6 fundamentele verschillen tussen idealisme en materialisme

Het debat tussen idealistische en materialistische stromingen bestaat al sinds de oorsprong van de Griekse filosofie. Ontdek in dit artikel waar ze allebei over gaan.

In de filosofie is het gebruikelijk dat er strijd en discussies plaatsvinden binnen de discipline zelf. Dit is het geval bij de stromingen die bekend staan als idealisme en materialisme.

Elk van hen presenteert een opvatting van de werkelijkheid die ons in staat stelt om onze wereld en onszelf anders te begrijpen. In dit artikel zullen we je vertellen waar beide theorieën over gaan.

We zullen ook hun belangrijkste verschillen uitleggen, zodat je het contrast tussen het ene en het andere perspectief kunt visualiseren.

Wat is idealisme?

Deze filosofische doctrine stelt dat het enige echte en ware ding ideeën zijn als het gaat om het interpreteren van de wereld.

Het idealisme is het meest ontwikkeld in de moderne tijd, maar de oorsprong ervan gaat terug tot de Griekse oudheid. Zo wordt het begin van het idealisme meestal geplaatst in de filosofie van Plato, met zijn ideeënleer.

Volgens deze theorie wordt het schijnbare dat ons in de ervaring wordt gepresenteerd, veracht vanwege de voortdurende transformatie en de onbetrouwbaarheid ervan als ware kennis. Hierbij moet worden opgemerkt dat het Griekse begrip idee (ιδέα) verwijst naar verschijning.

Daarom zou een correcte interpretatie van het Platoonse idealisme zijn dat de waarheid in het zichtbare moet worden gevonden met een aandachtige en rationele blik.

Soorten idealisme

In het algemeen zijn er twee overheersende soorten idealisten in de filosofische geschiedenis. Het eerste wordt subjectief idealisme genoemd en stelt dat ideeën alleen in de geest van het subject bestaan. Bijgevolg bestaat er geen externe wereld onafhankelijk van het wetende individu.

De belangrijkste vertegenwoordigers waren Berkeley, Fichte en Ernst Cassirer. De tweede soort heet objectief idealisme en stelt dat ideeën uit zichzelf bestaan; ze kunnen alleen worden begrepen of ontdekt door de rede. De belangrijkste vertegenwoordigers hiervan waren Plato, Leibniz en Hegel.

Wat is materialisme?

Materialisme is een filosofie die het materiële boven het spirituele stelt. Het stelt dat alles in de wereld uit materie bestaat. In die zin is het idee posterior aan het materiële.

Een dergelijke stroming vindt zijn oorsprong ook in het oude Griekenland. Volgens het Wetenschappelijk tijdschrift Orbis Cógnita waren de materialisten degenen die de werkelijkheid verklaarden op basis van een stoffelijke substantie.

Dit was het geval bij de vertegenwoordigers van het oude atomisme, Leucippus en Democritus. Zij stelden dat de wereld bestond uit ondeelbare atomen.

Ook Thales van Miletus, Anaximander en Anaximenes ontwikkelden een primordiaal materialisme. In deze context verdedigden zij door middel van hun concept van arché (stichting of begin) het bestaan van een materiële wereld. Deze werd gevormd uit een oerelement dat water, het ongedefinieerde of lucht kon zijn.

Soorten materialisme

Er zijn verschillende soorten materialisme, afhankelijk van hun focus op het verklaren van God, de wereld en het kennend subject.

We kunnen ze echter indelen in twee hoofdgroepen. Aan de ene kant stelt het mechanistisch materialisme dat alles wat bestaat een fysiek object is dat beschreven kan worden in materiële termen.

Enkele van de vertegenwoordigers hiervan waren Hobbes, Spinoza, Feuerbach. Er is ook emergentistisch materialisme waarin er organisatieniveaus bestaan binnen de materie. We vinden fysieke, chemische, biologische, sociale en antropologische entiteiten. De belangrijkste exponent van deze stroming was Mario Bunge.

Verschillen tussen idealisme en materialisme

De verschillende gezichtspunten van beide doctrines maken het de moeite waard om tegenover elkaar te staan. In feite heeft de geschiedenis van de filosofie ze als rivalen gehad.

De belangrijkste verschillen tussen idealisme en materialisme worden hieronder uiteengezet.

1. Opvatting over geest en bewustzijn

Idealisme stelt dat denken en bestaan, of geest en bewustzijn, op de eerste plaats komen. In dit opzicht hebben veel filosofen de externe wereld beschouwd als een constructie van het bewustzijn.

Materialisme daarentegen beweert dat de relatie tussen geest en bewustzijn een cerebrale manifestatie is van zijn fysieke en chemische processen.
Bijgevolg is denken een product van neuronale activiteit en hersenmechanismen binnen dit orgaan.

2. Opvatting over de werkelijkheid

Idealisme beweert dat de werkelijkheid of de wereld om ons heen wordt gevormd door de ideeën die we in onze geest hebben. Daarom bestaat de wereld zonder ideeën niet onafhankelijk van het subject dat ze bedenkt en kent.

Materialisme daarentegen stelt dat de werkelijkheid bestaat uit materie en fysieke objecten in al hun verschijningsvormen. Dat wil zeggen, energetische processen worden opgenomen als substantie. Op deze manier worden de wereld en de mens opgevat als een biologische machine die vatbaar is voor observatie en analyse.

3. Religie en wetenschap

Zoals we al zeiden, is het hoofdbestanddeel van idealisme ideeën en deze zijn gerelateerd aan spirituele entiteiten. Een voorbeeld hiervan is het idee van God. Je kunt dus zeggen dat idealisme gerelateerd is aan religie.

Vanuit zijn hoek ontkent het materialisme het bestaan van God omdat het alleen het lichamelijke als echt beschouwt. Het idee van een spirituele entiteit heeft dus geen plaats in deze filosofische leer. Daarom, omdat materie belangrijk is, is wetenschap de belangrijkste manier om de werkelijkheid en fysieke, tastbare verschijnselen te verklaren.

4. De rol van ervaring

Idealisme stelt een relatie voor tussen ervaring en subjectieve constitutie. Dit werd interessanter na het idealisme van Kant. Zo richt ervaring het subjectieve bewustzijn of het individuele subject op.

Dit laatste smeedt op zijn beurt de externe wereld. Terwijl het begrip ervaring voor het materialisme gekoppeld is aan het bestaan van een wereld die uit materie bestaat. Deze wereld bevindt zich buiten ons en is dus niet verbonden met het bewustzijn, zoals het geval is bij het idealisme.

5. Immaterieel vs. tastbaar

Idealisme ontwikkelt zijn postulaten op basis van immateriële ideeën, d.w.z. ideeën die zelf geen materialiteit hebben. In die zin worden de ideeën van deze denkers meestal geclassificeerd als buitenaards, goddelijk of onkenbaar .

Het materialisme heeft daarentegen altijd gebruik gemaakt van tastbare elementen die gezien en aangeraakt kunnen worden. Door materie te observeren konden ze dus de oorzaken van gebeurtenissen in de natuurlijke wereld bewijzen.

6. Innerlijkheid vs. uiterlijkheid

Het laatste belangrijke verschil tussen idealisme en materialisme is de nadruk die elke filosofische stroming legt op innerlijkheid en uiterlijkheid. Het idealisme legt de nadruk op innerlijkheid, omdat ideeën worden geproduceerd binnen een subjectief bewustzijn.

Zonder dit laatste kan de externe wereld helemaal niet gekend worden. Materialisme is het tegenovergestelde, d.w.z. het richt zich op de buitenkant en het waarneembare. Het is de materiële wereld die kennis en zelfs subjectiviteit bepaalt.

Een dualiteit die de mens en de werkelijkheid interpreteert

Het debat tussen idealisme en materialisme gaat verder dan een simpele opsomming van hun verschillen, omdat het manieren van opvatting en interpretatie van de werkelijkheid en de mens in het spel brengt.

Zelfs onder filosofen is het geschil zo geëscaleerd dat er nieuwe interpretaties van beide stromingen zijn ontstaan. Vandaag kunnen we ons dus afvragen: Zijn wij zelf de scheppers van de wereld, of is het eerder een kwestie van accepteren dat we deel uitmaken van een materieel universum dat geregeerd wordt door natuurkundige wetten?