Hoe kun je helpen na terugvallen bij verslavingen?

Ze waarschuwen je op vluchten: Voordat je anderen helpt, zet je je eigen zuurstofmasker op. In dit geval is het hetzelfde: een goede emotionele toestand stelt je in staat iemand die verslaafd is te ondersteunen, door deze reeks psychologische aanbevelingen te volgen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Sharon Laura Capeluto.

Laatste update: 01 juni, 2024

Wanneer iemand in je omgeving verslaafd is en terugvalt, is het cruciaal om voorzichtig en met empathie te helpen. Dit komt omdat ongeveer 50% van de mensen met problematisch drugsgebruik een terugvallen krijgt na behandeling voor verslavingen. In deze context worden verzorgers vaak geconfronteerd met aanzienlijke uitdagingen.

Richtlijnen in zo’n situatie zijn onder andere het vermijden van sociaal isolement en het helpen van de persoon bij het identificeren van triggers voor gebruik of actie. Laten we eens kennismaken met alle strategieën.

Terugvallen bij verslavingen: een voortdurende dreiging

Elke terugval brengt een mengeling van emoties met zich mee die moeilijk te hanteren zijn, zowel voor de verslaafde als voor degene die hem/haar begeleidt; zorgen, verdriet, frustratie en onmacht. Het is echter essentieel om te beseffen dat terugvallen bij verslavingen deel uitmaakt van het ziekteproces.

Volgens een rapport van het National Institute on Drug Abuse (Engelse link) is de frequentie van terugval bij verslaving vergelijkbaar met andere chronische ziekten zoals hoge bloeddruk of astma. In al deze gevallen duiden terugvallen bij verslavingen op de noodzaak om de behandeling te hervatten of aan te passen.

Sleutels om te helpen na terugvallen bij verslavingen

Iemand van wie je houdt zien lijden is verwoestend. Geliefden investeren liefde, energie en hoop in het ondersteunen van herstel, dus getuige zijn van een terugval is zeer pijnlijk.

Tegelijkertijd herinnert dit scenario ons eraan hoe verraderlijk en uitdagend verslaving is en genereert het misschien gevoelens van schuld of twijfel over hoe ermee om te gaan. Besteed daarom aandacht aan de volgende hulpmiddelen voor het omgaan met een terugval.

1. Ken de ziekte

Als eerste stap in het helpen van een verslaafde met een terugval is het essentieel om een volledig beeld te hebben van de ziekte. Verslaving wordt gekenmerkt door het dwangmatig nastreven van drugs of gedrag, ondanks nadelige gevolgen.

Het is cruciaal om te begrijpen dat het geen onwil of bewuste keuze is, maar dat er biologische en chemische veranderingen in de hersenen plaatsvinden, die van invloed zijn op de impulscontrole, de besluitvorming en het vermogen om weerstand te bieden aan de drang om de verslavende stof te gebruiken.

2. Empathisch en actief luisteren

Dit houdt in dat je luistert zonder te oordelen, zonder te onderbreken en zonder te proberen direct advies of aanwijzingen te geven. Het is cruciaal om een vijandige of boze houding te vermijden, omdat dit ertoe kan leiden dat de persoon afstand neemt. Betekent dit dat je hun gedrag steunt? Natuurlijk niet.

Het gaat er eerder om een veilige en ondersteunende ruimte te bieden, want het is essentieel dat de persoon begrijpt dat het je bedoeling is om hem of haar te helpen zich beter te voelen. Soms betekent dit dat je dingen moet zeggen die misschien moeilijk of ongemakkelijk zijn om te horen, maar je moet altijd een empathische toon aanslaan.

3. Vermijd om degene te zijn die toezicht houdt op hun gebruik

Je hoeft geen toezichthouder of tegenstander te worden om een verslaafde te helpen, omdat dit waarschijnlijk sterke weerstand zal veroorzaken. In plaats daarvan is het effectiever om hun onafhankelijkheid aan te moedigen en vooral hun gevoel van verantwoordelijkheid in het herstelproces.

Een nuttige strategie om iemand te helpen die verslaafd is, is om samen te werken om te voorkomen dat ze in contact komen met stoffen of probleemgedrag. Moedig hen bijvoorbeeld aan om grenzen te stellen aan mensen of plaatsen waar ze vroeger gebruikten, zoals wegblijven uit bepaalde omgevingen of gezelschap.

Stel daarnaast alternatieve activiteiten voor die hen helpen om hun gedachten bezig te houden en weg te blijven van verleidingen.

4. Help ze om sociale contacten te onderhouden

Sociaal isolement komt vaak voor bij mensen die terugvallen in alcoholisme of drugsgebruik. Het is ook een van de belangrijkste risicofactoren. Het aanmoedigen van sociale contacten kan enorm helpen.

Moedig hen aan om positieve relaties te onderhouden en deel te nemen aan sociale activiteiten die hen interesseren, met als doel hun emotionele steun te versterken.

5. Versterk prestaties

Het erkennen en vieren van vooruitgang, hoe klein ook, is de sleutel tot het behouden van de motivatie en eigenwaarde van iemand in herstel. Dit omvat het waarderen van hun inspanningen en het benadrukken van hun vooruitgang, zelfs in moeilijke situaties van terugval.

Tegelijkertijd biedt het een leidraad voor het stellen van kortetermijndoelen. Het is echter essentieel dat ze haalbaar en realistisch zijn, omdat ze een gevoel van richting en prestatie geven. Doelen kunnen bijvoorbeeld zijn: het bijwonen van bijeenkomsten van steungroepen, tijd vrijmaken voor lichaamsbeweging of het oefenen met stress- en angstmanagementstrategieën.

6. Moedig hen aan om professionele hulp te zoeken

Een essentiële stap in het helpen van een verslaafde is hen aanmoedigen om professionele hulp te zoeken. Als ze nog geen behandelingsteam hebben, is het essentieel dat je ze helpt om de juiste bronnen te vinden. Je kunt hierbij denken aan het onderzoeken van afkickcentra, gespecialiseerde therapeuten en/of ondersteuningsprogramma’s in de gemeenschap.

Met name cognitieve therapie is een van de belangrijkste middelen om ermee om te gaan. In dit scenario is het de bedoeling om negatieve gedachten te veranderen die herstel in de weg staan, zoals “ik kan het leven niet aan zonder te gebruiken”, “ik heb controle en kan af en toe gebruiken” of “ik ben niet in staat om te veranderen”.

Waarom hebben mensen terugvallen bij verslavingen?

Zoals hierboven vermeld, betekent de chronische aard van verslaving dat het risico op terugvallen altijd aanwezig is, zelfs na langdurige periodes van onthouding. De redenen voor terugvallen bij verslavingen kunnen echter divers en complex zijn. Hieronder worden er enkele genoemd:

• Overmoed in het vermogen om onthouding vol te houden.
• Emotionele triggers zoals stress, angst of depressie.
• Gebrek aan adequate steun van familie, vrienden of gezondheidsprofessionals.
• Blootstelling aan situaties of omgevingen die geassocieerd worden met middelengebruik of verslavingsgedrag.

Een ander relevant feit is dat geschat wordt dat ongeveer 70% van de verslaafde mensen die terugvallen dit doen tijdens de eerste zes maanden (Engelse link) na de behandeling, met als bijdragende factoren polysubstantiegebruik en gebrek aan motivatie om te veranderen.

Kun je de symptomen van mogelijke terugvallen bij verslavingen herkennen?

Ja. In veel gevallen is het mogelijk om bepaalde waarschuwingssignalen of symptomen te herkennen die kunnen wijzen op een mogelijke terugval. Bijvoorbeeld als de persoon prikkelbaar en defensief is , niet meer naar bijeenkomsten van steungroepen gaat, plotselinge stemmingswisselingen heeft en zijn probleem ontkent of minimaliseert.

Als je deze tekenen bij iemand in je omgeving opmerkt, is het cruciaal om niet weg te kijken. Om te proberen terugvallen bij verslavingen te voorkomen, kan een combinatie van strategieën worden toegepast, waaronder de strategieën die hierboven zijn genoemd en enkele aanvullende.

Deze omvatten het helpen identificeren van de specifieke triggers die bijdragen aan het dwangmatige gebruik of gedrag en het ondersteunen van haar om grenzen te handhaven in haar relaties en dagelijkse activiteiten om haar herstel te beschermen. Dit omvat ook “nee” leren zeggen tegen situaties of mensen die een risico vormen voor haar proces.

Om een verslaafde te helpen, moet je eerst voor jezelf zorgen

Verslaving is een moeilijke strijd waarbij veel factoren een rol spelen, waarvan we er veel niet in de hand hebben. Als iemand van wie we houden het moeilijk heeft, is ons instinct om hem of haar te beschermen, toch? We schieten te hulp met al onze energie en ons hart. Niemand zegt dat je het niet moet doen, maar zorg ervoor dat je het niet laat schieten.

“Doe in geval van nood eerst je zuurstofmasker op en help dan pas anderen”. Heb je deze beroemde instructie wel eens gehoord in vliegtuigen? Het is ook een belangrijke levensles. Als we iemand proberen te redden zonder zelf goed te zijn, lopen we het risico dat we zonder lucht komen te zitten en niet kunnen helpen zoals we zouden willen.