8 psychologische basisprocessen

Gedrag is een middel om de wereld om ons heen te bewerken. Dit staat ons toe onze omgeving en onze realiteit aan te passen aan wat in onze levens gebeurt. We weten dat ons gedrag bemiddeld wordt door interne, mentale processen. Maar waaruit bestaan dit soort psychologische basisprocessen?

De 8 psychologische basisprocessen

De 8 psychologische basisprocessen bestaan uit:

• Perceptie
• Leervermogen
• Taalbegrip
• Gedachtegang
• Aandachtsvermogen
• Geheugen
• Motivatie
• Emotie

Laten we elk van deze individuele processen eens onder de loep nemen. Houd daarbij in gedachten dat ondanks het feit dat ze terminologisch onafhankelijk zijn, velen niet zonder de anderen zouden kunnen bestaan. Zie dit onderscheid dus als een kunstmatige classificatie die wetenschappelijk werk mogelijk maakt.

Perceptie

Perceptie is verantwoordelijk voor het “beeld” dat we hebben van de wereld om ons heen. Het staat ons toe de informatie te verwerken die externe stimuli ons via onze zintuigen toedient.

Bovendien is het verantwoordelijk voor de sensorische integratie. Dit omvat het organiseren en het toekennen van betekenis aan alle stimuli die we observeren. De functie hiervan is overduidelijk: we leren zodoende onze omgeving kennen. Dat zorgt er op zijn beurt voor dat we ons vloeiend kunnen voortbewegen hierin en we er — als het ware — mee kunnen spelen. Dit zijn nodige basisvermogens om onze omgeving aan te kunnen passen aan onze behoeften.

Leervermogen

Dit is hoe we kennis, vermogens, gedrag, enzovoort aanleren en aanpassen. Het is vaak een manier waarop we iets uit het verleden internaliseren en ons eigen maken. Leren helpt ons bovendien na te denken over onze gedragingen en hoe deze in verband staan met consequenties. Vandaar dat ons leervermogen ook in zekere zin gepaard gaat met ons geheugen.

Het onderzoeksveld omtrent leergedrag behoort met name tot het behaviorisme. Dit is een stroming binnen de wetenschapsfilosofie die dikwijls binnen de psychologie toegepast wordt. Het is in feite waar theorieën omtrent klassieke en instrumentele conditionering vandaan komen, wat ons uitlegt hoe wij kunnen leren.

Natuurlijk komt dit onderdeel van de psychologische basisprocessen goed van pas omdat het ons gedragsrepertoire aanpast. We leren zo van het verleden. Zo zul je bijvoorbeeld net snel meer dan één of twee keer eenzelfde fout maken. Zodoende kunnen we aangepast reageren op soortgelijke situaties in het heden en in de toekomst.

Taalbegrip

De mens is een sociaal dier. Daarom is taal zo’n ontzettend belangrijk onderdeel van de psychologische basisprocessen. Het staat ons toe om met anderen te communiceren. Natuurlijk kan dit ook via lichaamstaal, maar binnen ons waarnemingsvermogen spelen gesproken woorden een grote rol. Deze vorm van communicatie, in het geval van mensen, vindt dus plaats door middel van een complexe, symbolische code. Dit is wat wij “taal” noemen. De ingewikkeldheid van onze taal staat ons toe bijna alles met grote precisie te beschrijven. Hierbij maakt het niet uit of het om iets in her verleden, het heden of de toekomst gaat.

Het net van dit proces komt voort uit onze behoefte om complexe, sociale relaties aan te gaan. Deze hielpen onze voorouders overleven in vijandige omgevingen. Taal biedt ons dus een communicatievorm die zo breed is, dat er hele samenlevingen omheen zijn gebouwd.

Gedachtegang

Dit is een ingewikkeld proces dat binnen de psychologie wordt omschreven als: “Het proces dat verantwoordelijk is voor het transformeren van informatie om het te organiseren en hier betekenis aan toe te kennen.” Het studeren van gedachten begon bij Aristoteles, een Griekse filosoof en wetenschapper. Zijn analyses waren zeer uitgebreid en gingen in op expertises zoals psychologie, filosofie en religie. Zelfs hedendaagse praktijken, zoals de empirie (waarneming als bron van kennis), zijn terug te voeren naar hem. Hoewel veel van zijn methoden uiteindelijk ineffectief bleken, hebben velen ons nog jarenlang gediend.

Redenering is een snel, maar ietwat onnauwkeurig proces dat ons toestaat effectief om te gaan met onze omgeving.

De functie van de gedachtegang is een controversieel onderwerp. Dat is deels zo omdat de bestaande terminologie hiervan verwarrend is. De meest acceptabele definitie is dat de gedachtegang als een soort controle mechanisme dient. Het helpt ons onze percepties te ordenen zodat we ze kunnen interpreteren.

Aandachtsvermogen

Aandacht wil zeggen dat je al je beschikbare zintuigen focust op een bepaalde stimulus. De rest wordt hierbij genegeerd. We ontvangen ten alle tijde een groot aantal prikkelingen die we niet allemaal tegelijkertijd kunnen waarnemen. Aandacht speelt hierbij een grote rol.

Het aandachtsvermogen is één van de meest aanpasbare psychologische basisprocessen. Als dat niet het geval was, zouden we continu overrompeld worden door zowel interne als externe stimuli. We zouden niet weten waar we eerst op zouden moeten reageren. Het voelt misschien tegenstrijdig dat de cognitieve grens die we zodoende zelf trekken, eigenlijk een evolutionaire adaptatie is. Toch is het zo!

Geheugen

Ons geheugen laat ons informatie coderen voor opslag en het toekomstige ophalen hiervan. Dit is een essentieel deel van de psychologische basisprocessen en is nauw verbonden met alle anderen.

Ons geheugen laat ons allerlei dingen herinneren, zowel expliciet (bewust oproepbaar, zoals de hoofdstad van Frankrijk) en impliciet (onbewust oproepbaar, zoals hoe we moeten fietsen). Het geheugen bestaat omdat het natuurlijk erg nuttig is om informatie over verleden gebeurtenissen tot onze beschikking te hebben. Zo kunnen we raden naar de toekomst en hier naar handelen. Zonder ons geheugen zouden alle andere psychologische basisprocessen niet eens kunnen bestaan. Ze worden immers elk sterk ondersteund door het geheugen.

Motivatie

Motivatie is onze drijfveer. Het voorziet het lichaam met de nodige cognitieve middelen om een bepaalde handeling uit te voeren. Verder is het verantwoordelijk voor het activeren van het lichaam en zorgt ervoor dat het in een optimale staat verkeert. Nog een belangrijk onderdeel van motivatie is richting. Het bereidt zo niet alleen het lichaam voor, maar richt ook ons gedrag op bepaalde, beoogde resultaten.

De functie van motivatie is om het individu zijn gedrag te laten richten op hun doelen. Op die manier staat zo’n individu niet te lang stil. Dit proces is op zijn beurt weer nauw verbonden met emotie en leervermogen.

Emotie

Emoties zijn reacties op externe stimuli. Ze leiden ons gedrag en steken dikwijls snel de kop op. Emoties bestaan uit drie onderdelen:

• Somatiek: de lichamelijke veranderingen die emoties teweeg brengen;
• Gedrag: de handelingen die emoties teweeg brengen;
• Gevoel: de persoonlijke ervaring van de emotie.

Emotie dirigeert ons gedrag op een snelle, effectieve manier. De meeste keuzes die we op een gemiddelde dag maken, zijn niet belangrijk genoeg voor ons om er veel tijd aan te besteden. Dat is waar onze emoties tevoorschijn komen. Het is belangrijk om te begrijpen dat elke keuze die we maken tot op zekere hoogte beïnvloed wordt door onze emoties.

In dit artikel hebben we de 8 psychologische basisprocessen op een hele oppervlakkige manier behandeld. Al deze processen zijn in feite de onderwerpen van veel diepgaande onderzoeken. Zodoende zijn de onderwerpen ook veel meer gedetailleerd dan dat wij hier kunnen bespreken. De intensieve onderzoeken naar elk van deze psychologische basisprocessen, geven ons de simpele informatie die we nodig hebben om menselijk gedrag en mentale processen te begrijpen.