Johanna Arendt, een pluralistische denker

Hannah Arendt werd vervolgd omdat ze Joods was en ook omdat ze Duits was. Jarenlang was ze "staatloos". Misschien heeft ze daarom een pluralistische manier van denken ontwikkeld.

Johanna Arendt (beter bekend als Hannah Arendt) was een van de grootste denkers van de twintigste eeuw. Hoewel sommigen haar als “filosoof” bestempelden, verwierp ze deze categorisering. Misschien was dat omdat het te beperkt is voor een intellectueel persoon met zulke brede interesses.

Je zou kunnen zeggen dat Hannah Arendt een van de grootste deskundigen was op het gebied van het “Joodse vraagstuk.” In tegenstelling tot andere denkers benaderde ze het onderwerp met grote breedte en kritisch inzicht, ook al was ze zelf Joods.

Haar werk The Origins of Totalitarianism is een echte klassieker als het gaat om politieke theorie. In dit boek legt ze de historische ontwikkeling van antisemitisme, racisme en imperialisme bloot. Uiteindelijk beschrijft ze wat ze “totale overheersing” noemt, wat belichaamd werd binnen het nazisme en het stalinisme.

Een slimme jonge vrouw

Johanna Arendt werd geboren op 14 oktober 1906 in Linder-Limmen, Duitsland. Haar familie was Joods en kwam oorspronkelijk uit Linden, de regio Pruisen, die later deel uitmaakte van Rusland.

Haar vader was een ingenieur, en overleed aan syfilis toen Hannah zeven jaar oud was. Hannahs moeder, Martha Cohn, was een vrouw met liberale ideeën. Ze wilde haar dochter dezelfde opleiding geven die de jongens toen kregen.

Van jongs af aan vertoonde Hannah Arendt tekenen van grote intellectuele vaardigheden, samen met een opstandig karakter. Men zegt dat ze op 14-jarige leeftijd al de werken van Karl Jaspers en Emmanuel Kant had gelezen. Op 17-jarige leeftijd werd ze van school gestuurd vanwege “disciplinaire kwesties.”

Daarna reisde Hannah alleen naar Berlijn, waar ze cursussen theologie en filosofie volgde. Ze begon met studeren en haalde op 18-jarige leeftijd het toelatingsexamen voor de universiteit van Marburg.

Johanna Arendt, een Joodse intellectueel

Martin Heidegger, een populaire man, was een van haar leraren. De twee werden verliefd en begonnen een geheime relatie. Hij was getrouwd en had al kinderen. De situatie werd onhoudbaar voor Hannah, die vervolgens een semester naar de Albert Ludwig Universiteit van Freiburg vertrok.

Daar behaalde ze in 1928 een doctoraat in de filosofie, nadat ze lessen had gevolgd bij Edmund Husserl. Karl Jaspers was de mentor van haar proefschrift en werd later een van haar beste vrienden. In die tijd was ze ook bevriend met veel van de meest opmerkelijke filosofen van haar tijd.

De opkomst van het nazisme begon met een geleidelijke toename van het antisemitisme. Hannah Arendt gebruikte haar eigen huis om veel kinderen en jongeren te helpen vluchten. In 1933 werd ze gearresteerd door de Gestapo en acht dagen lang opgesloten. Daarna vluchtte ze naar Frankrijk, waar ze haar eerste man, Günther Stern, ontmoette.

Een staatloze denker

Hannah Arendt was een van de weinige Europese intellectuelen die zich vanaf het begin radicaal tegen het nazisme had uitgesproken, in tegenstelling tot andere filosofen die zich met het nieuwe regime wilden verzoenen.

In 1937 scheidde Hannah van Günther en in datzelfde jaar trok de Duitse regering haar nationaliteit in. In 1939 wist ze haar moeder Duitsland uit te krijgen. Daarop trouwde ze in 1940 met Heinrich Blücher.

Kort daarna werd ze naar een concentratiekamp in Frankrijk gestuurd voor de misdaad dat ze Duits was, ook al was ze dat niet meer. Ze wist daar te ontsnappen en emigreerde samen met haar man en moeder naar de Verenigde Staten.

Eenmaal in de Verenigde Staten werkte ze als journalist, een vak waarin ze al ervaring had omdat ze dat in Europa gedaan had. In 1951 werd ze Amerikaans staatsburger, hoewel ze altijd zei dat haar hart verbonden was met Duitsland door taal, kunst en poëzie.

Hannah Arendt had een prachtige carrière

Toen ze Amerikaans staatsburger werd, “bevrijdde” ze zich van haar staatloze status. Eigenlijk zei ze dat het hebben van een staatsburgerschap het recht was om rechten te hebben. Ze ontwikkelde vanaf dat moment een briljante carrière en schreef haar grootste werken in de Verenigde Staten.

In 1961 werkte ze als correspondent voor The New Yorker en deed ze verslag van het proces tegen de nazi Adolf Eichmann, een oorlogsmisdadiger. Het artikel droeg als ondertitel “The banality of evil” (de banaliteit van het kwaad) en was zeer omstreden.

In 1959 werd ze de eerste vrouw die les gaf aan de Universiteit van Princeton. In 1963 werd ze hoogleraar aan de Universiteit van Chicago en werkte daarna in andere academische centra.

Haar geliefde echtgenoot stierf in 1970. Vier jaar later kreeg Hannah een hartaanval waarvan ze herstelde. Ze bleef werken tot 1975, toen een tweede hartaanval haar het leven kostte tijdens een academische bijeenkomst.