Vrijzwevende angst: een aspect van GAS
Ik ben niet bang voor iets in het bijzonder, maar eigenlijk … ben ik overal bang voor. Dat is wat vrijzwevende angst is – het is de onzekerheid die in de schaduw sluimert en je vervolgens vangt, die je adem wegneemt, net zoals je wil om het huis te verlaten. Het is alsof je in eenzame opsluiting leeft, in een kamer zonder ramen. Het is een constante spiraal van zorgen, een verstikkende bal van wanhoop.
In haar dagboeken zei Virginia Woolf dat het leven als een droom is en wakker worden je doodt. Het is alsof er op de een of andere manier een beslissend moment in je bestaan is waarop je wakker wordt en je ogen opent voor alle verantwoordelijkheden en de zwaarte van het leven, alle onhoudbare stedelijke bewegingen, al het disharmonische lawaai van menselijke relaties. Het voelt alsof al die beweging je niet alleen overvalt, maar het maakt je ook kleiner.
“Angst is altijd bereid om de dingen erger te doen lijken dan ze werkelijk zijn.”
-Titus Livius-
Natuurlijk ervaren we allemaal wel die ontnuchterende momenten waarop we ontdekken dat het leven soms pijnlijk en moeilijk is. Maar er zijn duizenden mannen en vrouwen die iets ervaren dat nog veel gecompliceerder is dan dat. We hebben het over een diffuse, vormloze angst die je gevangen houdt in een gedragspatroon van overdreven en terugkerende zorgen over bijna alles.
Deze emotionele toestand van groeiende onzekerheid en chronische stress geeft aanleiding tot vrijzwevende angst, een vorm van angst die deel uitmaakt van de gegeneraliseerde angststoornis (GAS). Deze realiteit is al net zo vermoeiend als complex. Dit komt omdat de bezorgdheid en reacties die geassocieerd worden met vrijzwevende angst niet op iets specifieks gericht zijn; in plaats daarvan zijn ze allesomvattend. Dit in tegenstelling tot andere angststoornissen.
GAS kan worden samengevat in één eenvoudige maar krachtige zin: ‘Ik denk altijd dat er iets ergs met me zal gebeuren.’
Vrijzwevende angst en irrationele angst
Adrian is 35 jaar oud. Na een relatie van tien jaar, werd hij verlaten door zijn vriendin. Ze werd verliefd op een ander. En hoewel het leek alsof met Adrian alles wel goed ging, begonnen de mensen in zijn omgeving toch enkele verontrustende dingen op te merken. Ja, Adrian is altijd wel enigszins angstig geweest. Na de relatiebreuk begon hij echter wel heel erg te obsederen over bepaalde dingen, waaronder de gezondheid van zijn ouders. Hij begon te vrezen dat ze ziek zouden worden en zouden sterven.
Ook zijn collega’s merkten enkele vreemde dingen op. Adrian is architect van beroep en de laatste tijd is hij wel erg obsessief bezig met eventuele fouten. Hij maakt zich extreem veel zorgen over de vraag of hij zijn werk goed doet of niet, en of er iets ergs kan gebeuren onder zijn toezicht. Hij is ook bang om zijn hypotheek niet te kunnen betalen. Hij is al bezig met op welke kosten hij moet bezuinigen mocht er iets gebeuren. Er is echter nog niets gebeurd.
We hebben deze denkbeeldige man om een reden als voorbeeld gebruikt. Geschat wordt dat GAS, en de daarmee samenhangende vrijzwevende angst die bijna elk aspect van het leven infiltreert, vrouwen meer treft dan mannen. Van de bijna 60% van de getroffenen die geen behandeling krijgen of zelfs maar hulp zoeken, zijn de meesten echter mannen.
Waarom maak ik me overal zorgen over?
Om GAS en de daarmee samenhangende vrijzwevende angst een beetje beter te begrijpen, moeten we eerst de functie van angst begrijpen. Angst bereidt ons voor op een dreiging. Het is een nauwkeurig afgestemd, uitzonderlijk aanpassingsmechanisme dat ons in staat stelt te overleven. Maar wat als de angst die je voelt niet wordt geprovoceerd door een echte dreiging?
Wat als de angst elk deel van je leven binnenvalt? Wat er dan gebeurt, is dat je vastloopt in een parallel universum dat overeenkomt met je ergste nachtmerrie. Want er is niets ergers dan leven in angst.
Mogelijke oorzaken
Veel wetenschappers en neuropsychiaters zijn er zeker van dat GAS anders is dan elke andere aandoening. De Stanford University School of Medicine legt uit dat vrijzwevende angst wordt veroorzaakt door disfunctie in verschillende delen van de hersenen, waaronder de amygdala.
De amygdala is een amandelvormige structuur die verbanden legt tussen onze emoties, herinneringen en perceptie. Bij iemand met een gegeneraliseerde angststoornis worden de schakelingen waaruit dit gebied bestaat gewijzigd. En daarmee ook de volgorde en balans van het leven van de persoon. Waarom dit gebeurt is onduidelijk.
Behandelingen van GAS
Er zijn twee belangrijke benaderingen nodig om deze klinische toestand aan te pakken: medicatie en psychotherapie. Medicatie kan de symptomen verminderen en de noodzakelijke voorwaarden scheppen voor de psychotherapie om effectiever te zijn.
“Er is geen echte stress of angst in de wereld, je gedachten creëren deze valse overtuigingen.”
-Wayne Dyer-
In het algemeen worden selectieve serotonineheropnameremmers (S SRI’s) gebruikt, maar andere antidepressiva zijn vaak ook noodzakelijk. Onthoud dat elke patiënt uniek is en dat zijn persoonlijke realiteit een even unieke behandeling kan vereisen.
Daarnaast zijn cognitieve gedragstherapie en andere therapieën gericht op stressmanagement effectief in het verminderen van de overmatige bezorgdheid die gepaard gaat met vrijzwevende angst. Tijdens deze therapieën leert de patiënt effectieve confrontatiestrategieën en ontwikkelt hij gezonder en meer adaptief gedrag.
Tot slot is het vermeldenswaard dat goede voeding, lichaamsbeweging en meditatie aanvullende middelen zijn die je kunnen helpen angst de baas te worden, je aandacht te richten op wat echt belangrijk is en te leren hoe je beter kunt denken en leven.
Afbeeldingen met dank aan Agnes Cecile