Zoomdysmorfie: de vervorming van het zelfbeeld

Camera's op mobiele toestellen hebben het aantal spiegels in ons leven verveelvoudigd. We krijgen immers voortdurend de kans om ons spiegelbeeld terug te zien. Maar wat betekent dit voor ons?

De pandemie heeft veel veranderingen in onze levensstijl teweeggebracht. Werk en lessen werden bijvoorbeeld verplaatst naar digitale platforms. Daardoor raakte het virtuele contact met anderen veel meer ingeburgerd en brachten we meer tijd door in videoconferenties. Dit betekende dat we vaker dan vroeger naar ons beeld konden kijken.

Die lange uren dat we naar onszelf op het scherm keken, brachten echter enkele grote veranderingen en verontrustende inzichten teweeg in de manier waarop we naar onszelf keken. Zo ontstond het fenomeen dat bekend staat als Zoomdysmorfie en dat invloed begon te krijgen op de manier waarop we naar ons uiterlijk keken.

Zoomdysmorfie

Zoomdysmorfie is het onvermogen om te stoppen met denken aan een of meer waargenomen gebreken in ons uiterlijk nadat we enige tijd naar ons beeld hebben gekeken.

De ervaring kan ons angstig maken om een videogesprek bij te wonen. In feite proberen we er perfect uit te zien en hebben we de neiging te veel te focussen op ons gezicht op het scherm, op zoek naar onvolkomenheden daarin.

Deze vorm van lichaamsdysmorfie wordt gekenmerkt door een preoccupatie met ons beeld geprojecteerd op een digitaal scherm. De laatste jaren, en als gevolg van de toename van videogesprekken en virtuele vergaderingen, zijn dit soort zorgen toegenomen.

Tijdens de pandemie merkte dermatoloog dr. Shadi Kourosh op dat sommige van haar patiënten veranderingen aan hun uiterlijk wilden aanbrengen, waaronder chirurgie. Ze was bezorgd dat de tijd die ze voor de camera doorbrachten, hun perceptie van hun uiterlijk beïnvloedde.

Uit een enquête bij 134 dermatologen (Engelse link) bleek dat 56,7% van de ondervraagden een toename van het aantal patiënten meldde dat cosmetische consulten zocht in vergelijking met de periode vóór de pandemie. 86,4 procent van deze zorgverleners merkte op dat patiënten videoconferenties aanhaalden als reden voor hun bezoek.

Wat betreft de lichaamsdelen waarover patiënten zich zorgen maakten, verklaarde 80 procent van de respondenten dat patiënten zich vooral op het voorhoofd richtten. 78 procent meldde dat ze zich richtten op de perioculaire gebieden.

Andere gebieden die veel aandacht kregen, waren rimpels op het bovenste deel van het gezicht en donkere kringen onder de ogen. Daarnaast noemde men donkere vlekken in het gezicht en verslapping van de nek.

Waarom zijn camera’s zo storend?

Rice, Graber, en Kourosh (2020) stellen dat we tijdens echte gesprekken niet zien hoe ons gezicht spreekt en emoties uitdrukt. Bovendien vergelijken we onze gezichten niet naast elkaar, zoals we doen bij videogesprekken. Bovendien kunnen camera’s de videokwaliteit vervormen en een onnauwkeurige voorstelling geven van hoe we er in werkelijkheid uitzien.

Onderzoek heeft aangetoond (Engelse link) dat wanneer mensen foto’s van zichzelf maken op een afstand van 12 inch (selfies), hun neus 30 procent groter lijkt te worden bij mannen en 29 procent bij vrouwen. Daarentegen maakt een foto van 1,5 meter afstand vrijwel geen verschil in waargenomen grootte.

Het beeld dat op de camera’s wordt geprojecteerd, laat ons dus een ander beeld van onszelf zien dan hoe we in werkelijkheid zijn. Ons beeld wordt gefilterd en we beginnen onze onvolkomenheden op te merken. Op onze beurt vergroten en veralgemenen we deze waargenomen gebreken. Dit leidt ertoe dat we ons er steeds meer zorgen gaan maken en over hoe anderen ons zien.

De relatie met eigenwaarde

Wanneer we een laag gevoel van eigenwaarde hebben, hebben we de neiging om onze waarde te externaliseren. Dit betekent dat we geneigd zijn afhankelijk te zijn van de mensen om ons heen om ons goed te voelen over onszelf en om ons geaccepteerd, erkend en liefdewaardig te voelen. Met andere woorden, we waarderen onszelf niet om wie we werkelijk zijn, maar via anderen.

Wanneer we onze waarde echter buiten onszelf leggen, begint deze af te hangen van het beeld dat we uitstralen. Als gevolg daarvan proberen wij een aangenaam, mooi, volmaakt beeld op te bouwen, dat in staat is de waardering van anderen te verdienen. Aan de hand van dit beeld meten wij onze eigenwaarde.

De perceptie van ons lichaam (Engelse link) en de gevoelens die ermee gepaard gaan, beïnvloeden niet alleen ons zelfbeeld, maar ook onze eigenwaarde. Daarom is de invloed tussen zelfwaardering en lichaamsbeeld wederzijds. Dit wordt duidelijk aangetoond bij Zoomdysmorfie.

Er is een voortdurende devaluatie van het lichaamsbeeld, meer bepaald dat van het gezicht. Het beïnvloedt de manier waarop we over onszelf denken en ook de waarde die we aan onszelf toekennen.

Strategieën om Zoomdysmorfie te vermijden

In de regel kun je deze richtlijnen volgen:

• Probeer niet voortdurend naar jezelf te kijken op het scherm of de camera van de telefoon. Misschien wil je de camera uitschakelen. Als dit echter niet mogelijk is, kun je het vakje waar je foto verschijnt bedekken met een stuk papier.
• Verander je perspectief en plaats jezelf in de schoenen van andere mensen. Denk je echt dat ze met jou hebben afgesproken om je onvolkomenheden te analyseren en te vertellen? Dat is hoogst onwaarschijnlijk. Ze zijn waarschijnlijk gewoon geïnteresseerd in het gesprek en de inhoud ervan.
• Vergeet niet dat de andere deelnemers, net als jij, zich meer bewust zijn van zichzelf en het beeld dat ze uitstralen dan van het uiterlijk van anderen. Bedenk dat er veel mensen zijn die lijden aan problemen met hun lichaamsbeeld. De persoon met wie je spreekt zou er zelfs een van kunnen zijn.

Ten slotte kan voortdurende blootstelling aan je afbeelding op digitale platforms of apparaten uiteindelijk de perceptie veranderen die je van je lichaam hebt. Het kan je ontevreden, onvolmaakt en waardeloos laten voelen. Daarom is het belangrijk om te onthouden dat de manier waarop jij jezelf ziet en hoe anderen je zien veel verder gaat dan wat een scherm je ooit kan laten zien.