel deskundigen in de gezondheidszorg leren kennen. Communicatie en antwoorden op je vragen zijn essentieel.
• Volg de richtlijnen: Als je familielid herstelt, feliciteer hem en stimuleer hem om het proces verder te zetten. Laat niet toe dat hij de opvolging van de aandoening laat vallen. Je zal altijd een deskundige vinden die je zorgen en twijfels verlicht. Het is iemand met wie je contact kunt opnemen als je hulp nodig hebt of vragen hebt. De weg is lang, maar je mag niet wankelen.
• Verander je dialoog: Als jij je het idee eigen maakt dat je geliefde geen “zieke persoon” is maar dat “hij een aandoening heeft” of een geestelijk gezondheidsprobleem, dan kan dit helpen. Want misschien zal je ophouden met hem te zien als de symptomen die hij heeft. Bovendien zal je in staat zijn om je te focussen op de persoon die jij kent.

Rust, de basis van herstel

De familie is ongetwijfeld een fundamenteel element van stabiliteit en herstel. Het is dus belangrijk dat je thuis en in hun omgeving een rustige sfeer bewaart. Want dit zal het succes van de behandeling en de therapie rechtstreeks helpen.

De motivatie en de strijd tegen wanhoop en moedeloosheid putten energie uit het emotionele evenwicht in de thuissituatie. Toch is de behoefte van de familie aan verlichting normaal. Leg dus niet al deze emoties op de schouders van de familie. Maar gebruik integendeel een geschikte uitlaatklep voor de voornaamste en de bijhorende emoties die zij voelen.

Niettegenstaande de moeilijkheden mag je nooit vergeten dat vele mensen met een geestelijk gezondheidsprobleem zelfstandig kunnen functioneren. Ze kunnen zonder meer werken, vrienden hebben en een deel van de familie zijn. Daarom is het belangrijk om over de aandoening en de processen te leren. Wanneer je bovendien de geschikte en aangepaste behandeling blijft volgen, dan is het heel goed mogelijk dat de normaliteit gedeeltelijk hersteld kan worden. Dit hangt uiteraard af van het probleem in kwestie.