Redderscomplex in een relatie: je kikker in een prins willen veranderen

Waarom willen we anderen veranderen? In hoeverre kunnen we dat? Wat kunnen de gevolgen zijn van een poging? In dit artikel vertellen we het je!

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Maria Fernanda Ramos Roa.

Laatste update: 07 januari, 2023

Je hoeft maar een zoektocht op internet te doen om duizenden aanbevelingen te vinden om je relatie te verbeteren. Er zijn zaken als communicatie, transparantie, flexibiliteit en emotionele verantwoordelijkheid die een positieve invloed kunnen hebben op jullie als individu en als stel. Maar uitgaande van het feit dat het moeilijk is om de evolutie van je relatie te sturen vanuit een individueel initiatief, wordt de kwestie ingewikkelder. Het redderscomplex wordt moeilijk vol te houden.

En waarom zou je verwachten dat je partner verandert als hij of zij tevreden is met hoe hij of zij is? We gaan het er uitgebreid over hebben in dit artikel.

Het redderscomplex: je partner willen verbeteren

Het woord verbeteren suggereert een proces. Maar moet je proberen je partner te laten veranderen? Heb je het recht om hem of haar te willen veranderen? Waar komt het verlangen om te veranderen vandaan?

Om deze vragen te beantwoorden, laten we beginnen met na te denken over de oorsprong van het verlangen om een partner te veranderen. Vrouwen, als de voornaamste verzorgers van baby’s, zijn geneigd meer moederlijk gedrag te vertonen. Bijvoorbeeld bezorgdheid, genegenheid en zorg. Soms stellen ze zelfs de behoeften van hun partner boven die van henzelf.

Het is niet moeilijk relaties te bedenken waarin de vrouw de plaats van partner inneemt en tegelijkertijd op onbewust niveau als moeder optreedt. Dat gezegd hebbende, kan het op relationeel niveau ongemak bij de partner opwekken.

De partner is in principe niet op zoek naar een andere moeder, maar naar een partner en een gelijke. Op dezelfde manier zoekt een vrouw doorgaans geen kind in haar partner.

Aan de andere kant zijn er mensen die deze zorg onbewust eisen. Daardoor ontstaat een dynamiek die op den duur veel slijtage veroorzaakt bij de zorgverlener.

Rekening houdend met deze meer vrouwelijke eigenschappen, kunnen we er niet omheen dat het verlangen van een vrouw om haar partner te veranderen verband kan houden met de rol van het verzorgen en begeleiden van hun ‘hulpeloze’ partner.

Wanneer je je partner wilt veranderen

Dit is delicaat terrein. Denken dat je weet wat beter is voor je partner dan hij of zij, betekent dat je een positie van superioriteit inneemt, bijna van alwetendheid. Je hebt bepaald zelfvernietigend gedrag bij je partner vastgesteld en je wilt dat uitroeien. Je bent het slachtoffer geworden van het redderscomplex. Het houdt in dat je een ander wilt redden, ook al wil die misschien niet gered worden.

Zoals Fedida beschrijft in het woordenboek van de psychoanalyse, is almacht een begrip dat verwijst naar het onbewuste jeugdgeloof dat de macht van gedachten, verlangens en handelingen overschat (1979).

Met andere woorden, geloven dat we het vermogen hebben om op basis van onze eigen verlangens te controleren of te wijzigen. Het soort veranderingen dat zo opportuun lijkt en je kikker in een prins zou veranderen, komt dus voort uit je eigen verlangens.

Maar, ben je een prinses? Nee. Stop dus met het stellen van eisen aan je partner. Natuurlijk zou je het fijn vinden als ze elke ochtend sporten. Dat wekt immers serotonine in hun lichaam op en dan hebben ze een productievere dag en zijn ze gelukkiger. Maar wat als ze dat extra uurtje slaap nodig hebben? Ze zijn niet de geïdealiseerde versie die je in je hoofd hebt bedacht en dat zullen ze ook nooit worden.

Verandert een relatie je?

Natuurlijk zal je partner veranderingen moeten doorvoeren om zich aan te passen aan het leven dat jullie samen willen, en jij ook. Dit is geen slechte zaak. Iedereen past immers zijn gedrag aan een bepaalde context aan, en een stel is ook een context.

Zoals Bautista, Castillo, en Torres in 2022 opmerkten, heeft het hebben van een relatie invloed op het zelfconcept, “De positieve of negatieve gebaren van het stel beïnvloeden de waarde die een persoon aan zichzelf toekent”.

Er is een opname van de ander in het zelf. Daarom gaat in een stel iets van het zelf, van de individualiteit, verloren (Bautista, Castillo, en Torres, 2022).

Dit gebeurt in alle relaties, of het nu gaat om paren of vriendschappen. In een relatie ben je inderdaad niet dezelfde als toen je single was. Je komt er ook niet op dezelfde manier uit tevoorschijn. Geloven dat je je partner kunt veranderen is echter een andere zaak.

Redderscomplex: je kunt ze niet veranderen

In het ideale geval werkt je relatie omdat jullie erin slagen onderling afspraken te maken. Als dat niet lukt, moet je de aspecten die je van hem of haar houdt accepteren, samen met de aspecten die je niet zo leuk vindt.

Als je eenvoudigweg niet kunt verdragen hoe hij of zij is, heb je de mogelijkheid om weg te gaan voordat je al je inspanningen riskeert om te proberen hem of haar te veranderen in de persoon die jij wilt. In feite heb je die macht noch het recht om dat te doen.

Hoewel Freud beweerde dat patiënten genezen door liefde, is dit in een ingekaderde context en waarin de persoon vrijwillig instemt. Bovendien is er sprake van overdrachtsliefde.

De liefde van een partner versterkt je niet noodzakelijkerwijs. Soms kan ze zelfs werken als een erosief middel dat je emotionele huid verscheurt, pijn opwekt, of oude wonden weer openmaakt. Daardoor komen je meest kwetsbare delen (afweermechanismen, trauma’s, enz.) bloot te liggen.

Het is eenvoudigweg niet mogelijk om van je kikker een prins te maken, zodat hij zich aanpast aan jouw behoeften. Dus stop je redderscomplex weg. Je zult het niet snel nodig hebben. Vervang het door respect voor de autonomie van je partner.