Alleen de woorden van mensen om wie we geven doen soms pijn

Woorden zijn krachtig. Zelfs zo krachtig dat ze een hoop emotionele pijn kunnen veroorzaken. Alsof je een klap in je gezicht krijgt, alsof je ziel in tweeën wordt gescheurd en je hart gebroken wordt in miljoenen stukjes.

Dit effect is alleen zo krachtig wanneer de woorden afkomstig zijn van iemand die veel voor ons betekent: een partner, familielid, een vriend… We verliezen ons evenwicht wanneer we de agressie voelen van iemand met wie we een hechte band hebben.

De invloed die taal heeft duurt verrassend lang. Kinderen vergeten kwetsende woorden niet snel en mensen wissen de verbale agressie van hun partner niet uit hun geheugen.

Taal is niet slechts een verzameling van woorden die verbonden zijn aan betekenissen die aan ons worden overgedragen en die de maatschappij en onze cultuur ons aanleren. Taal is vooral een manier om te communiceren en emoties over te brengen. Zelfs de toon waarop we praten en onze gezichtsuitdrukking kunnen betekenis overbrengen.

Gedurende ons leven krijgen we misschien commentaar over ons heen dat ongepast, teleurstellend en soms zelfs kwaadaardig is. We laten dit soort opmerkingen echter doorgaans gewoon los, zodat ze geen blijvende littekens achterlaten op onze geest. De opmerkingen die wel littekens achterlaten, zijn de opmerkingen die afkomstig zijn van onze dierbaren.

Ergens diep in ons geheugen herinneren we ons allemaal die nare opmerking die een familielid met wie we een hechte band hebben ooit eens maakte. Zelfs vandaag nog kun je pijnlijke herinneringen hebben aan bepaalde woorden en uitspraken die afkomstig waren van iemand van wie je houdt.

Woorden die littekens achterlaten

We moeten niet vergeten dat we er allemaal weleens iets ongepasts uit kunnen flappen dat kwetsend of storend kan zijn voor een ander. Zelfs als je alleen het verkeerde zegt op het verkeerde moment. Dit wordt echter een probleem wanneer het niet alleen woorden zijn, maar iemand in onze omgeving over het algemeen op een kwetsende manier met ons communiceert en vrijwel geen genegenheid toont.

Woorden die niet genoeg genegenheid bevatten, kunnen ernstige gaten in onze ziel creëren. Gaten van eenzaamheid en isolatie bij kleine kinderen en bronnen van teleurstelling en verbittering bij mensen die gekwetst worden door hun partners.

Paul Watzlawick, een Oostenrijkse psycholoog en deskundige op het gebied van communicatie en taal, bedacht een interessante theorie die hij ‘disconfirmation’ noemde. Hij onderzocht de destructieve kracht die woorden in de communicatie tussen mensen hebben en de meest voorkomende manieren waarop mensen woorden gebruiken om te vernietigen.

• Onderwaardering: bij deze vorm van communicatie maakt iemand gebruik van woorden om de waarde van een persoon omlaag te halen. Hij maakt alles wat deze persoon zegt en doet minder belangrijk en gebruikt taal om het hele zijn, de hele essentie van deze persoon waardeloos te maken en volledig te onteren. Onderwaardering kan zeer destructief zijn.
• Uitsluiting: in dit geval is iemand er niet op uit om iemand te onderwaarderen, maar juist om iemand minder erkenning te geven, minder te laten gelden. Hij gaat nog een stap verder en gebruikt woorden als ‘Jij bent helemaal niets waard’, ‘Jij bent de raarste persoon op de hele wereld’, ‘Jij bent nog minder waard dan de zolen van iemands schoenen’.
• Ontkrachting: deze vorm van communicatie wordt gebruikt met het doel om iemand helemaal te vernietigen. In de eerste twee gevallen gaat het erom iemand anders minder waard te maken en te vernederen, terwijl het in dit geval het doel is om iemand ronduit te negeren. Het maakt niet uit of het kind goed of slecht is; het zal hoe dan ook genegeerd worden. Het maakt niet uit of de partner aan de zijde staat van degene van wie hij houdt; hij zal behandeld worden alsof hij niets meer is dan een lege plek. Alsof hij niet bestaat…

Hoe je om moet gaan met kwetsende woorden

Soms weten mensen niet hoe ze op de juiste manier moeten communiceren. Ze beschikken niet over de juiste hulpmiddelen om emotionele intimiteit, respect en erkenning te bieden. Dit soort mensen praten zonder na te denken en kwetsen anderen zonder dit door te hebben (meestal tenminste).

Het eerste vereiste voor alle vormen van communicatie zou respect moeten zijn. We hebben onszelf gedurende ons leven meerdere keren in dit soort situaties bevonden. We zouden moeten weten hoe we de pijn die gepaard gaat met woorden die afkomstig zijn van mensen met wie een hechte band hebben onder ogen moeten komen. Daarom geven we je hieronder een paar handige tips om dit te doen:

• We moeten de persoonlijkheid van de andere persoon inschatten. Misschien heeft een van je ouders of een broertje of zusje wel deze eigenschap: het gebrek aan emotionele en respectvolle communicatievaardigheden. Als dat zo is, dan zou je moeten proberen om dit gegeven te confronteren. Wees hierbij echter wel altijd duidelijk over wat het uitspreken van ‘kwetsende woorden’ voor jou betekent.
• Als zijn/haar manier van communiceren altijd agressief is en jouw rechten schendt en ze soms zelfs geheel uitsluit, dan heeft het geen zin om de relatie sterker te maken. Dit is namelijk gewoon mishandeling en in dit geval moet je jezelf beschermen en afstand nemen wanneer dat nodig is.
• Als een partner bijvoorbeeld vaak sarcastische opmerkingen maakt, dan zou je moeten inzien dat dit ook een bepaalde vorm van persoonlijke schending is. Sta dit dus niet toe.
• Begrijp vanaf het begin dat de manier waarop mensen woorden uitspreken veel zegt over hun persoonlijkheid. Als je je dus niet op je gemak voelt met hun manier van spreken, dan pas je misschien niet bij deze mensen.

We ervaren allemaal weleens momenten waarop we kwetsende woorden uitspreken of naar ons toegegooid krijgen. Aarzel dan niet om aan te geven dat je deze woorden onaangenaam, ongemakkelijk en pijnlijk vindt. Maak gebruik van ‘personalisering’ en zorg ervoor dat die andere persoon nadenkt over hoe hij zich zou voelen als hij zich in jou zou verplaatsen.

Een van de grootste problemen met communiceren is wanneer we leren te reageren in plaats van te begrijpen. Dit is het moment waarop kwetsende woorden voor beginnen te komen.

–Afbeeldingen met dank aan ‘Art in the Dark’ en Beth Joole–