Waarom sommige mensen liegen zonder reden

Sommige mensen lijken te liegen zonder duidelijke reden. In feite lijken ze er niets mee te winnen. Het enige wat ze lijken te bereiken is het risico dat ze het vertrouwen van hun omgeving verliezen. Waarom doen ze het?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Sara González Juárez.

Laatste update: 16 december, 2022

We hebben allemaal leugens verteld. Het is een onbetwistbaar feit. Je herinnert je waarschijnlijk dat je het zelf meer dan eens hebt gedaan. Hoewel eerlijkheid een essentiële morele waarde is, is het zelfs mogelijk dat je in bepaalde omstandigheden de handeling van het liegen accepteert. Hoe zit het echter met mensen die zonder reden liegen?

Soms is het moeilijk om onderscheid te maken tussen iemand die vaak liegt en iemand die lijdt aan mythomanie of pseudologia phantastica. Dit is een aandoening waarbij sprake is van dwangmatig liegen. Deze mensen lijden niet aan een psychologische verandering. Dit maakt het moeilijker om hun reden om te liegen te begrijpen, omdat er geen noodzaak of oorsprong achter lijkt te zitten.

Zoals met bijna alles in de psychologie zijn er redenen die dit gedrag verklaren. We gaan ze onderzoeken.

Liegen versus mythomanie

Liegen is niet in wezen slecht. Je kunt bijvoorbeeld liegen zodat een vriend niet te weten komt over het verrassingsfeestje dat je voor hem plant, of om iemand uit je leven te verwijderen waarvan je weet dat die je alleen maar ongeluk brengt. Het is gewoon nog een vorm van sociale interactie en als zodanig kun je het zowel voor gezonde als schadelijke doeleinden gebruiken.

Aan de andere kant bestaat er een stoornis die mythomanie heet (Spaanse link), wanneer iemand dwangmatig liegt. De verhalen die ze verzinnen zijn niet geheel onwaarschijnlijk en reageren niet op specifieke druk. In deze gevallen heeft het individu moeite om zich tot anderen te verhouden.

Wanneer de gewoonte om de waarheid niet te respecteren niet beantwoordt aan een behoefte of pathologie, resulteert dit in een absurde situatie, wanneer mensen onnodig liegen en doorgaan met deze verzinsels.

Waarom liegen mensen zonder reden?

Deze mensen liegen niet om straf te ontlopen of om aantrekkelijker te lijken, en ze krijgen ook geen beloning voor het liegen. Waarom doen ze het dan toch? Er zijn redenen, maar die beantwoorden meestal aan interne dialogen en mentale processen in de geest van de leugenaar.

In feite zoeken ze emotioneel evenwicht, waardoor ze hun zelfbeeld verbeteren. Deze redenen worden echter zelden waargenomen als de relatie met de leugenaar niet wordt verdiept.

1. De behoefte aan goedkeuring

Dit is een van de meest voorkomende motivaties om te liegen. Maar in dit specifieke geval is er geen echte druk vanuit de omgeving om hun liegen uit te lokken. Toch blijven ze, ondanks dat ze zich in een sociale kring bevinden die hen accepteert en verwelkomt, het gevoel hebben dat ze de goedkeuring van anderen moeten winnen (Spaanse link). Daarom liegen ze.

2. Ze hechten belang aan de inhoud van hun leugens

Deze situatie gaat nogal diep. Stel dat iemand tegen zijn vrienden liegt. Hij beweert dat hij veel geld heeft, ook al is in deze sociale context de economische status onbelangrijk. Als de vrienden achter de waarheid komen, zijn ze geschokt. Ze hebben immers allemaal een vergelijkbare economische status en ze hebben nooit enige bewondering getoond voor anderen met meer geld dan zij.

De leugen heeft echter niets te maken met de druk van de omgeving, maar met het innerlijke oordeel van de leugenaar zelf. Voor hen is het hebben van veel geld een van de facetten die iemand succesvol maken, en ze willen succesvol zijn. Dus liegen ze, ook al heeft de leugen geen effect buiten hun eigen geest.

3. Gevoel van gebrek aan controle

Het lijkt misschien absurd, maar verzonnen verhalen staan onder controle van de verteller, niet van de werkelijkheid. Daarom neemt de leugenaar bij het vertellen van bijvoorbeeld een anekdote, het aanpassen ervan, of het op een ‘fantastische’ manier doorvertellen, de controle over het verhaal en de gebeurtenissen ervan.

Bovendien vermijden ze alle details en feiten die hen (volgens hun eigen criteria) zouden kunnen tegenspreken.

4. Het verzinsel van vandaag is de voortzetting van de leugen van gisteren

Soms zijn de leugens die ze verteld hebben al heel lang bezig en staan ze al ver van de werkelijkheid af. Sterker nog, hoe langer hun keten van leugens doorgaat, hoe moeilijker die te doorbreken is.

5. Zeggen wat ze willen dat waar is

Hoewel het onwaarschijnlijk lijkt, kan het vele malen herhalen van een leugen er uiteindelijk toe leiden dat het een collectieve waarheid wordt. Om die reden geven veel mensen bepaalde feiten en aspecten over zichzelf door die weerspiegelen hoe ze in werkelijkheid zouden willen zijn. Hoewel het in de meeste gevallen niet nodig is, is het een manier om de werkelijkheid in hun eigen geest te transformeren.

6. Ze zien het niet als een leugen

De werkelijkheid waarover we spreken bestaat uit boodschappen die door filters van fysieke waarneming, mentale verwerking en geheugencapaciteit (Spaanse link) zijn gegaan. Deze processen staan in wisselwerking met de buitenkant. Daardoor staat het resultaat meestal verder van de ware werkelijkheid af dan wij waarderen.

Daarom is het normaal dat de getuigenissen van twee verschillende mensen tegenover hetzelfde feit totaal uiteenlopen. Dat gezegd hebbende, kan het bij deze gelegenheden lijken alsof je te maken hebt met mensen die liegen zonder reden.

Bedenk echter, voordat je oordeelt, dat we elkaar allemaal begrijpen door te spreken. Daarom is het mogelijk dat deze onzekerheid met een oprecht gesprek kan worden opgelost. Immers, de enige waarheid die we echt kennen is de gemeenschappelijke leugen die we allemaal waarnemen via onze zintuigen.