Antidepressiva: verschillende soorten, effecten en bijwerkingen

Depressie raakt meer dan driehonderdvijftig miljoen mensen ter wereld. Het gebruik van antidepressiva is dan ook enorm gestegen.

Het is bijna drie jaar geleden dat ik last begon te krijgen van paniek- en angstaanvallen. In de voorbije paar maanden is het veel intenser geworden. Er waren dagen waarop ik het gevoel had dat ik het huis niet kon verlaten. Ik kon niet weg uit mijn hoofd, uit de duisternis van mijn gesloten rolluiken. Nadat ik een jaar lang angstremmers genomen had, schreef mijn psychiater antidepressiva voor. Ze gaf me om te beginnen fluoxetine, in een lage dosis…

Deze alledaagse getuigenis weerspiegelt de huidige realiteit van miljoenen mensen. Ongeacht afkomst, geslacht, land of sociale klasse slaat slaat depressie toe toe. Het is een alles verterende schaduw, veelzijdig en toch uniek in elke geest en elk lichaam. Depressie raakt meer dan driehonderdvijftig miljoen mensen ter wereld.

Dat hoeft ons niet te verwonderen want het gebruik van antidepressiva is de voorbije tien jaren verdubbeld. Is het mogelijk dat we vergeten zijn hoe we “gelukkig” kunnen zijn? Of kiezen gezondheidsdeskundigen de gemakkelijke weg en geven ze pillen om met de problemen die het leven met zich meebrengt om te gaan?

Het antwoord op deze vragen blijft nog steeds in de lucht hangen. Ze zijn immers niet gemakkelijk te beantwoorden. Dat komt omdat er naast de levensvragen nog andere variabelen meespelen: de huidige economische recessie en een farmaceutische industrie die een strijd levert om voor elk beetje elk beetje verdriet, pijn of ongemak een chemische oplossing te voorzien…

Biologische focus

De biologische focus op behandelingen voor ‘ongelukkig zijn’ groeit. We zijn ons daarvan goed bewust. Maar deze bittere cocktail bevat ingrediënten als de pijn van het leven, apathie, gebrek aan motivatie en wanhoop.

Dit geheel kan niet in stukjes geblazen worden. Waarmee we willen zeggen dat antidepressiva niet in elke situatie doeltreffend zijn. Het is in feite zo dat artsen tegenwoordig verschillende soorten stoornissen veel te vaak behandelen met ongeschikte medicatie.

Een antidepressivum is geen make-up die je kan gebruiken om een kneuzing te bedekken of die je op je gezicht kan wrijven. Professionele hulpverleners moeten er eerst voor zorgen dat ze de juiste diagnose stellen. Ze moeten ook inzien dat het in de meeste gevallen, zoals bij een lichte depressie, niet nodig is om dit soort medicatie voor te schrijven.

We willen dit gedetailleerd bekijken. In dit artikel leren we meer over antidepressiva.

Wanneer gebruiken we antidepressiva?

Wanneer iemand aan een patiënt een antidepressivum voorschrijft, gebeuren er meestal twee dingen. De eerste gebeurtenis is dat de patiënt zich echt bewust wordt van zijn ziekte, zijn persoonlijke realiteit en het probleem dat hij het hoofd moet bieden.

Het tweede fenomeen dat bijna altijd optreedt, is een combinatie van angst en twijfel. Wat gaat er nu gebeuren? Welke bijwerkingen zal ik ervaren? Hoe zal mijn dagelijks leven veranderen?

Wat ook meestal en te vaak gebeurt, is dat sommige patiënten van het ene antidepressivum naar het andere overstappen.

Ze proberen alle merken uit, passen hun doses aan, nemen toe in gewicht, verliezen gewicht, slapen meer, slapen minder. Ze zoeken de internetfora af naar de meest doeltreffende soorten antidepressiva – is het Sertraline, Fluoxetine, Paroxetine, of Bupropion?

We zien dit allemaal gebeuren. Bovendien verschijnen er altijd artikelen die twijfels oproepen over hoe doeltreffend deze medicatie is.

We moeten dus proberen te begrijpen waarom er meestal veel controverse bestaat over het gebruik en de toediening van deze medicijnen. Dat is de reden waarom het de moeite waard is enkele verschillende aspecten te verduidelijken.

Waarvoor nemen mensen antidepressiva?

• De bedoeling van antidepressiva is de symptomen, die te maken hebben met stemmingsstoornissen, te verminderen, te verlichten en te behandelen. Meer concreet betekent dit dat ze enorm doeltreffend zijn in gevallen van een ernstige depressie. Onderzoeken ondersteunen dit ook.
• Dit soort medicatie vermindert het lijden. Ze werken pijnstillend. Dit betekent dat deze medicatie nooit de diepere oorzaak van het probleem kan behandelen. Hier doet psychotherapie zijn intrede en speelt het een belangrijke rol.
• Wanneer een patiënt een ernstige depressie doormaakt, dan moet de behandeling minstens zes maanden duren. Als de behandeling opgestart is om nieuwe aanvallen te voorkomen, dan kan het tot achttien maanden duren.
• Het is ook goed om te weten dat antidepressiva ten onrechte “gelukspillen” genoemd worden. Dit soort medicatie zal ons nooit de energie, motivatie en positiviteit verschaffen om onze ogen te openen en de mist en de wanhoop te verdrijven. Iemand die antidepressiva neemt, ervaart meestal het effect van een soort emotionele verdoving.

Zijn antidepressiva doeltreffend?

Het antwoord op deze vraag is “ja.” Maar toch zijn er enkele vraagtekens. Ze zijn bijvoorbeeld niet nuttig bij een lichte depressie. Bovendien hebben ze geen effect na een na een relatiebreuk. Ze helpen je ook niet om pijn te verwerken of om met je vliegangst of met je angst om in het openbaar te spreken om te gaan.

We kunnen niet alle problemen in ons leven met medicatie oplossen. Maar we kunnen medicatie wel gebruiken bij de meest intense aandoeningen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een ernstige depressie. Het is een stoornis die ook vaak niet voldoende behandeld wordt.

We weten dat er in de Verenigde Staten ongeveer zestien miljoen mensen aan deze stoornis lijden. Maar deze groep heeft nog steeds de stap niet gezet en hulp gevraagd of behandeling gekregen.

Soorten antidepressiva

De farmaceutische markt biedt ons verschillende mogelijkheden op vlak van antidepressiva. De verschillen zijn gebaseerd op hoe ze worden ingenomen, hoelang het duurt vóór ze werken en de bijwerkingen die ermee gepaard gaan.

Ze hebben allemaal hetzelfde einddoel. Toch moet een arts met verschillende factoren rekening houden voordat hij het ene of het andere medicijn voorschrijft.

• De leeftijd van de patiënt (we mogen niet vergeten dat ook kinderen antidepressiva nemen).
• De symptomen.
• De aanwezigheid van andere ziekten.
• Bijwerkingen.
• Zwangerschap.
• Wisselwerking met andere medicatie die de patiënt neemt.

We zullen nu de soorten antidepressiva bekijken die je kan vinden.

Selectieve serotonine heropname remmers of SSRI’s

Vele specialisten starten vaak met dit soort antidepressiva. Want dit type heeft meestal de minste bijwerkingen (maar we moeten wel onthouden dat iedereen anders reageert). Dit zijn enkele voorbeelden van deze medicatie: fluoxetine (Prozac, Sarafe), paroxetine (Paxil, Pexeva), sertraline (Zoloft), citalopram (Celexa), en escitalopram (Lexapro).

Ze worden meestal in de klinische praktijk gebruikt. Deze psychofarmaca werken, zoals hun naam al doet vermoeden, door specifiek de heropname van serotonine te verhinderen zonder andere neurotransmitters te beïnvloeden.

Selectieve serotonine-noradrenaline heropname remmers of SNRI’s

In dit geval bekijken we medicijnen als venlaxafine en duloxetine. Ze werken door te voorkomen dat we serotonine en noradrenaline opnieuw innemen of opnemen. Ze werken dus deze twee neurotransmitters tegen. Vaak hebben ze een erg snel effect.

Tricyclische en tetracyclische antidepressiva

Tot voor kort waren dit de antidepressiva die het meest voorgeschreven werden. Ze hebben bijna hetzelfde effect als de medicatie die we zonet besproken hebben. Ze houden dus de heropname van serotonine en noradrenaline tegen.

Maar ze zijn onvoorspelbaarder. Ze kunnen in het algemeen een invloed hebben op andere hormonen zoals acetylcholine, histamine en dopamine. Wegens dit onnauwkeurige, oncontroleerbare effect kunnen ze een erg verslavende en gevaarlijke soort medicatie zijn.

Vanwege de risicofactoren heeft de farmaceutische industrie gelukkig andere mogelijkheden op de markt gebracht, zoals “selectieve” remmers van serotonine en noradrenaline die geen invloed hebben op andere hormonen.

Maar men gebruikt deze antidepressiva nog steeds in erg specifieke situaties en in extreem ernstige gevallen van een depressie major.

Monoamineoxidase remmers (MAOI’s)

Monoamineoxidase remmers (MAOI’s) waren de eerste antidepressiva op de markt. Ze werken door het monoamineoxidase-enzym te blokkeren. Maar de bijwerkingen waarmee ze gepaard gaan, kunnen in sommige gevallen erg ernstig zijn. Dit geldt vooral voor hun eerste subtype, de onomkeerbare monoamineoxidase-remmers.

Later kwam er een tweede subgroep, de omkeerbare monoamineoxidase remmers (RIMA’s). Die hebben een kleinere risicofactor. Maar zoals we al zeiden, is deze medicatie veel ouder. Het komt dus meer voor dat men antidepressiva gebruikt, die het effect hebben dat ze de heropname van serotonine verhinderen.

Bijwerkingen van antidepressiva

We hebben dus gezien dat elk type antidepressiva in meer of mindere mate gepaard gaat met bijwerkingen. De oudste medicijnen (de tricyclische) zijn even doeltreffend als de nieuwe (SSRI’s). Maar ze zijn veel gevaarlijker.

Daarom zal de specialist altijd diegene zijn die bepaald met welke medicatie een patiënt mag starten. Hij zal ook beslissen welke dosis hij voorschrijft en hoe lang de behandeling moet duren. De behandelingsduur moet ergens tussen de zes en de achttien maanden liggen.

Laten we nu eens enkel bijwerkingen bekijken.

MAOI’s

Tegenwoordig worden ze niet vaak meer voorgeschreven. Want ze veroorzaken een hoge bloeddruk. Ze zijn bovendien erg gevaarlijk wanneer er een wisselwerking is met voedingsmiddelen die tyramine bevatten (bepaalde soorten vis, noten, kazen, soorten vlees…).

• Ze kunnen desoriëntatie veroozaken.
• Problemen met de concentratie.
• Duizeligheid, misselijkheid.
• Problemen om naar het toilet te gaan.
• Mannen kunnen erectiestoornissen of een uitgestelde ejaculatie ervaren.
• Deze antidepressiva kunnen de dood veroorzaken in geval van een overdosis.

Selectieve serotonine heropname remmers of  SSRI’s

• Duizeligheid en angstgevoelens.
• Seksuele achteruitgang.
• Geheugenproblemen.
• Moeilijkheden bij het plassen.
• Prikkelbaarheid.
• Veranderingen in gewicht.
• In ernstige gevallen, zelfmoordneigingen.

Selectieve serotonine-noradrenaline heropname-remmers of  SNRI’s

Ze hebben dezelfde bijwerking als de selectieve serotonine heropname-remmers of SSRI’s.

Tricyclische antidepressiva

• Tot deze groep bijwerkingen behoren de klassieke droogheid van de mond, beven en een verhoogde hartslag.
• Constipatie.
• Slaperigheid.
• Gewichtstoename.
• Problemen bij het plassen.
• Duizeligheid en desoriëntatie.
• Erectiestoornissen of uitgestelde ejaculatie.

Het is ook belangrijk te onthouden dat tricyclische antidepressiva erg gevaarlijk zijn in geval van een overdosis.

Tot slot

Veel antidepressiva kunnen tolerantie en afhankelijkheid veroorzaken. Dit is een echt belangrijk aspect waarmee we rekening moeten houden wanneer we het over de tricyclische medicatie hebben. Stoppen met antidepressiva moet ook altijd gebeuren onder begeleiding van een arts.

Want er kan sprake zijn van een erg intense ontwenningsperiode. Je moet dus erg voorzichtig zijn met de manier waarop je de inname van deze medicatie gaat stopzetten. De ideale manier is de tijd te nemen om te stoppen met de inname en het lichaam zich beetje bij beetje te laten aanpassen aan de nieuwe situatie.

We hebben het in dit artikel al benoemd. Antidepressiva zijn niet het enige uitsluitende antwoord voor de behandeling van depressie. Dit geldt vooral in het geval van een ernstige depressie.

Ze zijn een essentieel, doeltreffend en noodzakelijk hulpmiddel dat je moet combineren met psychologische hulp en met een cognitieve gedragsaanpak. Dit zal je helpen om deze moeilijke ingewikkelde werkelijkheid te overwinnen.

We hoeven dus zelfs geen seconde te twijfelen over het belang van antidepressiva. Het is zonder meer ook belangrijk om ervoor te zorgen dat je de beste diagnose en ondersteuning krijgt van de geweldige beroepsdeskundigen die ons omringen.

Bibliografische referenties

– David D. Burns (1999) “Consumer’s Guide to Antidepressant Drugs”: New York, William Morrow

– Azanza, J.R. (2006), Guía práctica de Farmacología del Sistema Nervioso Central. Madrid: Ed. Creación y diseño.

– Salazar, M.; Peralta, C.; Pastor, J. (2006). Manual de Psicofarmacología. Madrid, Editorial Médica Panamericana.