Wat zijn de oorzaken van een depressiestoornis?

Een ernstige depressie is een multifactoriële stoornis. Het lijkt te wijten te zijn aan een combinatie van factoren zoals genetica, trauma’s uit de kindertijd, psychosociale problemen, enz.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Alicia Escaño Hidalgo.

Laatste update: 28 februari, 2024

Wanneer je het woord depressie hoort, dan stel je je misschien automatisch een verdrietig persoon voor die oncontroleerbaar huilt en afgezonderd is van andere mensen. Maar als dat het geval is, wat is dan het onderscheid tussen depressie en verdriet? En wat zijn de oorzaken van een depressiestoornis?

Het is een enorme vergissing om deze twee begrippen te verwarren. Ze lijken misschien nauw met elkaar verbonden. Maar er is wel een spectrum waar de stoornis depressie zich aan het verste en meest onbekwaam makende uiteinde bevindt.

We weten dat emoties een belangrijke aanpassende functie hebben. Of ze nu positief of negatief zijn, we hebben alle emoties nodig om op een juiste manier in onze omgeving te functioneren. Zelfs al is verdriet een “negatieve emotie,” toch is het nog steeds gezond en helpt het ons aan te passen. Het is zelfs gedeeltelijk zo dat we dankzij verdriet erin geslaagd zijn om als soort te overleven.

Als je bijvoorbeeld een geliefde verliest, zal je je verdrietig voelen. Je zal ook pijn voelen. Maar als je er op een gezonde manier mee omgaat, dan zal je enkele of alle stadia van verdriet doormaken. Want dit is het idee dat erachter zit. Je maakt al deze stadia door. Daarna kan je terugkeren naar dezelfde toestand waarin je je bevond vóór het verlies. Natuurlijk zal je je die belangrijk persoon voor altijd op een innige manier herinneren en hem missen.

Verdriet is dus gezond en noodzakelijk. Bovendien heeft het een doel. Dat is ook de reden dat je best verdriet toelaat, wanneer het optreedt. Ontken het niet of vecht er niet tegen. Want dan zal het beetje bij beetje verdwijnen.

Wat is een depressiestoornis?

Zoals we al zeiden, gaat een depressiestoornis enkele stappen verder dan verdriet. Depressie wordt geclassificeerd als een stoornis. Dat betekent dus dat we er in alle ernst moeten mee omgaan. We moeten het ook het respect geven dat het verdient. Voor we enkele van de mogelijke oorzaken van een depressiestoornis bespreken, gaan we eerst omschrijven wat deze stoornis precies is.

Een depressiestoornis wordt omgeschreven als de gelijktijdige aanwezigheid van verscheidene belangrijke symptomen. Bovendien moeten ze minstens twee weken duren. Een diagnose vereist minstens één van deze symptomen. Dat kan een toestand van verdriet of depressie zijn, of het verlies van plezier (anhedonie) bij de activiteiten waaraan een persoon gewoonlijk plezier beleefde.

Maar het is niet voldoende om alleen deze symptomen te hebben. Om te spreken van een depressiestoornis moeten de symptomen het dagelijks leven van een persoon op een aanzienlijke manier verstoren.

Een diagnose van een depressiestoornis moet ook nog tegemoetkomen aan twee uitsluitingscriteria:

• de symptomen worden niet door een ziekte of door middelengebruik veroorzaakt
• de symptomen worden niet veroorzaakt door een reactie op de normale pijn die te maken heeft met het overlijden van een geliefde

Om bij een persoon de diagnose depressiestoornis te stellen, mogen ze ook geen manische of hypomanische episodes, schizofrenie of een andere psychotische stoornis gehad hebben.

Oorzaken van een depressiestoornis

We kunnen niet van één enkele oorzaak spreken die bepaalt of iemand een depressiestoornis zal ontwikkelen. Maar in de wetenschappelijke literatuur zien we wel dat er vele verschillende verklarende theorieën bestaan.

Op biologisch vlak zou er sprake zijn van een verstoord evenwicht in de chemicaliën van de hersenen en dan vooral in het niveau van de bekende neurotransmitter serotonine. Dit kan een persoon in een toestand van diep verdriet of het onvermogen tot plezier brengen.

Zelfs vandaag de dag hebben we nog niet de volledige zekerheid dat deze verstoringen van het biochemische evenwicht een oorzaak of een effect van een depressie zijn. We kunnen dus moeilijk zeggen of lage niveaus van serotonine in de hersenen van iemand de oorzaak zijn dat iemand moedeloos wordt.

Andere theorieën hebben meer met psychologie te maken. Dit zijn tegenwoordig de theorieën die het meest onderbouwd zijn. De bekendste theorie komt van Aaron Beck. Het is populair om twee redenen:

• Het is een theorie die zich volledig vindt in de theoretische veronderstellingen en de methodologie van informatieverwerking.
• Bovendien heeft het tot een soort behandeling – de cognitieve therapie – geleid. Het is aangetoond dat deze therapie even doeltreffend of doeltreffender is dan medicatie. Het heeft nog een bijkomend voordeel dat het in grote mate het risico op terugval en op bijwerkingen vermindert.

Wat kunnen we leren van de theorie van Beck over depressie?

Beck heeft het over wat een persoon voelt na het verlies van een ondersteuner (een positief gevolg van gedrag). Samen met het natuurlijke gevoel van verdriet dat daaruit volgt, kan dit ervoor zorgen dat die persoon bepaalde cognitieve vergissingen maakt.

Ze zouden fouten maken in de verwerking van informatie. Dit zou dan leiden tot een depressiestoornis en kan die ook in stand houden. Dit betekent eigenlijk dat een moedeloze persoon niet in staat is om objectief te zien wanneer hij informatie opneemt uit zijn omgeving. Uiteindelijk vervormen ze de werkelijkheid op een negatieve manier.

Die zijn enkele van de vervormingen die vaker bij terneergeslagen mensen voorkomen:

• uitvergroten van de negatieve dingen die in hun leven gebeuren
• minimaliseren van de positieve dingen die gebeuren
• de gevolgen die voortvloeien uit negatieve dingen, overdrijven
• het denken veralgemenen dat de dingen altijd zo zullen zijn en nooit zullen veranderen

Een persoon is dus ondergedompeld in een negatieve spiraal. Ze hebben onafgebroken een negatief beeld van zichzelf, van hun ervaring, en wat zelfs nog erger is, van hun toekomst.

Dit verwrongen cognitieve proces zal volgens Beck tot de emotionele symptomen (diep verdriet, verlies van eetlust, gevoel van leegheid, enzovoort) en de gedragssymptomen (geremdheid, apathie, enzovoort) leiden.

Bovendien zullen deze emotionele en gedragssymptomen de negatieve gedachten van de persoon nog versterken. Maar Beck negeert het feit niet dat er onder andere  ook belangrijke genetische, persoonlijk en hormonale factoren zijn die de manier waarop een persoon informatie verwerkt, beïnvloeden.