Hoe overleeft een kind in een disfunctioneel gezin?
Opgroeien in een disfunctioneel gezin kan kwetsuren veroorzaken, die ernstige gevolgen hebben voor het latere leven. Maar dit soorten gezinnen komen veel meer voor dan we denken. Emotionele manipulatie, vernederend gedrag, gebrek aan empathie of gevoeligheid, communicatieproblemen en afhankelijkheid zijn allemaal kenmerken die wijzen op een disfunctioneel gezin.
Wanneer kinderen in een thuis als dit opgroeien, dan moeten ze zich aanpassen om te overleven. Dat doen ze om zichzelf te beschermen tegen een omgeving die allesbehalve ideaal is. Bovendien nemen ze disfunctionele gedragspatronen waar, die ze waarschijnlijk zullen imiteren wanneer ze volwassen zijn.
De gezinsomgeving kan de psychologische ontwikkeling van kinderen vergemakkelijken of verhinderen. Daarom is het zo belangrijk.
Vijf soorten rollen
We hebben het al gezegd, disfunctionele gezinnen komen vaak voor. Het is dus ook redelijk normaal dat kinderen moeten leren om verschillende rollen aan te nemen. Deze rollen geven hen de mogelijkheid om zichzelf ofwel te beschermen ofwel om zich te onderwerpen aan de dingen die rond hen gebeuren. Er zijn vijf soorten rollen die kinderen kunnen uitspelen. De keuze zal afhangen van de persoonlijkheid van het kind en van het type disfunctioneel gezin waarin hij of zij opgroeit.
De rollen die kinderen aannemen
Het opstandige kind – een kind met gedragsproblemen dat in opstand komt tegen elke vorm van autoriteit. Dit kind is waarschijnlijk opgegroeid in een thuis waar de ouders gescheiden zijn of waar er sprake was van misbruik.
De schuldige – een kind dat altijd de schuld gekregen heeft en dat de schuldgevoelens met zich blijft meedragen. Dit kind heeft een negatief zelfbeeld en werd door de ouders nooit gewaardeerd.
De kleine volwassene – dit kind heeft de rol van zijn ouders op zich genomen. Op vroege leeftijd zijn deze kinderen al rijp. Ze hebben ook geen normale kindertijd. In het algemeen zijn de ouders emotioneel onvolwassen en niet in staat om de verantwoordelijkheid voor hun leven te dragen.
Het niet-waardevolle kind – een kind wiens behoeften genegeerd worden en dat geleerd heeft zijn emoties te onderdrukken. Het gevolg is dat deze kinderen meestal verlegen en stil zijn. Hun ouders letten niet echt veel op hen, aangezien ze waarschijnlijk druk bezig zijn met hun relatieproblemen. Deze kinderen geloven dat ze het niet waard zijn graag gezien te worden.
De manipulator – dit kind leert dat het zonder manipulatie niet krijgt wat het wil. Deze kinderen hebben heel waarschijnlijk ouders die niet weten hoe ze grenzen moeten stellen en die bovendien ook niet erg geïnteresseerd zijn in de kinderen. Ze geven hen liever een computerspelletje of wat snoep, alleen maar zodat ze met rust gelaten worden.
Opgroeien in een disfunctioneel gezin
Ouders zeggen vaak dat ze moeilijke of opstandige kinderen hebben die hen gek maken. Maar wat ze niet beseffen, is dat de kinderen met hun gedrag alleen maar vragen om genegenheid, aandacht en waardering.
Misschien kunnen sommigen onder ons zich in enkele rollen herkennen. Misschien hebben we ze onbewust opgenomen toen we nog erg jong waren en het leven of relaties nog niet begrepen. Elke rol ontwikkelt zich naargelang de manier waarop het gezin rond ons zich gedraagt en welk gevoel de leden ons geven.
In een disfunctioneel gezin wijzen de ouders vaak met de vinger naar de jongste kinderen. Zij vinden hen problematisch. Bovendien klagen ze dat de kinderen egoïstisch zijn. Maar de waarheid is dat het probleem altijd bij de ouders begint. Want deze volwassenen hebben niet geleerd, of zijn niet aangeleerd, hoe ze op een gezonde manier met anderen moeten omgaan.
De kinderen beginnen disfunctionele gedragspatronen te leren die ze in een niet zo verre toekomst zullen herhalen. We bekijken een voorbeeld. Stel dat een kind opgroeit in een disfunctioneel gezin waar er sprake is van misbruik en afhankelijkheid. De ouders verdrinken in hun eigen problemen. Dus het kind krijgt van hen ook geen enkele aandacht en voelt zich zelfs schuldig. De kans is dan groot dat dit kind de ‘rol’ aan zal nemen van het niet-waardevolle kind.
Gevolgen voor de toekomst
Wat voor soort relaties kunnen deze kinderen in de toekomst hebben? Wat staat hen te wachten? Het is hoogst waarschijnlijk dat het relaties zullen zijn waarin zij zullen lijden. Want ze zullen het gevoel hebben dat ze geen keuze hebben. Zelfs als ze terechtkomen bij iemand die hen ook mishandelt, zullen ze deze slechte behandeling waarschijnlijk verdragen. Want ze hebben geleerd dat dit een normale manier is om met mensen om te gaan.
En hoe zit het met hun relaties op het werk of met hun vriendschappen? Hun gebrek aan eigenwaarde en het voortdurende schuldgevoel zullen hen het gevoel geven verantwoordelijk te zijn voor hun eigen mislukkingen en ook voor die van anderen. De kans is dus groot dat ze perfectionistisch worden.
Het gezin is de omgeving waar kinderen opgroeien. Daar leren kinderen hoe met anderen om te gaan. Als het ons niet kan schelen of we onze relaties verbeteren, eventuele communicatieproblemen oplossen of dat we een goed voorbeeld zijn voor de jongste leden van ons gezin, waarmee zijn we dan bezig? Dan bestendigen we schadelijke gedragspatronen die onze kinderen veel lijden zullen bezorgen.
Zelfs al zijn velen van ons opgegroeid in een disfunctioneel gezin, toch spelen we in ons volwassen leven de hoofdrol, en we kunnen al deze kwetsuren uit onze kinderjaren helen en de koers van ons leven veranderen.
