Het hyper-empathie syndroom: te veel van het goede

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Het is net alsof mensen met het hyper-empathie syndroom lange antennes hebben die elke emotie oppikken die om hen heen trilt.

Maar uiteindelijk verliezen ze zichzelf in de behoeften van andere mensen. Want ze vergiftigen zichzelf met te veel medeleven. Ze voelen zich zelfs schuldig voor de pijn die anderen ervaren. Het is pijnlijk en uitputtend.

Misschien verrast het je dat dit een “syndroom” is. Gaan we te ver als we schijnbaar “normale” gedragingen bestempelen als pathologisch?

Het antwoord is nee. En daarvoor bestaat er een verklaring. Als de DSM-V hyper-empathie definieert als een kenmerk van persoonlijkheidsstoornissen, dan is daarvoor een goede reden.

Elk gedrag dat het moeilijker maakt om met andere mensen om te gaan, dat lijden veroorzaakt, en dat je tegenhoudt om een normaal leven te leiden, heeft een diagnose nodig en een bepaalde behandeling.

Mensen met te veel empathie of hyper-empathie, die een aanhoudend patroon van ellende en onvermogen vertonen om in hun sociale, persoonlijke en professionele leven te functioneren, tonen signalen van een persoonlijkheidsstoornis.

Nu is het belangrijk om duidelijk te maken dat er een verschil is tussen echt gevoelig zijn en het hyper-empathie syndroom hebben.

In haar interessante boek Women Who Love Psychopaths bespreekt Sandra L. Brown hoe vele vrouwen niet enkel het psychopathisch gedrag van hun partner begrijpen maar het soms zelfs gaan rechtvaardigen.

Hun buitensporige empathie verhindert hen met andere woorden om duidelijk het roofdier te zien dat zich voor hun neus bevindt. Ze gebruiken eigenlijk zelfs ongelooflijk geraffineerde en slimme manieren om de gewelddadige handelingen van hun partner te verdedigen. Dit is een duidelijk bewijs dat het hyper-empathie syndroom een stoornis is. Dat betekent ook dat dit syndroom de moeite waard is om bij stil te staan en te bespreken.

Empathie en hyper-empathie, een dunne lijn tussen evenwicht en pathologie

Empathie is een positieve, handige en wenselijke eigenschap. Je zou dan misschien denken dat er niets mis is als je “te veel” empathie hebt. Maar net als bij alles in het leven is te veel nooit goed. Want het beste is dat je een gezond evenwicht hebt.

Het hyper-empathie syndroom tast jouw vermogen aan om jezelf te onderscheiden van andere mensen. Empathie betekent dat je jezelf in de plaats van iemand anders stelt. Maar het is belangrijk dat we hier beklemtonen dat je nooit mag stoppen jezelf te zijn, wanneer je dit doet.

Bovendien is het belangrijk de verschillende soorten empathie die je kan ervaren, te herkennen. Welke soorten zijn gezond en welke soorten neigen al naar pathologie?

• Emotionele empathie: Dit heeft te maken met het vermogen de emoties en gevoelens te ervaren die iemand anders doormaakt. Je voelt met hen mee. Je voelt hoe zij zich voelen.
• Cognitieve empathie: Dit geeft je een meer volledige en precieze kennis van de inhoud van de gedachten van een andere persoon. Je weet en begrijpt wat ze voelen.
• Buitensporige empathie of hyper-empathie: Dit betekent dat je tegelijkertijd een spiegel en een spons bent. Want je voelt niet alleen wat de andere persoon voelt. Je lijdt er ook onder. Het is een lichamelijke pijn die angstgevoelens veroorzaakt. Je onderwerpt je aan hun behoeften. Het resultaat is dat je niet meer ziet waar jij bent en waar zij beginnen.

Hoe is het om het hyper-empathie syndroom te hebben?

We beschrijven hier de kenmerken van mensen met het hyper-empathie syndroom. Het zal je helpen om een onderscheid te maken tussen emotionele gevoeligheid en pathologische overgevoeligheid. Bovendien tonen we je hoe de DSM-V deze gedragingen onderscheidt.

• Ten eerste ervaren deze mensen een ineenstorting van hun identiteit en hun sociale vaardigheden.
• Het komt ook vaak voor dat ze andere stoornissen ontwikkelen die gepaard gaan met dwangmatige handelingen en een psychose.
• Vaak hebben ze stemmingswisselingen. Dit kan gaan van een diepe depressie tot een overdreven en ongebreideld geluksgevoel.
• Deze mensen zijn geduldig en afhankelijk. Ze willen de problemen van iedereen oplossen. De reden is dat ze het beeld willen versterken dat ze waardevol en nodig zijn. Ze hebben behoefte aan voortdurende interactie. Hun zelfwaardering hangt af van de gunsten die ze anderen leveren. Als iemand probeert om hen grenzen op te leggen, dan voelen ze zich gekwetst en afgewezen.
• Ze zijn ook overbezorgd en ondermijnen de autonomie van andere mensen.
• Omdat ze overdreven empathisch zijn, krijgen ze op het werk ernstige problemen om productief te zijn. Bovendien hebben ze het gevoel dat niemand hun altruïsme begrijpt en hun behoefte om anderen te ondersteunen en te helpen.
• Een laatste maar niet minder belangrijk kenmerk is dat je vaak ziet hoe ze van overdreven empathie overgaan naar wrevel. Want ze hebben zoveel ontgoochelingen meegemaakt dat ze uiteindelijk zichzelf gaan afzonderen en zich onderdompelen in woede en moedeloosheid.

Wat kan je doen als je te veel empathie hebt?

Op dit moment vragen de meesten van jullie zich waarschijnlijk af wat ervoor zorgt dat iemand zoveel lijdt door de emoties van andere mensen op zich te nemen. Wel, over dit onderwerp heeft men de voorbije jaren veel vooruitgang geboekt. Want onderzoekers ontdekken nu de genetische en neurochemische basis van hyper-empathie.

Want ze leren veel van de zogenaamde empathie-spectrumstoornissen. Voorbeelden hiervan zijn het syndroom van Asperger, het hyper-empathie syndroom en de borderline persoonlijkheidsstoornis. Het is een interessant onderwerp dat in de komende jaren betekenisvolle antwoorden en betere behandelingsmethoden zal verschaffen.

Als je last hebt van te veel empathie, dan kunnen we jou nu slechts één antwoord geven. En ons advies kan niet eenvoudiger zijn: zoek professionele hulp.

Of je je nu op het meest pathologische uiteinde van empathie bevindt of je bent gewoon overgevoelig, toch is het altijd een goed idee om een aantal technieken te leren. Want ze kunnen je helpen om grenzen te stellen, meer controle over je eigen gedachten te hebben, beter zorg te dragen voor je eigen behoeften en op een nauwkeurigere manier je eigen identiteit en eigenwaarde te bepalen.

Vergeet niet dat overdreven empathie jou niet alleen ontmoedigt. Het zondert je ook af van de rest van de wereld.

Het is echt niet de moeite waard je vast te klampen aan een wereld van voortdurende leegheid en kwelling. Zet nu de eerste stap!