Stress in de kindertijd verandert de beloningssystemen van de hersenen
Niemand is blind voor de gevolgen van stress, ook kinderen niet. Natuurlijk zouden we graag willen dat elk kind immuun is voor elke ongunstige of uitdagende ervaring. Maar problemen, angst en zelfs bezorgdheid vormen normale dimensies waar elk kind op een bepaald moment in zijn leven mee te maken krijgt. Ze maken deel uit van hun psychosociale groei.
Hiermee bedoelen we dat er ervaringen zijn die, hoewel uitdagend, deel uitmaken van het dagelijks leven in de kindertijd. Een voorbeeld kan zijn het omgaan met slechte cijfers, problemen met een klasgenoot op school, of zelfs het omgaan met jaloezie tussen broers en zussen. Deze dynamiek genereert veel voorkomende obstakels waar elk kind mee om moet gaan.
Iets wat echter niemand zou moeten meemaken is het gevoel van fysieke en/of emotionele bedreiging. In feite is een vroege ervaring van de schaduw van liefdesverdriet, eenzaamheid of geweld in welke vorm dan ook iets dat inherent tegen de natuur ingaat. Maar, deze dingen gebeuren en er zijn oneindig veel manieren waarop de kindertijd geschonden wordt. Dit laat diepe littekens achter.
Wanneer stress bij kinderen overweldigend wordt, ontwikkelen zich effecten op neurologisch niveau.
Kinderstress en beloningsverwerking
Dat een kind zich op een bepaald moment gestrest voelt, hoort bij het dagelijks leven. Als we hen als volwassenen strategieën kunnen aanreiken om met deze momenten van moeilijkheden, angst of frustratie om te gaan, zullen ze in de toekomst met meer succes met soortgelijke situaties kunnen omgaan. Toch ontstaan er problemen als kinderen worden blootgesteld aan gebeurtenissen van chronische stress.
Aanhoudende stress in de kindertijd heeft namelijk ernstige gevolgen voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid van elk kind. Persoonlijke scenario’s zoals opgroeien in een situatie van verlating, emotionele ontbering, of als slachtoffer van misbruik veranderen de ontwikkeling van de hersenen.
In dit verband heeft de Rockefeller Universiteit in New York (VS) onderzoek gedaan (Engelse link) waarin het effect van stress op de amygdala, de prefrontale cortex en de hippocampus naar voren kwam.
Deze gebieden faciliteren processen als emotieregulatie en goede cognitieve vaardigheden als aandacht, reflectie en probleemoplossing. Een recent onderzoek (Engelse link) heeft meer actuele en zeer relevante informatie opgeleverd. Het beweert dat stress in de kindertijd de beloningssystemen van de hersenen verandert. Deze eigenschap heeft een ernstig effect op vele gebieden.
Een veel voorkomend risico bij kinderen die hebben geleden onder situaties van hoge chronische stress is de ontwikkeling van verslavend gedrag.
Veranderingen in motivatie
Een belangrijke dimensie voor het ontwikkelen van potentieel is motivatie. We stellen onszelf doelen om voor te werken, dromen van doelen die ons opwinden, en bedenken strategieën om moeilijkheden te overwinnen.
Het bovengenoemde werk, dat werd uitgevoerd in samenwerking met verschillende universiteiten zoals Princeton en Pittsburgh (VS), benadrukt echter hoe stress in de kindertijd gemotiveerd gedrag vermindert.
Deze ongunstige ervaringen veranderen de neurochemie van de hersenen en daarmee de optimale ontwikkeling van bepaalde gebieden.
Gekoppeld aan beloningssystemen in de hersenen, orkestreren ook de nucleus accumbens en het ventrale tegmentale gebied ons doelgericht gedrag. Opgroeien in een disfunctioneel gezin kan dit kenmerk veranderen.
Verhoogd risico op stemmingsstoornissen
Beloningscircuits rijpen gedurende de kindertijd en adolescentie. In feite eindigt deze rijping pas op de leeftijd van 20 of 21 jaar. Dit is op hetzelfde moment dat de prefrontale gebieden rijpen. Stress in de kindertijd verstoort echter deze optimale ontwikkeling. Het heeft belangrijke effecten op het psycho-emotionele niveau.
In deze gevallen wordt niet alleen het gemotiveerde gedrag van het kind verminderd, maar worden ook zijn gevoelens van plezier veranderd. Als gevolg daarvan komt er een tijd dat het voor hen moeilijk is om te genieten van ervaringen die gewoonlijk voor iedereen lonend zijn.
Hobby’s duren niet lang, ze vinden het moeilijk om interesse te behouden op bijna elk gebied, en hun doelen of projecten houden al na een paar dagen op spannend te zijn.
Bovendien komen en gaan hun sociale relaties naar behoefte, niet naar genegenheid. Dit komt omdat het voor hen niet gemakkelijk is om lonende emotionele banden te ontwikkelen. Ze voelen zich namelijk voortdurend angstig en onzeker voelen. Ze voelen zich ook ongeïnteresseerd.
Deze veranderingen in de beloningssystemen van de hersenen en de moeite om te genieten of zich gemotiveerd te voelen komen vaak voor naast angst- en depressiestoornissen.
Verhoogd risico op verslavingen
Het beloningssysteem is bedoeld om het ons gemakkelijker te maken gedragingen of strategieën te herhalen waarvoor we versterking krijgen. We voeren ze uit omdat deze handelingen ons dankzij dopamine een voordeel, welzijn of gevoelens van plezier bieden. Gelukkig begrijpen we nu beter hoe en waarom stress in de kindertijd het risico vergroot dat deze kinderen in de toekomst een vorm van verslaving zullen vertonen.
Mensen die in de kindertijd tegenslagen hebben meegemaakt, vertonen minder regulering van impulsen en vermogen tot reflectie. Daarbij komt de behoefte om nieuwe en intense sensaties te ervaren. Bovendien ligt het vermogen van deze personen om plezier te voelen onder de gemiddelde drempel.
Hierdoor zoeken ze situaties met veel impact op die hen een hogere piek aan dopamineversterking bieden. Zo biedt drugsmisbruik de ervaring van “iets voelen,” door middel van intense maar korte gevoelens van welbehagen.
Het verzacht ook hun stress en angst. Als ze geen functionele copingvaardigheden hebben ontwikkeld om het ongemak te verlichten, neemt de kans toe dat ze hun toevlucht nemen tot verslavingen.
Wat kan er gedaan worden?
Er zijn veel jongeren die dit soort gedragspatronen vertonen. Een stressvolle jeugd leidt vaak tot lage motivatie, angststoornissen, depressie en gedragsproblemen of middelenmisbruik. Wat kan er gedaan worden?
In feite zou de bescherming van kinderen een essentiële pijler moeten zijn in elke gemeenschap en geavanceerde samenleving. Het opsporen van het disfunctionele gezin of het verwaarloosde of misbruikte kind is iets dat in de school als protocol moet worden vastgelegd.
Maar als deze situaties zich al hebben voorgedaan en een adolescent of jongvolwassene al gedrags- en geestelijke gezondheidsproblemen heeft, moeten we optreden.
Hoe eerder we ingrijpen, hoe eerder we kunnen voorkomen dat er andere, ernstigere omstandigheden ontstaan. Psychologische en sociale steun, toegevoegd aan gezinsbegeleiding, kan in deze gevallen helpen. Het is ook goed te denken aan de woorden van de Franse neuroloog en etholoog, Boris Cyrulnik.
Hij beweerde dat geen enkel kind gedoemd is door zijn verleden. In feite stelde hij: “Een mens mag nooit bepaald worden door zijn of haar trauma.” Verandering is altijd mogelijk, en geluk is een realiteit die ieder mens verdient.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Hanson, J. L., Williams, A. V., Bangasser, D. A., & Peña, C. J. (2021). Impact of Early Life Stress on Reward Circuit Function and Regulation. Frontiers in psychiatry, 12, 744690. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.744690
- McEwen B. S. (2011). Effects of stress on the developing brain. Cerebrum: the Dana forum on brain science, 2011, 14.
