Sociale constructies: wat ze zijn, hoe ze worden gevormd en enkele voorbeelden

Sociale constructies zijn ideeën die we vanaf onze kindertijd creëren en die onze perceptie van de werkelijkheid en de verwachtingen die we van onszelf en anderen hebben vormgeven.
Sociale constructies: wat ze zijn, hoe ze worden gevormd en enkele voorbeelden

Laatste update: 25 november, 2024

Heb je je ooit afgevraagd hoe wij ons begrip van de wereld om ons heen vormen? Veel van de ideeën en overtuigingen die we hebben over het leven, mensen en relaties zijn niet alleen maar natuurlijke instincten. Het zijn sociale constructies die we hebben geleerd en die we op de lange termijn als waar hebben geaccepteerd. Maar wat betekent dit eigenlijk?

Een sociale constructie verwijst naar een ‘afspraak’ die mensen maken over hoe dingen zouden moeten zijn. Bijvoorbeeld normen over wat het betekent om man of vrouw te zijn, maar ook verwachtingen op het werk en in romantische relaties. Wij leggen meer uit over dit concept en de impact ervan op ons.

Wat zijn sociale constructies?

Sociale constructies zijn concepten die binnen een samenleving zijn vastgesteld en gedeeld. Ze fungeren als gidsen die ons helpen onze ervaring van de wereld te begrijpen en te organiseren. Ze kunnen overtuigingen, normen, waarden en categorieën omvatten die bepalen hoe je je moet gedragen en wat je van anderen kunt verwachten.

Volgens deskundigen is het constructionisme een manier van kijken naar de wereld die suggereert dat onze perceptie van wat waar, onwaar, goed of slecht is, niet iets universeels is dat op zichzelf bestaat (Engelse link). In plaats daarvan zijn deze ideeën verhalen die we delen en die variëren op basis van onze cultuur, ervaringen en interacties.

Wat wij als “ normaal ” beschouwen in termen van familie, geslacht of vriendschap, is iets dat we collectief tot stand brengen. Denk bijvoorbeeld eens aan de genderrollen die we aannemen: in veel culturen wordt van vrouwen verwacht dat ze verzorgers zijn en van mannen dat ze verzorgers zijn.

Wij aanvaarden dit idee, maar in werkelijkheid weerspiegelt het niet altijd de capaciteiten of verlangens van alle mensen. Dit komt omdat vrouwen uitstekende leiders kunnen zijn en mannen liefdevolle verzorgers; Het is alleen zo dat het doorbreken van deze ideeën tijd en moeite kost.

Hoe ontstaan sociale constructies?

De oorsprong van de constructies vindt plaats via een collectief proces waarin mensen met elkaar omgaan, binnen een specifieke sociale, culturele en temporele context. Naarmate er in het dagelijks leven met verschillende situaties wordt geconfronteerd, wordt er een realiteit opgebouwd die gebaseerd is op wat individueel en in groepen wordt geloofd en ervaren. Wij leggen uit hoe het komt.

1. Sociale interacties

Een studie gepubliceerd in het academische tijdschrift Historical Processes (Spaanse link) wijst erop dat sociale constructies tot stand komen door onderlinge relaties. Ieder individu draagt zijn ideeën, attitudes, motivaties en ervaringen bij.

Dit proces is niet statisch, maar continu en dynamisch, omdat het in de loop van de tijd en de ruimte verandert. Door dialoog en co-existentie in de samenleving vormen we een reeks normen en verwachtingen over hoe we ons moeten gedragen of wat als ‘normaal’ wordt beschouwd.

2. Culturele invloeden

Elke samenleving ontwikkelt zijn eigen overtuigingen, gewoonten en waarden die van generatie op generatie worden overgedragen. Dit constructionisme vertelt ons ook hoe we de wereld moeten interpreteren.

Wat wij geloven over het gezin, het huwelijk of de genderrollen wordt dus beïnvloed door tradities. In sommige culturen wordt bijvoorbeeld van ouders verwacht dat ze voor het welzijn van hun kinderen zorgen totdat ze volwassen zijn, terwijl in andere culturen de onafhankelijkheid al vanaf jonge leeftijd wordt aangemoedigd.

3. Onderwijs en sociale sfeer

Wat we thuis, op school en via andere media leren, beïnvloedt de manier waarop we de wereld begrijpen. Onderwijs is de sleutel tot het creëren van sociale constructie, omdat het ons leert wat er van ons als leden van de samenleving wordt verwacht.

Op scholen en universiteiten worden concepten over gelijkheid, mensenrechten en culturele diversiteit onderwezen, die de perceptie van de wereld beïnvloeden. Op hun beurt onderwijzen gezinnen en sociale groepen thuis en in de gemeenschap door middel van voorbeelden en tradities, waardoor de manier wordt bepaald waarop we met anderen omgaan.

4. Media

Films, televisie, sociale media en andere media versterken en verspreiden ideeën. Via deze kanalen nemen we vaak constructies over zonder ze in twijfel te trekken.

5. Geschiedenis en context

Ook historische gebeurtenissen en de tijd waarin we leven spelen een fundamentele rol. Sociale constructie kan in de loop van de tijd transformeren als reactie op sociale bewegingen, wetenschappelijke vooruitgang of politieke veranderingen.

Een voorbeeld hiervan is de groeiende trend naar acceptatie van seksuele en genderdiversiteit. Verre van ideeën die LHBTQ+-mensen nog steeds stigmatiseren en marginaliseren, zien we vandaag de dag een mondiale beweging die gelijkheid en respect voor alle identiteiten bevordert.

Deze verschuiving heeft geleid tot een grotere zichtbaarheid en erkenning van voorheen gemarginaliseerde identiteiten. Daardoor een meer inclusief begrip van wat het betekent om mens te zijn, is bevorderd.


Wellicht vind je dit artikel ook interessant: Sociale acceptatie en afwijzing


Waarom zijn deze concepten gemaakt?

Mensen zetten sociale constructies op om de enorme hoeveelheid informatie in onze omgeving te categoriseren, te vereenvoudigen en te organiseren.

Door mensen te classificeren op basis van gemeenschappelijke kenmerken, doen we aannames over hun gedachten en gedrag op basis van de normen en verwachtingen die bij die groepen horen. Denk aan zaken zoals zoals ras, geslacht, sociale klasse, nationaliteit of enig ander relevant aspect.

Als iemand bijvoorbeeld tot een specifieke groep behoort, is het mogelijk om aan te nemen dat hij of zij bepaalde waarden of gedragingen deelt die typerend zijn voor die populatie.

Deze ideeën dragen bij aan het definiëren van wat binnen een cultuur als acceptabel of onaanvaardbaar wordt beschouwd. Dat heeft op zijn beurt invloed op de sociale cohesie en de collectieve identiteit. Die zijn van fundamenteel belang voor de sociale stabiliteit en het functioneren van gemeenschappen.

Sociale categorisering kan echter leiden tot verouderde of schadelijke overtuigingen, zoals vooroordelen, discriminatie en genderstereotypen (Engelse link). Hierdoor evolueren sociale constructies naarmate de maatschappij evolueert, wat aanleiding geeft tot diepere vragen over wat al vaststaat.

Voorbeelden van sociale constructies

Deze reeks concepten is aanwezig op verschillende gebieden van het leven. Door te erkennen en in vraag te stellen wat we als vanzelfsprekend beschouwen, werken we aan een meer inclusieve en rechtvaardige samenleving. Laten we eens kijken welke de meest voorkomende constructies zijn.

Geslachtsrollen

Deze bepalen hoe mannen en vrouwen zich in een samenleving moeten gedragen, iets dat onvermijdelijk genderstereotypen genereert. Een van de meestvoorkomende is de overtuiging dat ze onderdanig of afhankelijk zijn. Dit is een idee dat in verschillende culturen wordt bestendigd.

Hoewel dit stereotype algemeen wordt erkend, heeft het een seksistisch perspectief, aangezien niet alle vrouwen aan dit beeld voldoen. Velen streven naar professionele ontwikkeling en hebben een succesvolle carrière, waarbij ze het idee ter discussie stellen dat ze alleen maar zorgverleners of ondergeschikten zouden moeten zijn.

Aan de andere kant zijn er culturen waarin van mannen wordt verwacht dat ze sterk zijn. Dat ze geen uiting geven aan kwetsbaarheid of verdriet. Terwijl vrouwen een breder scala aan emoties mogen tonen. Dergelijke overtuigingen kunnen leiden tot percepties van zwakte in hen en de stigmatisering van hun kwetsbaarheid.

Sociale klassen

De scheiding van mensen in verschillende sociale klassen, zoals hoog, midden of laag, is een ander sociaal construct. Dit systeem beïnvloedt de toegang tot hulpbronnen, onderwijs en kansen.

Percepties over status kunnen interpersoonlijke relaties beïnvloeden, zoals wie als “geschikt” wordt beschouwd om in bepaalde kringen te communiceren. Verschillen in de toegang tot onderwijs tussen klassen kunnen bijvoorbeeld de ongelijkheid in stand houden en de ambities beperken.

Op dezelfde manier meet de samenleving succes vaak in termen van rijkdom en sociale status. Dit zal waarschijnlijk druk creëren op mensen uit de lagere klassen om zich een mislukkeling te voelen als ze niet aan dezelfde normen voldoen als de hogere klassen, waarbij ze andere waardevolle prestaties negeren die geen verband houden met materiële rijkdom.

Cultuur en tradities

In sommige culturen is formele kleding een symbool van respect en status. In andere landen kan vrijetijdskleding als authentieker of toegankelijker worden gezien. Bovendien kan de manier waarop je je kleedt van invloed zijn op hoe iemand in verschillende sociale situaties wordt waargenomen.

Aan de andere kant vormen religieuze overtuigingen culturele constructies die de moraal en ethiek van een samenleving beïnvloeden. In landen waar het christendom de overhand heeft, kunnen er ideeën bestaan over het belang van naastenliefde en vergevingsgezindheid. Andere leringen zoals het boeddhisme benadrukken mededogen en onthechting.

Schoonheids- en gezondheidsnormen

Gedachten over schoonheid en gezondheid variëren afhankelijk van de omgeving en de tijd. In veel hedendaagse samenlevingen wordt dunheid bijvoorbeeld geassocieerd met schoonheid. Maar in andere landen kan overgewicht worden gezien als een symbool van welvaart en gezondheid.

In dezelfde volgorde is de acceptatie van plastische chirurgie een constructie geworden. In sommige delen van de wereld worden cosmetische ingrepen gezien als een manier om het gevoel van eigenwaarde te verbeteren en te voldoen aan schoonheidsnormen. Maar er zijn culturen die ze oppervlakkig of zelfs taboe vinden.

In het dagelijks leven beïnvloeden deze normen hoe mensen zichzelf zien en hoe zij met elkaar omgaan, waardoor hun zelfwaardering en hun interacties worden beïnvloed.


Sociale constructie in de psychologie

Binnen de psychologie wordt de nadruk gelegd op de manier waarop constructies de manier beïnvloeden waarop mensen denken, voelen en handelen. Ook hoe ze hun percepties en acties in verschillende situaties vormgeven speelt hierbij een rol.

Op dezelfde manier kun je analyseren hoe constructies die bijvoorbeeld verband houden met gender of seksisme (Spaanse link) de identiteit, interpersoonlijke relaties en socialisatieprocessen beïnvloeden. Zoals de theorie van persoonlijke constructies van George Kelly verwijst, ontwikkelen en passen mensen hun theorieën aan op basis van hun ervaringen met anderen.

Het is opmerkelijk dat de sociale constructie ook een cruciale rol speelt in de manier waarop met geestelijke gezondheid wordt omgegaan.

Stigma’s die verband houden met ras of bepaalde identiteiten kunnen leiden tot discriminatie en uitsluiting. Daardoor wordt het emotionele welzijn  aangetast en de manier waarop mensen met verschillende culturele achtergronden vaak worden behandeld.

Het vormgeven van sociale constructies zorgt voor een meer inclusieve en diverse wereld

Van de normen die onze interacties bepalen tot wat wij als ‘normaal’ beschouwen: sociale constructies hebben een diepgaande invloed op dagelijkse ervaringen. Hun dynamische karakter herinnert ons er echter aan dat ze kneedbaar zijn en onderhevig zijn aan herziening en transformatie.

Door gevestigde concepten in vraag te stellen en opnieuw te onderzoeken, vergroten we ons begrip van de wereld. Ook cultiveren we een meer inclusieve en diverse toekomst. Dit proces van reflectie en dialoog is nuttig voor het slechten van barrières en het uitdagen van stereotypen. Dat geldt ook voor het bevorderen van een samenleving waarin alle stemmen worden gehoord en gewaardeerd.


Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.



Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.