Het Lucifer-effect: als goede mensen slecht worden
We zijn allemaal in staat om een ander te martelen, zegt de befaamde onderzoeker en psycholoog Phillip Zimbardo. Het enige dat nodig is, zijn de noodzakelijk condities om goede mensen in slechte mensen te veranderen. Dit fenomeen wordt het Lucifer-effect genoemd.
Zimbardo’s bewering is gebaseerd op het idee dat we allemaal een goede en een slechte kant hebben. De kant die we laten zien, is afhankelijk van welke versie van ons het beste geschikt is voor de situatie.
We moeten ons afzetten tegen het idee dat slechtheid abnormaal of pathologisch is. Niemand is volledig goed of volledig slecht. We zijn enkel een spectrum van grijze gebieden waarin soms het wit overheerst en soms het zwart.
“De menselijke geest [heeft een] oneindige capaciteit om ons vriendelijk of gemeen te maken, zorgzaam of onverschillig, creatief of destructief. En het kan ervoor zorgen dat sommige van ons afschuwelijke dingen doen, terwijl anderen op datzelfde moment een heldendaad verrichten.”
-Phillip Zimbardo-
Het experiment dat heeft geleid tot het Lucifer-effect
Paus Johannes Paulus de Tweede heeft gezegd dat hemel en hel zich binnenin ons bevinden en dat we er daardoor niet aan kunnen ontsnappen. Je hoeft geen katholiek te zijn om deze bewering te begrijpen – het zorgt ervoor dat we de realiteit kunnen accepteren dat we niet altijd goed zijn voor anderen.
Darth Vader was de ultieme slechterik, totdat we konden zien dat ook hij gewoon een mens was die zichzelf liet meeslepen door zijn emoties en ambities, waardoor hij een slechterik werd die gedomineerd werd door zijn duistere kant. (Als kanttekenng kunnen we vermelden dat het Star Wars-voorbeeld perfect is om kinderen te leren wat goed en kwaad is.)
Terugkerend naar het experiment waar het Lucifer-effect vandaan komt, besloten Phillip Zimbardo en zijn team in 1971 om een nepgevangenis op te zetten in een toegestaan gedeelte van Stanford University.
De vrijwilligers die aan het onderzoek deelnamen, werden van te voren onderzocht om er zeker van te zijn dat ze psychologisch, lichamelijk en emotioneel stabiel waren. Het leken allemaal gezonde studenten die deel wilden uitmaken van zo’n uniek onderzoek en die zich ervan bewust waren wat het inhield.
Ieder van hen werd willekeurig een rol toebedeeld, als gevangene of bewaker, voor een experiment dat twee weken zou duren. Maar na zes dagen moest het al worden gestaakt, vanwege de dingen die in de kelder, die als gevangenis was omgebouwd, plaatsvonden. Het experiment werd te realistisch: de gevangenen werden snel onderdanig en depressief en de bewakers werden al snel sadistisch, agressief en gemeen.
Deze mensen gingen zo op in hun rol, dat ze zich dominant en autoritair gingen gedragen tegenover de andere deelnemers. Ze waren niet geïndoctrineerd, er was ze alleen verteld dat ze gevangenisbewakers waren. Maar het Lucifer-effect kreeg ze te pakken.
Zoals uitgelegd in het boek met dezelfde naam, gebeurt het Lucifer-effect als gevolg van situaties waarin sociale macht geschikt is, waarbij je het pad van het kwaad opgedreven wordt.
De meerderheid van ons zou toegeven aan onze duistere kant onder omstandigheden die dat eisten, als we onze identiteit kwijt raken en als we onder druk worden gezet om geweld en onderdrukking te plegen.
Het Stanford-experiment op het grote scherm
De filmindustrie wilde dit indrukwekkende onderzoek naar de bioscoop brengen, dus ze produceerde de film Das Experiment. Hier is een trailer voor de film:
https://www.youtube.com/watch?v=1gXnAHfVcKY&feature=youtu.be
Er is geen twijfel over dat de mens over veel vriendelijkheid beschikt, maar ook erg sinister en gemeen kan zijn. We worden er moe van om dit iedere dag in het nieuws te zien. Maar je kunt voorkomen dat het kwaad zich binnenin je vestigt en je weg door het leven gaat bepalen. Je ervan bewust zijn, veranderen en het controleren van het Lucifer-effect is zeker mogelijk.
