Verbaal geweld ondergaan als je ziek bent

Is je ooit verteld dat je altijd ziek bent of dat je je ziekte verzint? Lijden aan een chronische ziekte of een psychisch probleem kan ertoe leiden dat soms te maken krijgt met verbaal geweld van andere mensen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 09 juli, 2023

Niemand wil ooit ziek zijn, maar als je ziek wordt en verzwakt, heb je steun nodig van je omgeving. Je herstel is immers gebaat bij het begrip, de nabijheid en de zorg die de figuren om je heen je bieden. Deze basisregel wordt echter niet altijd nageleefd.

Als je tijdens je ziekte last hebt van verbaal geweld van je partner, familie of collega’s, zul je het interessant vinden om te weten dat dit geen geïsoleerd verschijnsel is. Veel mensen hebben te maken met chronische ziekten of psychische stoornissen en krijgen elke dag wrede woorden te horen, samen met een gebrek aan empathie of zelfs gewelddadige communicatie.

“Je bent altijd hetzelfde.” “Het is gewoon een excuus om aandacht te trekken.” “Je bent nutteloos.” Dit zijn enkele eenvoudige voorbeelden van wat je dagelijks zou kunnen horen als je te maken hebt met verbaal geweld als je ziek bent. Het zal je niet verbazen dat dit soort gewelddadige communicatie je lijden verder vergroot.

Verbaal geweld als je ziek bent

Sommige ziekten zijn onzichtbaar. Het zijn aandoeningen die geen koorts veroorzaken of gebroken botten of verband met zich meebrengen. Maar we leven in een maatschappij die alleen belang hecht aan wat zichtbaar is en niet aan stille ziekte. Dit verklaart waarom aandoeningen zoals fibromyalgie, chronische pijn, migraine, zeldzame ziekten of psychische stoornissen zo slecht begrepen worden.

Als je bijvoorbeeld een schildklierprobleem hebt en het moeilijk vindt om je werkdag door te komen, kun je als zwak worden bestempeld. Of, als je lijdt aan een spier- en skeletprobleem, kan dat je leven ook conditioneren en beperken en tot misverstanden leiden. Zelfs als je griep hebt, kun je te maken krijgen met verbaal geweld.

Dit gebeurt vaak omdat je, als je je ziek en zwak voelt, gemakkelijker het doelwit wordt van manipulatie en emotioneel misbruik. Persoonlijkheidsfactoren hebben ook invloed. Gewelddadige communicatie is bijvoorbeeld typisch voor mensen met weinig empathie, narcistische trekjes of mensen die agressief zijn en macht over anderen willen uitoefenen.

Als je je zorgen maakt dat je slachtoffer bent van gewelddadige communicatie, dan zijn hier enkele aanwijzingen dat je wordt misbruikt door figuren in je omgeving.

Kenmerken van deze vorm van psychisch misbruik

Als je ziek bent, heb je empathie, medeleven en steun nodig van je omgeving. Maar misschien ben je iemand tegengekomen die, in plaats van begrip te tonen, je aanvalt. Het misbruik in deze situaties manifesteert zich op meerdere manieren. Je moet weten hoe je het kunt herkennen. Hier zijn de tekenen:

• Je omgeving minimaliseert je ziekte. Ze kunnen het zelfs in twijfel trekken en dingen zeggen als “Het is niets. Je probeert gewoon weer in het middelpunt van de belangstelling te staan”.
• De misbruiker kan jou de schuld geven van je lichamelijke of geestelijke toestand. Hij kan dingen zeggen als “Het is jouw schuld dat je griep hebt” of “Je bent depressief omdat je zwak bent en alles verkeerd opvat.”
• De misbruiker negeert of ontkent je toestand zelfs. “Er is niets mis met je, dus ga weer aan het werk,” zeggen ze misschien tegen je.
• Ze kunnen je gaslighten. Dit betekent dat ze je laten geloven dat je de ziekte verzint omdat je uit balans bent. Ze kunnen zeggen “Je hebt geen fibromyalgie. Je verzint het gewoon, net als je moeder.”
• Ze zijn minachtend en beledigend. “Kijk naar jezelf, je bent zielig” zeggen ze misschien.

De effecten van het misbruik

Tot nu toe is er niet veel onderzoek gedaan naar dit soort misbruik. Het effect van sociale steun op allerlei ziekten wordt echter wel erkend.

Onderzoek (Engelse link) van de Universiteit van Utah (VS) stelt dat we op dit moment niet weten welke mechanismen er aan de basis liggen van het feit dat ons welzijn profiteert van de steun van onze omgeving wanneer we lijden aan een ziekte. De gegevens zijn er echter wel.

Het sterftecijfer daalt wanneer er netwerken van significante cijfers zijn. Bovendien verbetert de levenskwaliteit van de patiënt. Maar wat gebeurt er als je wordt aangevallen en bekritiseerd te midden van een lichamelijk of geestelijk gezondheidsprobleem?

• Psychisch misbruik te midden van een ziekte maakt dat je je kwetsbaarder voelt.
• Je toestand kan verslechteren. Je kunt interesse verliezen in het voortzetten van de behandeling of stoppen met het zoeken naar medische hulp. Je emotionele gezondheid wordt ondermijnd door psychisch misbruik.
• Je bekritiseerd, afgewezen en aangevallen voelen tijdens je ziekte vergroot je gevoelens van eenzaamheid en ongemak die met de aandoening gepaard gaan.

De misbruiker

Misbruikt worden als je ziek bent komt vaak voor. In de regel kunnen degenen die je onderschatten en aanvallen wanneer je een gezondheidsprobleem hebt, narcistische trekjes vertonen. De Universiteit van Wollongong (Australië) heeft een onderzoek uitgevoerd (Engelse link) naar de gevolgen van het samenleven met een pathologische narcist.

Dit zijn mensen die anderen onderschatten en tot slachtoffer maken, geen empathie hebben en wraakzuchtige trekjes vertonen. Als je ziek bent, raken ze geïrriteerd door je kwetsbaarheid en bij gebrek aan middelen om medeleven te tonen, reageren ze agressief.

Daarnaast kunnen ze tegenstrijdig gedrag vertonen. De ene dag zorgen ze bijvoorbeeld voor je, maar de volgende dag halen ze niet eens een recept voor je op.

Wat kun je doen als je met verbaal geweld te maken krijgt als je ziek bent?

Of het nu gaat om een chronische ziekte, depressie of een simpele verkoudheid, iedereen verdient en heeft begrip, empathie en hulp nodig als hij of zij zich niet goed voelt. Daarom is verbaal geweld tijdens je ziekte een vorm van geweld. Als zodanig is het niet toelaatbaar. Als je in zo’n situatie zit, is het de moeite waard om over het volgende na te denken:

• Je gezondheid is het allerbelangrijkste. Geef er prioriteit aan en doe altijd wat je moet doen. Als je een dokter nodig hebt, raadpleeg er dan een, als je moet rusten, doe dat dan, ongeacht wat de mensen om je heen je vertellen dat je moet doen.
• Zoek de steun die je verdient. Als de misbruiker je partner, een familielid of een vriend is, neem dan contact op met iemand die je kan helpen en die je begrijpt en respecteert.
• Neem een beslissing over de mensen die je misbruiken. Want hoogstwaarschijnlijk zullen ze dat ook in andere situaties doen.

Tot slot, op deze momenten van kwetsbaarheid heb je anderen het hardst nodig. Je verdient geldige steun. Dat is een onbetwistbaar basisprincipe van de mensheid. Zorg er dus voor dat je jezelf omringt met meelevende en empathische mensen en vergeet niet om anderen dezelfde hulp te bieden.