Gedwongen diversiteit: is het echt een probleem?

Veel van degenen die verantwoordelijk zijn voor producties voor het kleine en het grote scherm geven blijk van hun streven om de invalshoek te verruimen als het erom gaat de personages gestalte te geven. Dit voornemen komt echter niet altijd op een succesvolle manier tot stand.

We vatten gedwongen diversiteit op als de verplichting om, in verschillende artistieke en culturele media, de sociale diversiteit van de bevolking weer te geven. Met andere woorden, mensen met huidskleur, seksuele identiteit, of behoeften die buiten de ‘norm’ vallen.

In de wereld van film en tv interpreteert men dit verschijnsel als het verkeerd voorstellen van de kenmerken van bekende personages om er diverse verhaallijnen in te verwerken. Maar soms strookt het niet met logische of historische werkelijkheden. Bijvoorbeeld de voorstelling van Anne Boleyn met een zwarte huidskleur.

Deze werkelijkheid begon een paar jaar geleden en is nu aanwezig in veel van de inhoud die we consumeren. Zowel Disney als Netflix, hebben inderdaad specifieke clausules die de verschijning van steeds meer diverse personages in hun producties eisen.

Zo zijn er films als Coco of Encanto, en series als Atypical, The Good Doctor, en Bridgerton. Is er dan echt een probleem?

Het is waar dat normen van inclusie en rassendiversiteit op dit moment nodig zijn. Inderdaad, wat zou er gebeuren als we deze groep mensen geen aanwezigheid geven in ruimten die traditioneel door blanke, ‘normale’ en heteroseksuele personages bezet worden? Laten we eens kijken.

Gedwongen diversiteit: voors en tegens

De term, gedwongen diversiteit, wordt traditioneel gebruikt door hen die zich ergeren aan de verandering in bepaalde plotvertellingen van de audiovisuele media. Zo winnen vrouwen nu meer terrein in de wereld van de film. De rollen zijn veranderd en mannen hoeven meisjes niet langer te redden.

Verder zijn zwarte, Latijns-Amerikaanse of Aziatische acteurs of personages steeds vaker aanwezig, zowel voor als achter de camera. Hetzelfde gebeurt met seksuele diversiteit.

Loki is, bijvoorbeeld, het eerste Marvel personage dat openlijk biseksueel is. Dan is er de controversiële film, Lightyear, die al in 14 landen verboden is. Dit omdat hij de eerste kus tussen twee mensen van hetzelfde geslacht toont.

Sommigen zien inclusie als een marketing strategie. Of, als de ‘woke’ politieke ideologie ( de progressieve mentaliteit die alle onrecht, echt of niet, wil bestrijden), die de laatste jaren zo de overhand heeft. Hoe het ook zij, het is duidelijk dat het bestaat om zichtbaarheid te geven en erkenning te bieden aan hen die tot voor kort geen aanwezigheid hadden in de publieke sfeer.

Zonder twijfel is dit hoogst noodzakelijk.

Inclusie als strategie om een eind te maken aan discriminatie

Het Annenberg Inclusion Initiative is een Amerikaanse stichting die jaarlijks de processen van inclusie in de best verdienende films analyseert. Deze analyses voert men sinds 2007 uit. In het laatste rapport (Engelse link) werd opgemerkt dat 41 procent van de hoofdrolspelers of medespelers in 2021 vrouw was.

Van dit totaal was 32 procent van een historisch uitgesloten ras of etniciteit. Hoe bemoedigend deze gegevens ook zijn, er zijn gebieden waarop we geen vooruitgang boeken.

Vanaf 45 jaar is het bijvoorbeeld onwaarschijnlijk dat een vrouw een hoofdrol krijgt als ze geen gevestigde acteur is zoals Meryl Streep of Frances McDormand. Zwarte vrouwen hebben het nog moeilijker. Daarom zijn er nog steeds groepen die men buitensluit. Dit ondanks dat er wel al een grote vooruitgang is geboekt op dit punt

We hebben niet te maken met een verschijnsel van gedwongen inclusie. Het is noodzakelijke inclusie om een stem en aanwezigheid te bieden aan degenen die gewoonlijk niet op het grote en kleine scherm te zien zijn.

Wanneer diversiteit verkeerd wordt voorgesteld

Men gebruikt gedwongen diversiteit vaak op een denigrerende manier gebruikt om kritiek te leveren op de poging om sociale diversiteit te representeren. We kunnen onze ogen echter niet sluiten voor een onloochenbare waarheid. Dat is het feit dat bij het materialiseren van het streven naar inclusie soms fouten worden gemaakt.

Een voorbeeld hiervan was Jodie Turner-Smith’s portrettering van Anne Boleyn. Het verschijnsel van geforceerde diversiteit is reëel wanneer historische feiten vervormd raken door de loutere wens om rassendiversiteit in een schoenlepel te stoppen. Het is niet correct.

Een ander voorbeeld was de Oscar-winnende film, Green Book (2018). Veel zwarte acteurs waren beledigd door deze productie. Daarin zagen we een blanke hoofdpersoon optreden als de redder van een zwarte man. Het was de klassieke moraliserende feel-good film, maar in werkelijkheid miste hij zijn inclusieve doel.

Tokenisme: een fenomeen dat opnieuw geformuleerd moet worden

Tokenisme kan men opvatten als een valse poging om inclusie door gediscrimineerde groepen te bevorderen. Daardoor worden ze nog meer gestereotypeerd. Green Book is hier een voorbeeld van. Net als het in hokjes plaatsen van Latijns-Amerikaanse acteurs in rollen die met drugshandel te maken hebben.

Tokenisme brengt vaak geforceerde diversiteit. Het soort dat niet doordacht is en toegepast wordt door alleen maar lippendienst te bewijzen aan raciale of seksuele diversiteit. Maar een stem en aanwezigheid geven aan de verschillende groepen in de samenleving impliceert het creëren van diepgaande en niet louter stereotiepe personages.

Vaak zien we films waarin de personages en hun verhaallijnen zo geforceerd en stereotiep zijn dat ze weinig bijdragen tot de sociale acceptatie van diversiteit. We willen geen ‘add on’ personages als zwarte of homoseksuele vrienden van de leidende blanke hoofdpersoon.

Inclusie gaat veel verder dan dit beeld. Het betekent het vertegenwoordigen van verschillende groepen met rollen die niet secundair, eendimensionaal, uiterst kwetsbaar, of slecht aangepast zijn.