Vergelijkend lijden: jouw pijn vergelijken met die van anderen

Heb je ooit iemand ontmoet die vastbesloten is je te laten geloven dat ze meer hebben geleden in het leven dan jij? Lijden is niet te meten. We leven echter in een samenleving waarin alles lijkt te worden gemeten.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 03 maart, 2023

Als je je sociale media doorneemt en scrollt, kom je veel persoonlijke verhalen tegen. Vaak zijn het getuigenissen van mensen over hun persoonlijke problemen, tragedies of gevechten met de geestelijke gezondheid. Als je deze verhalen leest, denk je echter misschien: “Ik heb veel meer geleden dan jij, maar ik publiceer het feit niet.”

Als mens heb je een merkwaardige gewoonte. Je bent geneigd het lijden van anderen af te meten aan dat van jezelf. Bovendien ben je geneigd aan te nemen dat iemand die nooit tegenslag heeft ondervonden, niets weet van het menselijk bestaan.

Aan de andere kant geloof je dat degenen die de pech hebben gehad om door schijnbaar eindeloze problemen te gaan, over onmetelijke ervaring en wijsheid beschikken.

Vanaf het moment dat je pijn gaat indelen, ontzeg je anderen de mogelijkheid om het te voelen. Het is iets wat we als mensen altijd hebben gedaan. Met de komst van de sociale media enkele decennia geleden is deze trend bovendien veel zichtbaarder geworden.

Vergelijkend lijden

In je kindertijd en adolescentie ben je misschien vaak in dit soort situaties terechtgekomen. Bovendien onderschatten volwassenen vaak de teleurstellingen die de allerkleinsten ervaren. Als een kind bijvoorbeeld ruzie maakt met zijn beste vriend, kan zijn vader of moeder hem vertellen dat het niets voorstelt en dat hij snel nieuwe vrienden zal maken.

In dezelfde lijn, als een tiener het uitmaakt met zijn eerste liefde, kunnen de ouderen hem voorhouden dat hij nog veel heeft om voor te leven. “Er zijn nog genoeg vissen in de zee!” zeggen ze dan. Maar voor deze jongeren voelt hun ongeluk als het einde van de wereld. Je kunt je toch wel wat van je eigen ervaringen uit het verleden herinneren?

Comparatief lijden definieert de neiging om de tegenslagen van anderen te beoordelen door het prisma van onze eigen ervaringen. Deze praktijk van het classificeren van ongemakken en het geven van een schaal is zowel negatief als schadelijk.

Je ontkracht niet alleen de werkelijkheid van anderen, waardoor je hen de mogelijkheid ontneemt om zich te uiten. Je treedt misschien ook op als rechter en dicteert wie het recht heeft om te klagen en wie niet. Maar in werkelijkheid vereist lijden, in welke vorm dan ook, empathie, geen oordeel.

De gevolgen van het tenietdoen van het ongemak van een ander

Als je vergelijkend lijden toepast op een ander, delegeer je hem. Je laat hen geloven dat hun schaamte, angsten en zorgen niet geldig zijn omdat jij (blijkbaar) veel ergere omstandigheden hebt meegemaakt.

Iemands emotionele ervaring ongeldig maken is iemands eigen geschiedenis, behoeften en groeimogelijkheden onzichtbaar maken. Het is een duidelijke vorm van misbruik die door de maatschappij herzien zou moeten worden.

Een onderzoek (Engelse link) van de Wesleyan University (VS) beweert dat de emoties van mensen niet alleen begrepen kunnen worden vanuit psychobiologisch of neurologisch oogpunt. Het is ook een cultureel verschijnsel.

Bovendien kan de omringende context (familie, school, vrienden, etc) soms een remmende werking hebben op bepaalde emoties en gevoelens. Dit is een contraproductieve praktijk die diep geworteld is in het dagelijks leven.

Lijden is geen wedstrijd

Lijden is geen wedstrijd waarin iemand altijd de eerste prijs moet winnen. Evenmin bestaat er een classificatie van lijden volgens bepaalde graden en niveaus. Dat gezegd hebbende, heeft de maatschappij een bijna irrationele obsessie om alles te labelen. Dit verklaart vergelijkend lijden.

Daarnaast moet de factor narcisme of intrinsiek egoïsme niet genegeerd worden. Sommige mensen benadrukken namelijk graag hoeveel ze geleden hebben in hun leven. Hoewel dit misschien het geval is, geeft het hen niet het recht om het ongeluk van anderen te onderschatten. Het vergelijken van ongeluk en pijn is een valkuil, een feitelijke fout die alleen met empathie kan worden opgelost.

Als je je eigen lijden onderschat

Je kunt je afvragen hoe je in godsnaam het recht hebt om te klagen als er mensen zijn die het veel slechter hebben dan jij. Maar, vergelijkend lijden manifesteert zich ook als jij degene bent die afbreuk doet aan je eigen ervaringen door ze te vergelijken met anderen. Daardoor kun je schadelijke dingen zeggen als:

“Ik ben slecht in mijn werk, maar ik moet me erbij neerleggen omdat sommige mensen niet eens een baan hebben” of “Ik ben ongelukkig en ik haat mezelf, maar ik heb geen recht om te klagen omdat mijn beste vriendin net haar vader heeft verloren en het voor haar veel erger is”.

Jouw ervaringen vergelijken met het leven van anderen kan ook een heel gevaarlijke vorm van invalidatie zijn. Zoals de schrijfster Brené Brown stelt, is het een manier om een veto uit te spreken over je kwetsbaarheid en niet onder ogen te zien wat het ook is dat afbreuk doet aan je eigen bestaan. Waar je geen licht op schijnt blijft sluimeren en versterkt je gevoelens van ongemak.

Onthoud tenslotte altijd: lijden is lijden. Het verdwijnt niet alleen omdat er mensen zijn die het blijkbaar slechter hebben dan jij. Vergelijkend lijden maakt je ziek en bitter. Je moet mededogen hebben met jezelf en empathie met anderen. Ongemak en verdriet zijn geen wedstrijd, noch dimensies die oordelen vereisen. Het zijn wonden die je aandacht en respect vragen.