Hoe worden emotionele herinneringen geconsolideerd in de hersenen?

De wetenschap beweert dat de slaap, meer bepaald de REM-fase, beslissend is voor de consolidatie van herinneringen met een bepaalde emotionele lading in de hersenen. In feite zijn geheugen, emoties, en nachtrust innig met elkaar verbonden.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Waarom zijn traumatische en zeer pijnlijke ervaringen zo moeilijk te vergeten? Begrijpen hoe emotionele herinneringen in de hersenen geconsolideerd worden is lange tijd een raadsel voor wetenschappers geweest. In feite bepalen herinneringen die doordrenkt zijn van het volle palet van ons universum van emoties voor een deel wie we zijn. Het is een deel dat de wetenschap graag beter zou willen begrijpen.

Er zijn verschillende theorieën die proberen te onthullen hoe we elk feit, nuance, situatie en doorleefde ervaring codificeren en oproepen. Iets dat inherent is aan mens-zijn is inderdaad dat alles wat ons hoop, angst, verbazing, verdriet of smart bezorgt veel meer in het geheugen blijft hangen. Het is alsof iemand het in de diepten van onze hersenen heeft geboetseerd.

De slimste en geleerdste deskundigen op het gebied van de neurowetenschappen beweren dat achter deze eigenaardigheid de neurotransmitters liggen. Ze bemiddelen bij de consolidatie van het langetermijngeheugen en ook bij de emotionele inhoud. Er is echter nog een ander fascinerend element dat inherent is aan dit opslagproces.

In feite lijkt het de slaap te zijn die de sleutel is tot de machinerie waarin emotionele herinneringen voor altijd bewaard blijven.

Hoe emotionele herinneringen in de hersenen geconsolideerd worden

Een onderzoek (Engelse link) van de Huazhong Universiteit voor Wetenschap en Technologie (China) beweerde dat mensen met slapeloosheid een verhoogd risico op depressie lopen. Dit valt samen met een hypothese die veel neurowetenschappers al lang overwegen.

Ze beweren dat slaapbeperking niet alleen ons geheugen beïnvloedt, maar ook ons emotioneel welzijn. Bovendien suggereren ze dat patiënten met chronische slaapstoornissen tot 90 procent kans hebben op het ontwikkelen van een zware depressie. Dit suggereert dat een goede nachtrust niet alleen de sleutel is tot het vaststellen van herinneringen. Het leidt ook tot een betere regulatie van emoties.

Het belang van de REM-slaap bij de vorming van neutrale en emotionele herinneringen

De Universiteit van Notre Dame (Frankrijk) deed onderzoek (Engelse link) met een groep patiënten in hun slaapafdeling. Ze beweerden dat de REM-slaap zowel de verwerking als de consolidatie van emotionele herinneringen bevordert. Op de een of andere manier articuleert het laatste stadium van de slaap de definitieve vestiging van dit soort informatie in de hersenen.

We weten allemaal dat een goede nachtrust doorslaggevend is voor het goed functioneren van onze hersenfuncties. In die uren slaap verwijderen de hersenen cellulair afval, zodat we gezonde cognitieve systemen behouden. Bovendien bevordert het nieuwe neurale verbindingen, ordent het de geleerde informatie en gooit het weg wat het als onbelangrijk beschouwt.

Het beheert en vestigt echter niet alleen neutrale herinneringen. Het consolideert ook langdurige emotionele herinneringen in de hippocampus en in verschillende neocorticale gebieden.

De hippocampus en de amygdala: promotors en hoeders van emoties

Het inzicht in het mechanisme van het geheugen is de laatste jaren opmerkelijk verbeterd, dankzij neuro-beeldvormingstechnieken. Inderdaad heeft magnetische resonantie beeldvorming het mogelijk gemaakt te begrijpen hoe emotionele herinneringen in de hersenen geconsolideerd worden.

Zowel de hippocampus als de amygdala begunstigen ervaringen als trauma, geluk, liefde, of angst. Die worden dan, (ten goede of ten kwade) blijvende herinneringen. Slaap is de schakel die hun vorming bevordert en begunstigt.

Zowel de korte-golf cycli als die welke de REM-slaap begeleiden reactiveren de hippocampale geheugensporen. Dit geheel van golven en hun frequenties is namelijk beslissend voor het reactiveren van herinneringen, het coderen en consolideren ervan. Het is een fascinerend proces.

De manier waarop het emotionele geheugen in de hersenen geconsolideerd wordt hangt af van de nachtrust

Al het bovenstaande kan de vraag oproepen, wat zou er gebeuren als een individu te maken krijgt met een langdurig slaaptekort? Zouden ze zich die meest intense en emotionele ervaringen niet meer herinneren? Niet helemaal.

Wat er zou gebeuren is dat hun geheugen, in het algemeen, zou verslechteren en dat depressieve symptomen zouden opduiken. Een tekort aan slaap heeft inderdaad een grote invloed op de hersenen.

Het zou interessant zijn om de mogelijke verbanden tussen chronische slaapstoornissen en veranderingen in het emotionele geheugen bij verschillende psychiatrische aandoeningen beter te begrijpen. Vooruitgang boeken in dit opzicht zou ons namelijk in feite in staat stellen meer vernieuwende en doeltreffende interventies te ontwikkelen.

Zorg dragen voor, aandacht schenken aan, en bevorderen van een goede slaaphygiëne is doorslaggevend voor onze gezondheid in het algemeen. Dat geldt ook voor de psychische gezondheid.

Onze herinneringen, zowel de ongelukkige als de minder vriendelijke, maken uit wie we zijn. Ze boetseren ons en vormen ons in een voortdurend proces dat nooit ophoudt. Bovendien geven ze ons de mogelijkheid om helderder en vriendelijker ervaringen vorm te geven, die bijvoorbeeld jeugdtrauma’s kunnen tegengaan.