Werk en identiteit: hoe hangen ze samen?

Je hebt de neiging je te identificeren met je werk. Maar door deze dimensie als basis te nemen voor het opbouwen van je identiteit, neem je bepaalde risico's.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 19 november, 2022

Als je een nieuw persoon ontmoet, is een van de eerste vragen die je meestal stelt “Wat doe je voor de kost?” In feite hebben we allemaal de neiging om onze eigen identiteit en die van anderen te structureren op basis van onze beroepen. Dit is positief omdat het je in staat stelt jezelf bepaalde rollen toe te kennen, je onderdeel te voelen van een groep, en je te onderscheiden van de rest. Wanneer je werk en identiteit echter overmatig aan elkaar gerelateerd zijn, kun je een probleem hebben.

Je identiteit die ontstaat rond je werk is in de eerste plaats die van jezelf. Het brengt je ertoe jezelf op een bepaalde manier waar te nemen en je te oriënteren op bepaalde activiteiten, waarden en houdingen. Het is echter ook sociaal, omdat anderen je positief of negatief waarderen, afhankelijk van je rol en het soort werk. Dus hoe beïnvloedt dit jou?

Identiteit

Identiteit is een constructie die definieert wat iemand is en waarmee hij zich van anderen kan onderscheiden. Het is de definitie van wat je bent of wilt zijn, gemaakt door jezelf en anderen op basis van de categorieën waartoe je behoort. Je identiteit wordt opgebouwd door socialisatieprocessen. In feite geef je die vorm als je met anderen en met je omgeving omgaat.

Dit proces verloopt via sociale agenten; dat zijn alle mensen of instellingen waarmee je in wisselwerking staat. Daarom is je familie je eerste groep waar je bij hoort en die je primaire identiteit vormt. Later wordt dit uitgebreid en gevormd door school en sociale groepen. Bij het bereiken van de volwassenheid is je werk een van de grote ruggengraten van je identiteit.

De centraliteit van werk: hoe belangrijk is je werk?

Werk stelt je niet alleen in staat om economisch te overleven, maar het geeft ook betekenis aan je leven en maakt je integratie en deelname aan de samenleving mogelijk. Bovendien draagt het er in hoge mate toe bij dat je een persoonlijke en sociale identiteit krijgt (Spaanse link). De redenen hiervoor zijn de volgende.

• Je besteedt een aanzienlijke hoeveelheid tijd aan voorbereiding en training voor je werk.
• Anderen identificeren je met het soort werk dat je doet.
• Afhankelijk van het werk bereik je een bepaalde status en speel je bepaalde rollen.
• Weer afhankelijk van het werk dat je doet, verwerf je een reeks waarden, houdingen en een bepaald geweten.
• Door deelname aan een bepaalde baan sluit je je aan bij verschillende segmenten van het sociale weefsel. Van daaruit verhoud je je tot mensen en instellingen.

Kortom, anderen lezen je op basis van je werk en het is vanuit hun perspectief dat je een bewustzijn van jezelf opbouwt of nuanceert.

Maar ondanks het feit dat werk een hoofdbestanddeel is van de identiteit van de meeste mensen, geven ze er niet allemaal evenveel gewicht aan. In feite gaat het om een subjectieve constructie (Spaanse link) die bekend staat als job centrality.

Dit duidt de algemene overtuiging aan over de waarde van werk in het leven van mensen. Het is een individuele dimensie. Met andere woorden, iedereen identificeert zich tot op zekere hoogte met zijn werk en beschouwt het als meer of minder centraal in zijn identiteit.

De relatie tussen werk en identiteit

Velen van ons bouwen hun identiteit op aan de hand van hun werkverleden. Als dit het geval is, identificeer je je misschien ten diepste met de volgende zaken.

• Je functiecategorie.
• De functies die het vervult.
• De status die je bekleedt.
• De mensen met wie je op je werk omgaat.
• Het bedrijf waarvoor je werkt.
• De erkenning die je krijgt voor je werkprestaties.
• Een specifieke cultuur die is opgebouwd op basis van gedeelde waarden, overtuigingen en houdingen in de organisatie.

Hoewel dit een natuurlijk proces is, is het ook een tweesnijdend zwaard. Terwijl je succes, stabiliteit of professionele groei ervaart, komt de associatie tussen werk en identiteit je ten goede: je voelt je nuttig, belangrijk, waardevol en succesvol.

Als je werkrealiteit echter niet is wat je verwachtte, kan de emotionele en psychologische klap diep zijn. Dit kan gebeuren bij ontslag of verandering van loopbaan, in een situatie van werkloosheid, en vooral bij pensionering.

Op deze momenten treden fundamentele veranderingen op in de manier waarop je jezelf ziet en hoe anderen je zien. In feite gaat niet alleen je economische levensonderhoud verloren, maar ook de rollen en sociale betekenissen die je voorheen bekleedde.

Gevolgen van een sterke associatie tussen werk en identiteit

Binnen de sociale voorstellingen van werk (dat wil zeggen, positief of negatief geladen stereotypen, opvattingen en waarden) hebben werkloosheid en pensionering negatieve connotaties. Het is geen verrassing dat dit het zelfbeeld kan beïnvloeden.

Het individu kan zichzelf bijvoorbeeld gaan beschouwen als waardeloos, doelloos, onzichtbaar of nutteloos voor de samenleving. Dit kan leiden tot geestelijke gezondheidsproblemen (Engelse link).

Angst en stress, frustratie, ontevredenheid over het leven en gebrek aan zelfvertrouwen zijn enkele van de belangrijkste gevolgen. Bovendien kunnen deze situaties, als ze niet goed worden beheerd, uiteindelijk de lichamelijke gezondheid van het individu aantasten of leiden tot ernstige aandoeningen zoals depressie.

Daarom is het, ondanks het feit dat werk altijd deel zal uitmaken van je identiteit, belangrijk dat je over voldoende cognitieve flexibiliteit beschikt om het niet tot het centrum van je bestaan en waarde te maken.

In een wereld die gekenmerkt wordt door baanonzekerheid en instabiliteit, en gezien het feit dat pensionering voor iedereen een onvermijdelijke bestemming is, is het het gezondst om een gezonde identiteit te smeden die zelfs in tijden van verandering behouden blijft.

Wie ben je, afgezien van je werk? Hoe je deze vraag beantwoordt kan voor jou een verkapte uitnodiging zijn om een interne herziening te doen en de identificatie die je hebt met je beroep bij te stellen.