De merkwaardige evolutie van de glimlach van een baby
Er zijn weinig momenten zo plezierig voor ouders als wanneer ze hun baby voor het eerst zien lachen. De eerste glimlach van een baby is inderdaad een bron van uiterste vreugde. Als dat gebeurt, hebben ouders het gevoel dat ze wat meer met hun kind zijn gaan communiceren. Is dit echter echt het geval? We gaan de merkwaardige evolutie van de glimlach van een baby uitleggen.
Glimlachen is een centrale communicatieve handeling in de mens. Het helpt ons om nabijheid met anderen te genereren, laat zien dat we goede mensen zijn, en drukt ons plezier en welzijn uit. Daarom is het niet verwonderlijk dat deze aangeboren gewoonte een van de eerste is die we ontwikkelen, lang voor taal en onafhankelijk van onze culturele omgeving.
De reflecterende glimlach
Als je een pasgeboren baby hebt, zul je hem waarschijnlijk wel eens een kleine grimas hebben zien maken die lijkt op een glimlach. Het kan zelfs zijn dat je ze tijdens de laatste echo voor hun geboorte hebt betrapt op een ‘glimlach’. Deze uitdrukkingen zijn inderdaad waargenomen (Engelse link) bij foetussen in de baarmoeder vanaf de 23e week van de zwangerschap.
In de regel worden dit soort glimlachen niet beschouwd als bewuste of opzettelijke gebaren, maar eerder als automatische reflexen. Men begrijpt dat ze geen communicatieve bedoeling hebben en slechts een automatisme vormen. Dit is echter niet helemaal duidelijk.
In feite blijkt het ook mogelijk dat het emotionele uitingen zijn die ontstaan door een staat van welzijn. Sommige onderzoeken(Engelse link) hebben aangetoond dat de kleinste baby’s glimlachen als reactie op liefkozingen, of als reactie op bepaalde geuren en smaken (Engelse link).
Bovendien is gezien(Engelse link) dat er tijdens het waken meer en morfologisch anders geglimlacht wordt dan tijdens de slaap. Dit neigt te suggereren dat deze gezichtsuitdrukkingen een sociale betekenis zouden kunnen hebben.
De sociale glimlach
Tegen de tijd dat een baby vier tot vijf weken oud is, kunnen we hun glimlach als echt beschouwen. Tegen die tijd wordt het gebaar gemaakt als reactie op een stimulus uit de omgeving. In de regel bestaat die uit contact en interactie met een ander mens.
Dus als de moeder, vader, of een ander persoon het kind benadert, het aankijkt en naar hem glimlacht, reageren ze. Hoewel ze ook kunnen glimlachen om stemmen en geluiden die hen bekend of aangenaam zijn.
Een interessant gegeven is dat deze reactie steeds selectiever wordt. In het begin zal een baby naar iedereen glimlachen, maar naarmate ze groeien, leren ze onderscheid te maken tussen vreemden en bekenden. Uiteindelijk zullen ze alleen glimlachen naar degenen die ze het aardigst vinden. Dit begint meestal rond de leeftijd van vijf maanden.
Hun vermogen om te communiceren door middel van glimlachen neemt ook toe en hun eerste lachjes ontstaan meestal tussen vier en zes maanden. Ze beginnen hardop te lachen om spelletjes, liedjes of voldoende opvallende prikkels van buitenaf. Ze kunnen hun gezichtsuitdrukkingen zelfs begeleiden met de beweging van hun voeten en handen.
Onderscheid maken tussen de reflexieve en de sociale glimlach
Er zijn individuele verschillen als het gaat om de evolutie van de glimlach van een baby. Er is geen exact moment waarop ze overgaan van een reflexieve glimlach naar een sociale. Hoe kunnen we dan onderscheiden of het een echte communicatieve actie is? Het antwoord ligt vooral in de context.
Als de baby sociaal glimlacht, maken ze oogcontact en duurt de glimlach langer. Ze observeren hun gesprekspartner met belangstelling en aandacht en wachten op een reactie van hem of haar. Ze kunnen ook glimlachen als reactie op een door een volwassene geïnitieerde interactie. Kortom, er is een intentie tot overdracht.
Dit is vooral duidelijk bij de anticiperende glimlach. Die ontstaat als de baby de aandacht wil vestigen op een voorwerp of met zijn gesprekspartner wil delen hoe leuk hij het vindt of hoe het hem verrast. Daartoe kijken ze naar het voorwerp terwijl ze glimlachen, kijken dan naar hun gesprekspartner, en keren dan terug naar het voorwerp.
Het belang van reageren op de glimlach van een baby
Dat de glimlach van een baby aangeboren is, is geen toeval. In feite is het een belangrijk overlevingsmechanisme. Dankzij hun glimlach kan de baby de aandacht van anderen trekken en zich sociaal en emotioneel met hen gaan verbinden. Het is een soort claim waarmee ze volwassenen dichtbij kunnen hebben, net als huilen, alleen communiceert het in dit geval vreugde, welzijn en tevredenheid.
Daarom is het essentieel dat de andere partij bijdraagt aan de interactie die de baby op gang heeft gebracht. Met andere woorden, het is uiterst belangrijk dat de moeder, vader of verzorger reageert op de glimlach van hun kind.
In een beroemd experiment (Engelse link) genaamd The Still Face (het niet-reagerende gezicht) werd verschillende moeders gevraagd geen interactie aan te gaan met hun eenjarige baby’s en niet te reageren op hun glimlach of communicatieve gebaren. Na enkele ogenblikken probeerden de baby’s op alle mogelijke manieren weer interactie met hun moeders te krijgen. Lukte dat niet, dan begonnen de meesten te huilen.
Dit is niet verwonderlijk, want baby’s zijn sociale wezens en hun glimlach is een van de belangrijkste communicatiemiddelen die ze hebben. Daarom is het noodzakelijk om aandacht te schenken aan hun ontwikkeling en te weten hoe je er gevoelig en gepast op kunt reageren.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Adamson, L. B., & Frick, J. E. (2003). The still face: A history of a shared experimental paradigm. Infancy, 4(4), 451-473.
- Cecchini, M., Baroni, E., Di Vito, C., & Lai, C. (2011). Smiling in newborns during communicative wake and active sleep. Infant Behavior and Development, 34(3), 417-423.
- Kawakami, F., & Yanaihara, T. (2012). Smiles in the fetal period. Infant Behavior and Development, 35(3), 466-471.
- Steiner, J. E. (1974). Discussion paper: Innate, discriminative human facial expressions to taste and smell stimulation. Annals of the New York Academy of Sciences, 237, 229–233
- Wolff, P. H. (1959). Observations on newborn infants. Psychosomatic medicine.
