Wat is taoïsme? Sleutels om deze filosofie te begrijpen

De naam van de schepper van de taoïstische filosofie is Lao-Tse, wat "de oude jongen" betekent. Op deze manier wordt de tegengestelde dualiteit tussen oud en oud benadrukt.

Taoïsme is een van de meest diepgaande en actuele filosofieën van onze tijd. Het is ontstaan in China en heeft het culturele, sociale en spirituele leven van Azië en het Westen duizenden jaren beïnvloed.

De kern van de Taoïstische filosofie is heel eenvoudig maar toch complex: leven in harmonie met de Tao. In dit artikel zullen we het begrip Tao verkennen, evenals de grondbeginselen van dit denksysteem, dat wordt belichaamd door de begrippen yin en yang, wu wei en nog veel meer.

Op deze manier kunnen we de basisprincipes ervan begrijpen en een aantal van zijn praktijken in het dagelijks leven toepassen.

Wat is Taoïsme?

Taoïsme is een levensfilosofie die sinds 4000 v. Chr. zijn oorsprong vindt in het Verre Oosten. De stichting ervan wordt toegeschreven aan Lao-Tse, die het eerste klassieke boek van de taoïstische literatuur schreef, bekend als de Tao Te Ching.

In dit werk worden de principes van deze manier van leven uiteengezet. In die zin benadrukt het Taoïsme het belang van leven in overeenstemming met de natuur. Dit betekent dat de mens zich niet moet bemoeien met de loop van het leven, maar de dingen moet laten stromen. Deze filosofie benadrukt dus dat het universum, met zijn eigen wetten, onafhankelijk van ons is.

Het voorstel van de Tao-filosofie is om een pad van bevrijding te ontwikkelen, gebaseerd op de sjamanistische tradities van Noordwest-Azië. Op deze manier gaat het erom een goede balans te bereiken tussen ons bewustzijn en ons natuurlijke wezen, als een onafscheidelijk deel van de natuur.

Sjamanistische oorsprong in het Taoïsme

Zoals we in het vorige hoofdstuk al zeiden, heeft het Taoïsme een sjamanistische oorsprong. Sjamanen waren stamhoofden die buitengewone krachten bezaten. Dit waren volkeren die zich vestigden aan de oevers van de Gele Rivier in het noorden van China.

Deze stamhoofden hadden het vermogen om de natuurelementen te beheersen, de geheimen van planten en dieren te onthullen en zelfs met onzichtbare krachten te spreken. Na verloop van tijd, in de 12e eeuw voor Christus, begonnen sjamanen te werken als adviseurs, waarzeggers en genezers aan dynastieke hoven.

Op deze manier werd hun invloed zelfs doorgegeven aan de samenleving van Lao-Tse en Chuang-Tzu, de voortzetter van dit gedachtegoed. Dit verklaart waarom deze filosofie een nauwe band heeft met sjamanistische en tribale tradities.

Een korte geschiedenis van het taoïsme

Volgens de legende besloot Lao-Tse, die genoeg had van de corruptie en wanorde van zijn tijd, zich terug te trekken uit de maatschappij. Onderweg ontmoette hij een bewaker die hem vroeg zijn gedachten op te schrijven voordat hij vertrok.

Dit boek is een verzameling overpeinzingen over hoe we in harmonie kunnen leven met de wereld om ons heen. Lao-Tse spreekt hierin over het belang van eenvoud, natuurlijkheid en het volgen van de Tao of de natuurlijke weg der dingen. Deze ideeën vormden de basis van de taoïstische filosofie.

Zo werd de Tao Te Ching geboren, een tekst die de hoeksteen van het taoïsme zou worden. Het ontstaan van deze gedachte was geen op zichzelf staande gebeurtenis. Het was eerder het resultaat van verschillende historische factoren. Op het moment van de opkomst was er een tijd van grote politieke onrust.

In de periode van de Warring Kingdoms bood het taoïsme een alternatief voor het conventionele politieke denken. De populariteit van de taoïstische filosofie beantwoordde aan de behoefte aan een spirituele zoektocht in tijden van verandering. Het bood dus een pad naar verlichting, nodigde mensen uit om zich te verbinden met de Tao en hun plaats in de kosmos te vinden.

Zo raakte dit gedachtegoed stevig verankerd in het oude China en liet het een erfenis achter die tot op de dag van vandaag voortduurt.

Wat betekent de term Tao?

De term Tao heeft twee betekenissen. Aan de ene kant wordt het gedefinieerd als een pad, d.w.z. een weg om te volgen. Dit pad biedt geen weerstand, maar is aangepast aan de natuur, volgens de principes van het Taoïsme.

In die zin wordt het beschouwd als de levensbron van alle dingen. De rest van al het andere dat bestaat, is er dus van afhankelijk om een eigen bestaan te hebben.

Aan de andere kant is de Tao een eenheid die achter alle zichtbare elementen ligt. Een ander kenmerk van de Tao is dat het onuitsprekelijk is, dat wil zeggen dat het niet met woorden te bevatten is, vandaar de verschillende betekenissen.

Daarom moeten mensen die deze levensfilosofie beoefenen hard werken aan hun persoonlijke ontwikkeling.

Alleen op die manier zullen ze in staat zijn een dieper begrip te krijgen van de werkelijkheid van de wereld, die niets meer en niets minder is dan dit principe dat ten grondslag ligt aan alles wat bestaat.

Principes van het taoïsme

Zoals hierboven vermeld, zijn de principes van de taoïstische filosofie gebaseerd op hun eigen begrip van de wereld en de natuur. Zo is het centrale concept van dit denken de Tao, d.w.z. het fundamentele principe achter alle verschijningen. Er zijn echter ook andere concepten, zoals de dualiteit van het universum door de opvatting van yin en yang en wu wei.

Yin en yang

Het concept van yin en yang verwijst naar de dualiteit van tegengestelde maar complementaire aspecten die in alle dingen in het universum voorkomen. Letterlijk betekent yin de schaduwkant van een berg, terwijl yang de verlichte kant vertegenwoordigt.

Daarnaast symboliseren yin en yang vrouwelijkheid en mannelijkheid, een klassiek symbool van complementariteit.

Deze twee elementen zijn onafscheidelijk en bestaan naast elkaar in een staat van constante verandering, waardoor het evenwicht in de kosmos in stand wordt gehouden.

In de Taoïstische filosofie staat deze interactie bekend als de “Grote Eenheid,” waarbij alle dualiteiten, hoewel verschillend, nauw met elkaar verbonden zijn en een ondeelbaar geheel vormen. Het is het principe van de Tao dat ze verenigt.

Wu wei

De term wu wei betekent “niet doen” en verwijst in deze zin naar die ongedwongen handelingen die de activiteit van de natuur niet verstoren. Met andere woorden, men handelt in harmonie met de natuurlijke stroom van gebeurtenissen.

In praktische termen vertelt het concept van wu wei ons om de dingen langzaam aan te pakken, de structuur van de dingen volgend. In deze zin is een andere mogelijke interpretatie van de term bewegen met de Tao.

Op deze manier wordt het functioneren van de kosmos als eenheid ondanks zijn tegenstellingen benadrukt.

Spontaniteit of tzu-jan

Tzu-jan betekent “uit zichzelf” en verwijst naar het automatisch functioneren van de Tao. Op deze manier functioneert de eenheid van het universum uit zichzelf.

Het menselijke streven naar controle botst met dit principe, omdat het niet gecontroleerd kan worden. De activiteit van de natuur is ook automatisch, omdat het beweegt in overeenstemming met de Tao. Daarom moeten mensen de kosmos niet dwingen of zelfs maar proberen te beheersen.

Dit komt omdat alles wat natuurlijk is functioneert zonder afhankelijkheid van iets externs en daarom is de activiteit uit zichzelf.

Te of deugd

De opvatting van het taoïsme over deugd verschilt sterk van onze westerse interpretatie van de term. Aan deze kant van de wereld verwijst deugd naar die voorzichtige en weloverwogen karakters die zich gepast gedragen in de maatschappij.

Het woord deugd heet Te en beschouwt de mensen die met de Tao meebewegen als deugdzaam. Daarom wordt men uitgenodigd om de kwaliteiten van water te cultiveren, een element dat vaak symbool staat voor Taoïstische deugd.

Voor de Taoïstische filosofie is dit echter niet het geval.De hoogste vorm van deugdzaamheid is zich niet bewust zijn van het feit dat je deugdzaam bent.

In die zin is de taoïstische filosofie van mening dat degenen die de deugd te boven gaan, eigenlijk helemaal geen deugd hebben. Hoe bewuster we zijn of hoe meer we toegang willen krijgen tot de deugd, hoe minder deugdzaam we zijn.

Goden van de Tao

Binnen de religieuze tak van het Taoïsme manifesteert goddelijkheid zich in een veelheid van vormen. Daarom is er niet één figuur die het Taoïstische pantheon domineert, maar er kunnen wel enkele van de belangrijkste goden worden genoemd.

Aan de ene kant is er de Jade Keizer, of Yuhuang Dadi, die de hoogste hemelse autoriteit is. Hij is een goddelijke heerser wiens welwillendheid zich uitstrekt over hemel en aarde.

Aan de andere kant is er de God van de Langlevendheid of Shouxing: de belichaming van het menselijk streven naar een vol en duurzaam leven.

Tot slot komen we bij de Drie Zuivere Personen of de Drie Zuiverheden, een triade van oppergodheden die de hoogste uitdrukkingen van de Tao vertegenwoordigen.

• Allereerst is er de Jade Zuivere of Yuanshi Tianzun, het archetype van het begin, de oerbron van energie die de kosmos heeft voortgebracht.
• Dan is er de Hoogste Zuivere of Lingbao Tianzun, die symbool staat voor schepping en orde.
• De laatste van deze goden is Daode Tianzun, de Grote Zuivere, personificatie van Lao-Tse, de stichter van het Taoïsme. Zijn figuur vertegenwoordigt een gids naar harmonie met de Tao.

Taoïstische praktijken voor het dagelijks leven

Eva Wong, in haar boek Taoïsme: een inleiding tot de geschiedenis, filosofie en praktijk van een zeer oude Chinese traditie (2022) een aantal praktijken aan die Taoïsten uitvoeren.

De eerste en meest uitvoerbare hiervan is meditatie. Door meditatie kan men gezondheid en een lang leven cultiveren, evenals een hogere spirituele ontwikkeling die eenwording met de Tao mogelijk maakt. In de meest dagelijkse praktijk bieden ademhalingsoefeningen de volgende voordelen:

• Het minimaliseren van hunkering.
• Emoties in balans brengen.
• Mobiliseren van innerlijke energie.

Het is ook belangrijk om voor de fysieke gezondheid te zorgen door middel van lichaamscultivatie technieken. Deze zijn gericht op het vergroten van kracht en flexibiliteit in het spier- en skeletsysteem.

Fysiologische versterking door het reguleren van de ademhaling is ook belangrijk.  Dit verbetert de gezondheid van de inwendige organen.

Balans en harmonie vinden door de Tao

Het Taoïsme biedt ons veel meer dan een eenvoudige filosofie, want het is een pad naar een dieper begrip van het leven en het universum om ons heen.

De gepresenteerde principes bieden ons een diepere reflectie die we kunnen toepassen in ons dagelijks leven. Zo helpen de tegenstellingen die worden vertegenwoordigd door het concept vanyin en yang ons om de waarde van tegengestelden te waarderen.

In die zin heeft de een de ander nodig om te bestaan en wordt onze hele werkelijkheid op deze manier gevormd. Op dezelfde manier kunnen we door middel vanwu wei het belang benadrukken om ons niet te bemoeien met de processen die in ons leven plaatsvinden.

We moeten niet vergeten dat we de natuur ook niet moeten proberen te beheersen, want die werkt volgens haar eigen wetten. Daarom nodigt het taoïsme ons uit om meer balans en harmonie in ons leven te vinden.